U maršrutcy sustrełasia z čarhovym adeptam «ruskaha śvietu». Ja zajšła ŭ sałon, praciahnuła kiroŭcu hrošy za prajezd i pramoviła:
— Vaźmicie, kali łaska.
— BNF! — familjarna kinuŭ u moj bok kiroŭca maršrutki, usiaho za paru słoŭ, skazanych na biełaruskaj movie, jon zaličyŭ mianie ŭ Biełaruski narodny front.
Mužčyna jaŭna chacieŭ mianie padčapić za biełaruskaść, ale rabiŭ heta niejak niaŭpeŭniena, biez zapału. Ja ničoha nie adkazała, adnak vyrašyła na kancavym prypynku pravieści havorku ź im sam-nasam. Transpart dajechaŭ da płoščy Jakuba Kołasa, pasažyry pakinuli sałon, a ja pavolna nabliziłasia da kiroŭcy i spytała:
— Vy tut zaličvali mianie ŭ BNF. Čamu? Chaciełasia b daviedacca.
Kiroŭca tym časam adryvista, z napusknoj značnaściu tarachcieŭ z kimści pa telefonie. Hetaha typa ŭ maniery siabie padavać jaskrava charaktaryzavaŭ słenhavy vyraz «mužyk uvieś na pantach». Pačuŭšy majo pytańnie, jon burknuŭ surazmoŭniku, što patelefanuje paśla, adklučyŭ mabilny i niezadavolena zyrknuŭ spadyłba.
— Vy razhovarivali na biełorusskom jazykie, — niadobrazyčliva pramoviŭ jon.
— Tak, razmaŭlała. Ale pry čym tut BNF? — pierapytała ja ŭ kiroŭcy i adrazu dadała: — Ja nie naležu da partyi, a razmaŭlaju na biełaruskaj movie z toj nahody, što skončyła biełaruskuju škołu i maje baćki, i dziady zaŭsiody havaryli pa-biełarusku.
— A mnie biełarusskij jazyk riežiet ucho, — demanstratyŭna padkreślivaŭ jon niepryjaznaść da movy krainy, u jakoj žyvie.
Moj pohlad skiravaŭsia na jaho vušy, tyja byli na miescy, «rezała» ich biełaruskaja mova, dy, vidać, nie darezała. U zajezdžanaj, šabłonnaj frazie pra «riežiet ucho» čytałasia napyšlivaja zadzirlivaść pakaznoj «ruskaści», jakaja nie cierpić inšych moŭ. Ja mahła asadzić jaho, ściebanuć u adkaz rezkim i niepryjemnym słovam, ale vyrašyła vybrać taktyku dyjałohu, kab pramacać sutnaść dadzienaha piersanaža.
— A vy biełarus? — pacikaviłasia ja ŭ kiroŭcy, ź iraničnaj uśmieškaj hledziačy jamu prosta ŭ vočy.
Ad hetaha pytańnia mužčyna niejak skurčyŭsia, uchapiŭsia za styrno i pryhłušanym hołasam nieachvotna adkazaŭ:
— Ja biełarus, nu i što s etava? — jon niervova dryhanuŭ plačami i, sprabujučy ŭciačy ad razmovy, nudna zahundosiŭ: — Mnie nada je-je-jechać!
Na vyhlad kiroŭcu maršrutki było kala saraka hadoŭ, typovy biełarus: siaredniaha ciełaskładu, błakitnavoki, śvietłavałosy. Tolki ŭ hałavie jaho pasialiŭsia «ruski śviet», zasunuty tudy televizijnaj prapahandaj.
— Biełarus?! Jak heta Vy, biełarus, nie lubicie biełaruskuju movu? — ździŭlena zapytała ja.
— Potomu čto my v Sovietskom Sajuzie razhovarivali na russkom jazykie i eto było pravilno, i vsie dołžny hovoriť na russkom… nie nado vot vsieho etoho. Nam nie nado. Čtoby prinuždať, čtoby zastavlať razhovarivať na biełorusskom jazykie.
— Pryznacca, takoha nie čuła, kab niekaha prymušali. Ale pakiniem razmovy pra inšych. Ja ž vas ni da čaho nie prymušaju, razmaŭlajcie, jak vam chočacca, ale ž i ja žadaju vykazvacca, jak mnie padabajecca, to bok pa-biełarusku.
— A ja nie lublu biełorusskij jazyk. Potomu čto vsie moi rodstvieńniki razhovarivajut na russkom.
— Praŭda? — hołas moj napoŭniŭsia skiepsisam. — Niešta mnie ŭ heta nie vierycca, kali vy biełarus, takoha nie moža być, dapuskaju, što baćki vašy razmaŭlajuć pa-rusku, ale kab dziady i babuli, to heta — naŭrad ci.
— Da, moi diedy tožie po-russki hovoriat, — chavajučy vočy, niaŭpeŭnienaj chutkahavorkaj nieviadoma dla čaho chłusiŭ kiroŭca.
— U našaj biełaruskaj vioscy dzied z babkaj havorać pa-rusku?! I dzie ž takaja vioska znachodzicca? — dajmała ja jaho pytańniami.
Tut jon źbiantežyŭsia i zrabiŭ «pryznańnie»:
— Da, na samom diele oni razhovarivajut na biełorusskom jazykie.
— I vy, unuk, svaim dziedu z babaj zajaŭlajecie, što nie lubicie ich movu i zabaraniajecie im z vami pa-biełarusku razmaŭlać?! — pastaviła na miesca kiroŭcu dakorlivym pozirkam.
— Niet, ja im etoho nie hovoriu, — prycichłym hołasam adkazaŭ jon i znoŭ zanyŭ: — Mnie nužno je-je-chać!
— Dy paśpiejecie jašče źjechać, — naŭmysna zatrymlivała ja kiroŭcu. — My ž tak «cikava» viadziom biasiedu! — pakieplivała ź jaho, bačačy, jak jon, biedny, krucicca, unikaje dyjałohu: čałaviek, jaki admaŭlajecca ad svaich karanioŭ dziela mifičnaha «ruskaha śvietu», — vidovišča, vartaje žalu.
— A ja voś lublu biełaruskuju movu, bo Biełaruś — maja radzima i tut moj dom, — abmaloŭvała ja adeptu «ruskaha śvietu» rečaisnaść. — Dyk što ž my budziem z Vami rabić?
Kiroŭca zamiaŭsia, jon nie viedaŭ, što mnie adkazać i tolki niervova dryhaŭsia.
— Ja nie znaju, — ź ciažkaściu vycisnuŭ jon ź siabie słovy.
— Zatoje ja viedaju. Nam, biełarusam, treba siabravać, tym, chto lubić russkij jazyk, i tym, chto lubić biełaruskuju movu! — daviałosia mnie pavučyć dobrym manieram hetaha stałaha niedavychavanaha dziadźku.
Kiroŭca maŭčaŭ i advodziŭ ad mianie pozirk, jamu nie było čym kryć.
A ja bolš nie žadała praciahvać ź im razmovu i vyjšła z maršrutki.
