Detektyŭ vakoł prachu Mahdaleny Radzivił. 9 miesiacaŭ jaho nie mohuć pachavać
Prach Mahdaleny Radzivił pryvieźli ŭ Miensk 15 lipienia. Praz try miesiacy ŭłady i kaścioł tak i nia vyrašyli, dzie jaho pachavać. Adkaznaść za pierapachavańnie jany pieranakiroŭvajuć adny na adnych. Tym časam dzie ciapier urna z pracham — nieviadoma. Svaboda raźbirałasia ŭ sprečnaj sytuacyi.
Mahdalena chacieła, kab jaje pachavali ŭ Miensku
Maryja Mahdalena Radzivił źjechała ź Biełarusi ŭ 1917 hodzie. Apošnija 13 hod svajho žyćcia jana praviała ŭ Švajcaryi, pamierła ŭ 1945 hodzie ŭ horadzie Frybur. Tam jaje i pachavali.
Biełarusy Švajcaryi apiekavalisia mahiłaj Mahdaleny Radzivił, naviedvali jejnaha praŭnuka — prynca Abiedźviuch Sycylij Antonijo de Burbona. Narešcie naščadki Mahdaleny vyrašyli, što było b pravilnym pierapachavać jaje prach u Biełarusi. Jany mierkavali, što najbolš adpaviednym miescam dla hetaha budzie kaścioł Śviatych Symona i Aleny ŭ Miensku, viadomy jak Čyrvony kaścioł. Mahdalena Radzivił žyła ŭ susiednim ad kaścioła domie, fundavała parafiju, viedała asabista Edvarda Vajniłoviča i rehularna byvała na imšy.
Svajaki Mahdaleny źviarnulisia ŭ Ministerstva zamiežnych spraŭ Biełarusi. U Miensku letaś stvaryli pracoŭnuju hrupu pa pierapachavańni. U jaje ŭvachodzili pradstaŭniki MZS, Ministerstva kultury, Mienharvykankamu, Upaŭnavažanaha pa spravach relihij i nacyjanalnaściej. I choć mierkavałasia, što miescam apošniaha spačynu stanie Čyrvony kaścioł, pracoŭnaja hrupa vyrašyła pieravieźci pareštki ŭ siamiejny sklep Radziviłaŭ u Niaśvižy.
Naščadki Mahdaleny Radzivił nie pahadžalisia z abranym miescam. Jak tłumačyŭ Svabodzie Hleb Łabadzienka, Mahdalena nikoli nie była ŭ Niaśvižy. Sama jana pachodzić z rodu Zavišaŭ, Radziviłam byŭ jejny muž. Da taho ž, pavodle słovaŭ Macieja Radziviła, vola samoj Mahdaleny była — kab jaje pachavali ŭ Miensku.
«Radziviły stavilisia da jaje zvysoku, nazyvali jaje «biełarusicha», — kaža Łabadzienka. — Aproč Mahdaleny, z sučasnych Radziviłaŭ pa-biełarusku havaryŭ tolki jaje muž Mikałaj Vacłaŭ, a taksama Albrecht».
«Lepiej, kab prach Mahdaleny byŭ u Miensku, čym u šafie krematoryja»
Tym časam u Švajcaryi pačałasia ekshumacyja. Pareštki Mahdaleny Radzivił adpravili ŭ krematoryj u lutym 2017 hodu. Niekalki miesiacaŭ kapsuła z pracham zastavałasia tam. Potym jaje pieravieźli ŭ biełaruskuju ambasadu ŭ Bernie.
16 lipienia 2017 hodu namieśnik staršyni Asacyjacyi biełarusaŭ Švajcaryi Alaksandar Sapieha pryjechaŭ u Miensk na Źjeźd biełarusaŭ śvietu. Z usimi aformlenymi dakumentami jon pryvioz kapsułu z pracham u Biełaruś prosta na svajoj mašynie.
«My abmiarkoŭvali z roznymi ludźmi, u tym liku z Radziviłami. Vyrašyli, što lepiej, kab prach Mahdaleny byŭ u Miensku, čym u šafie krematoryja», — skazaŭ Svabodzie Alaksandar Sapieha.
Jon viedaŭ, što damoŭlenaści z uładami i kaściołam nakont pachavańnia nie było. Ale trymać urnu z pracham prosta ŭ ambasadzie taksama nie było pravilnym.
«My spadziavalisia, što pry źmienie sytuacyi budzie inšaja pazycyja kaścioła, — kaža Sapieha. — Pa-pieršaje, Mahdalena ŭžo nie lažała ŭ ziamli, heta była nie truna, a maleńkaja urna. I jana ŭžo ŭ Biełarusi. Taksama była pazytyŭnaja reakcyja hramadztva».
Ale ničoha nie źmianiłasia. Praz try miesiacy niama jasnaści, dzie budzie pachavanaja urna z pracham Mahdaleny. Sapieha źviartaŭsia ŭ Mienharvykankam i Minkult. Ale biezvynikova. Ciapier čakaje adkazu ad MZS. Ad imia Radziviłaŭ jon jašče raz nakiravaŭ prośbu pachavać Mahdalenu ŭ Čyrvonym kaściole.
«Sytuacyja tolki tady ruchajecca, kali ja pryjaždžaju ŭ Biełaruś i pačynaju chadzić pa instancyjach. Bolš nichto nie zacikaŭleny, kab hetaja sprava była vyrašanaja».
Nie mahu raskazać, dzie urna z pracham
Pa słovach Alaksandra Sapiehi, Uładysłaŭ Zavalniuk, probašč Čyrvonaha kaścioła, padtrymlivaje pachavańnie Mahdaleny Radzivił u kaściole. Pry ŭmovie, što budzie dazvoł kaściolnych uładaŭ.
