Možna pryvieści i prykłady, jak palaki vyniščali biełarusaŭ na terytoryi Biełarusi. Piša Taciana Šakłač ź Minsku.
Supiarečlivyja pačućci vyklikaŭ u mianie artykuł Ały Pietruškievič «Rasstreł u honar Pieršamaju» («NN» za 11 śniežnia 2008). Na pieršy pohlad, heta apovied pra toje, jak u hady vajny ŭ Zachodniaj Biełarusi partyzany vyniščyli intelihientnuju panskuju siamju. Ale, kali razabracca, to artykuł hety — pra toje, jak na terytoryi Biełarusi ruskija (i tyja biełarusy, jakija ź imi chaŭruśničali) vyniščyli palakaŭ (bo, chutčej za ŭsio, siamja Čarnoŭskich była nośbitam polskaha nacyjanalnaha duchu).
Ale možna pryvieści i advarotnyja prykłady: jak palaki vyniščali biełarusaŭ na terytoryi Biełarusi. Sustrakała ŭ litaratury apisańnie nie mieniej žachlivych epizodaŭ, jak u hady vajny polskaja partyzanskaja Armija Krajova vyniščała siemji pravasłaŭnych śviataroŭ. Pry hetym taksama žyŭcom palili.
Armija Krajova ŭ paślavajenny čas raźviazała sapraŭdny teror suprać biełaruskaha nasielnictva, jakoje apynułasia na terytoryi Polščy pavodle novaj saviecka-polskaj miažy. Rasstrelvali tolki za toje, što čałaviek nazyvaŭsia biełarusam. A dla siońniašniaj Polščy akaŭcy — hieroi.
Ludziej, viedama, škada i tych i tych, ale skazać chaciełasia pra inšaje. Hetyja epizody jaskrava adlustroŭvajuć hieapalityčnuju situacyju, jakaja isnuje na biełaruskich ziemlach užo niekalki stahodździaŭ: za biełaruskuju terytoryju zmahajucca miž saboju palaki i rasijcy, i pry hetym hatovyja luta vyniščać na hetaj terytoryi adny druhich. Nianaviść, jakuju majuć adzin da adnaho hetyja dva narody i jakaja praryvajecca ŭ palityčnych adnosinach i siońnia, vyklikana tym, što jany prahna pretendujuć na adzin i toj ža abjekt — Biełaruś.
Što ŭ hetaj situacyi rabić biełarusam? Napeŭna, dystancyjavacca i ad tych, i ad tych i abaraniać ułasnyja nacyjanalnyja intaresy.
Ja pišu heta dla taho, kab pakazać: Polšča — nie ščyry siabar Biełarusi. Kali i akazvajecca padtrymka biełaruskamu ruchu, to z nadziejaj, što kali-niebudź, pastupova, biełarusy apalačacca. Voś i paśpiachovy prykład užo jość: polskija biełarusy ŭžo nazyvajuć siabie pry pierapisach nasielnictva pravasłaŭnymi palakami.
Na žal, «Naša Niva» salidaryzujecca z palakami. A čym palaki lepšyja za rasijcaŭ, skažycie, kali łaska? Adny rusifikavali, druhija pałanizavali, a jakaja roźnica? Biełaruščynie nie davali raźvivacca ni tyja, ni tyja, navat palaki tut dziejničali bolš naporysta.
Ad Redakcyi. Ź pieršaj častkaj Vašaha lista zhodnyja, z druhoj — nie. Polšča ciapier nie taja, što była. Dyj Biełaruś nie taja. Vy nakładajecie staryja histaryčnyja kryŭdy na siońniašni čas. A Polšču źmianili «Salidarnaść» i dałučeńnie da Jeŭrasajuzu. Jašče 50 hadoŭ tamu intelektuały z asiarodku polskaha emihracyjnaha časopisu Kultura sfarmulavali, što ŭ nacyjanalnych intaresach Polščy — zachavańnie stabilnych miežaŭ i ŭmacavańnie niezaležnaści Biełarusi i Ukrainy. Hetaj kancepcyjaj i kirujecca ciapier novaja polskaja dypłamatyja. «Pałanizacyja Biełarusi» — niešta z šerahu nierealnaha siońnia. Polskaje hramadstva ščyra žadaje svabodaŭ i niezaležnaści dla Biełarusi. Naprykład, palityčnyja pieramieny va Ukrainie nie pryviali da apalačvańnia. Naadvarot. Mienavita supracoŭnictva Biełarusi, Ukrainy, Polščy, Litvy i inšych krainaŭ Mižmorja dajuć Biełarusi šaniec na ekanamičnuju i vajennuju biaśpieku i spakojnaje raźvićcio da taho času, pakul siońniašniaja impierskaja Rasija nie raspadziecca na demakratyčnyja dziaržavy. Darečy, i łukašenkaŭskaja hrupoŭka toje pačała razumieć. Što da «NN», to jana raźličanaja na ŭsich hramadzianaŭ RB, niezaležna ad nacyjanalnaści, vieravyznańnia, na ŭsich, a nie tolki na biełarusaŭ. My adna nacyja, što składajecca ź ludziej roznaha pachodžańnia.
