«Bitva pad Oršaj». Karcina 1520-ch hadoŭ, aŭtar nieviadomy
504 hady tamu, 8 vieraśnia 1514 hoda, našy prodki pieramahli ŭ adnoj z samych značnych bitvaŭ taho času.
Vojski Vialikaha Kniastva Litoŭskaha pad kiraŭnictvam hietmana Kanstancina Ivanaviča Astrožskaha raźbili pad Oršaj maskoŭskich intervientaŭ.
Heta była vialikaja pieramoha nad namnoha bolšym maskoŭskim vojskam, zdabytaja ŭ abarončaj vajnie, na svaich ziemlach i svajoj ža armijaj, kiravanaj svaim, pravasłaŭnym hietmanam.
Pačynalniki biełaruskaj nacyjanalnaj histaryjahrafii bačyli ŭ joj lepšy dokaz histaryčnaj niatojesnaści biełarusaŭ i vialikarusaŭ. A dla historykaŭ rasiejskich, naadvarot, jana była ci nie samaj «niazručnaj» padziejaj, što nijak nie ŭpisvałasia ŭ kancepcyju «adzinaha słavianarasijskaha narodu».
Dla trubaduraŭ «Vialikaj Rasii» ahresija Maskvy suprać Vialikaha Kniastva była spraviadlivaj baraćboj za «ŭźjadnańnie» ziamiel Rusi ŭ adnoj dziaržavie. Ale akurat Aršanskaja bitva i buryć padobny tezis pra pravasłaŭje jak padstavu taho «adzinstva» dy spraviadlivy charaktar vojnaŭ «za ŭźjadnańnie».
U ChVI st. dla našych prodkaŭ było naturalnym nie tolki pomnić pra pieramohu pad Oršaj, ale i hanarycca joju.
Pravasłaŭny letapisiec dziakavaŭ hietmanu Astrožskamu za toje, što jaho starańniami «maskoŭskaha voraha pabili», i staviŭ maskavitaŭ u adzin šerah z busurmanami. U epochu žorstkaha supraćstajańnia z Maskvoju sieču 1514 hodu časta zhadvali ŭ hieraičnym kantekście, nazyvajučy «vialikaj bitvaj Aršanskaj».
Taja pieramoha spyniła maštabny nastup maskoŭskaj armii i dapamahła vyzvalić harady Uschodniaj Biełarusi, a ŭ dalejšym — i paspryjała razvału niebiaśpiečnaha vajennaha aljansu Maskvy ź impieryjaj Habsburhaŭ, jaki pahražaŭ isnavańniu VKŁ.
Tak što pafasnyja słovy pra abaronu suvierenitetu zusim nie biespadstaŭnyja. I siońnia nie lišnie pamiatać pra toj rozum, jakim našy prodki pieramahli.