Adnak sama kuryja i zamarudžvaje kančatkovaje rašeńnie, bo arcybiskup Tadevuš Kandrusievič nie daje na heta dazvołu. Tak, prynamsi, kaža Alaksandar Sapieha. Na pazycyju kiraŭnictva kaścioła jamu namiakali čynoŭniki Mienharvykankamu.
«Ja stamiŭsia chavać hetyja sakrety i prablemy pad dyvan, — kaža Sapieha. — Mnie heta vielmi nie padabajecca. U kancy kastryčnika budu ŭ Biełarusi, iznoŭ budu chadzić pa instancyjach».
Ksiondz Jury Sańko, presavy sakratar Kanferencyi katalickich biskupaŭ Biełarusi, patłumačyŭ Svabodzie, što kuryja čakaje dakładnaj bijahrafii Mahdaleny Radzivił ad arhanizataraŭ pierapachavańnia. Taksama kaściolnamu kiraŭnictvu patrebny dazvoł Mienhavykankamu, tamu što budynak kaścioła naležyć horadu. Abvinavačańni z boku Sapiehi presavy sakratar ličyć nieabhruntavanymi.
«Heta niemahčyma, — skazaŭ Svabodzie Jury Sańko. — Było skazana, što my patrabujem dakładnuju bijahrafiju, ale najpierš — dazvoł harvykankamu. Paśla my pierasyłajem dakumenty ŭ nuncyjaturu».
Nasamreč bijahrafiju Mahdaleny Radzivił u kuryju dasyłali. Jašče 31 lipienia Zhurtavańnie biełarusaŭ śvietu «Baćkaŭščyna» nakiravała Tadevušu Kandrusieviču aficyjny zvarot ad imia delehataŭ Siomaha źjezdu biełarusaŭ śvietu. Delehaty prasili pachavać prach Mahdaleny Radzivił u ścienach Čyrvonaha kaścioła. Taksama ŭ liście byli pryviedzienyja bijahrafičnyja źviestki pra kniahiniu.
Jak paviedamili Svabodzie ŭ ZBS, adkazu na hety zvarot arhanizacyja pakul nie atrymała.
«Niaŭžo kuryja nia viedaje, chto takaja Mahdalena Radzivił? — dzivicca Alaksandar Sapieha. — Usio heta čarhovyja adhavorki».
Takim čynam, kuryja zajaŭlaje, što čakaje dazvołu ad harvykankamu, a ŭ harvykankamie Sapiehu patłumačyli, što niama akurat zhody kuryi. Ź lipienia ŭ hetaj spravie niama nijakich zruchaŭ.
Miž tym užo nieviadoma, dzie ciapier urna z pracham. Ź lipienia jana ŭ Miensku, ale Alaksandar Sapieha nia kaža, dzie dakładna.
«Na žal, nie mahu raspavieści, — kaža Sapieha. — Heta moža pastavić pad pytańnie jaje znachodžańnie tam».
Ciapier Alaksandar Sapieha čakaje adkazu ad Ministerstva zamiežnych spraŭ. Jon ličyć, što daviadziecca jašče raz źbirać pracoŭnuju hrupu, kab vyznačyć miesca pachavańnia Mahdaleny Radzivił. Miž tym idzie dziasiaty miesiac, jak jaje pareštki dastali ź ziamli i kremiravali.
«Nie čakaŭ, što takija prablemy buduć na roŭnym miescy, — kaža Sapieha. — Čałaviek ź lutaha ekshumavany i nie znajšoŭ dahetul spakoju».
Plan B — Kuchcičy
«Ja ŭvohule musiŭ tolki pryvieźci prach u Biełaruś, i ŭsio na hetym, — kaža Alaksandar Sapieha. — Ale sprava nia ruchajecca. Pakul ty nie čaplaješ ułady, jany nie varušacca».
Svaboda pisała, što isnujuć i inšyja miescy, dzie moža być pachavanaja Mahdalena Radzivił. Pryčym Niaśviž, jaki prapanavaŭ Minkult, siarod ich samaje niespryjalnaje. Da 2020 hodu ŭ niaśviskim kaściole idzie kapitalny ramont, i pachavańni tam nie pravodziać.
«Ja maju plan B, — kaža Sapieha. — Heta Kuchcičy».
U vioscy Kuchcičy Ŭździenskaha rajonu byŭ majontak, dzie žyli Mahdalena i jejny muž Mikałaj Radzivił. Muž pamior u 1914 hodzie, i jaho pachavali ŭ siamiejnaj kaplicy-pachavalni. U saviecki čas trunu ź ciełam Mikałaja rastreśli, a paśla zabetanavali. Ale sam budynak da našych časoŭ zachavaŭsia.
«Maja prapanova, kab taksama ekshumavać pareštki Mikałaja Radziviła, bo jahonyja kostki raskidanyja pa ziamli, i pachavać jaho razam z Mahdalenaj, — kaža Alaksandar. — Ja havaryŭ z Maciejem Radziviłam, i jon nia suprać takoha varyjantu».
Ale ŭsio adno idealnym varyjantam svajaki ličać Čyrvony kaścioł.
«Kapsuła zusim maleńkaja, kab jaje raźmiaścić u ścianie. I składanaściaŭ ź finansavańniem niama, — kaža Sapieha. — Tut treba palityčnaje rašeńnie. Chacia, zdavałasia b, ničoha nia moža być praściejšaha z takim nacyjanalnym hierojem, jak Mahdalena Radzivił».
KDB aktyŭna viarbuje palitviaźniaŭ, vyzvalenych pa pamiłavańni — pravaabaroncy5
Kamientary