«Adnarazovy posud i pakiety — najvialikšaje zło». Jak u Biełarusi zmahajucca z płastykam FOTY
Vynajdzieny 150 hadoŭ tamu, płastyk staŭ šturškom dla raźvićcia pramysłovaści. A paśla — surjoznym vyklikam ekałohii. Dla razumieńnia maštabu: tolki ŭ Biełarusi ŭ hod utvarajecca 280 tysiač ton płastykavych adychodaŭ. Heta ŭ siarednim 25 kh na čałavieka.
Čamu ekołahi tak nie lubiać płastyk, jak u krainie ź im zmahajucca i čym možna zamianić polietylenavyja pakiety?
«Nidzie za miažoj nie bačyła biaspłatnych pakietaŭ»
Siońnia vaha płastyku siarod inšych adchodaŭ — 11%. Ale kali hladzieć pa abjomie, to jon akažacca samaj vialikaj frakcyjaj.
«U Biełarusi pierapracoŭvajecca 35% płastykavych adychodaŭ. Heta ŭ asnoŭnym PET-butelki, poliprapilenavaja ŭpakoŭka (ad kaśmietyki, šampuniaŭ). Jość niekalki pradpryjemstvaŭ, jakija prymajuć pakiety, ale ščylnyja, nie fasovačnyja», — kaža supracoŭnica Centra ekałahičnych rašeńniaŭ Maryja Suma.
Jość niekalki pryčyn, jakija pieraškadžajuć adpraŭlać na pierapracoŭku bolš płastyku. Pieršaja — časta hety materyjał źjaŭlajecca častkaj kampazitnych adchodaŭ. Naprykład, tetrapak, papiarovyja kubački, jakija ŭnutry pakrytyja płastykam.
Druhaja pryčyna — usie vidy płastyku treba pierapracoŭvać pa-roznamu. U nas ža jany źbirajucca ŭ adzin kantejnier, a na zavodach sarcirujucca ŭručnuju. Šmat jakuju ŭpakoŭku niemahčyma adroźnić na voka — jana brakujecca i idzie na zvałku.
Treciaja pryčyna — łahistyčnaja.
«Navat kali my zmožam sabrać asobna toj ža polistyroł, dla taho kab jon pajšoŭ na pierapracoŭku, patrebny davoli vialiki abjom, niekalki ton. I zrazumieła, što ŭmoŭny Žytkavicki rajon nie źbiare stolki. Adpaviedna, treba rabić pramiežkavyja punkty, kudy z usich rajonaŭ, vobłaści zvazili b polistyroł, i tady pierapracoŭščyku było b zručna nabyvać jaho ŭ vialikich abjomach», — tłumačyć Maryja Suma.
Samaj vialikaj prablemaj ekołahi ličać adnarazovuju ŭpakoŭku i posud. Heta toje, što vykarystoŭvajecca niepraciahły čas i adrazu idzie na zvałku. Płastykavyja videlcy i talerački pakul nie pierapracoŭvajuć nidzie ŭ śviecie.
Šmat pretenzij da fasovačnych pakietaŭ.
«Za miažoj nidzie nie bačyła, kab fasovačnyja pakiety byli biaspłatnyja. A ŭ nas Ministerstva antymanapolnaha rehulavańnia i handlu abaviazała kramy pradastaŭlać ich spažyŭcam prosta tak. Navat kali jany nie patrebnyja — u fasovačnyja pakiety pakujucca škarpetki ci banany i apielsiny, jakija i tak majuć svaju achoŭnuju abałonku. Hetyja pakiety tonkija, rvucca, składana pierapracoŭvajucca. Tamu mnohija krainy svaju baraćbu z płastykam pačali z admovy ad pakietaŭ, taŭščynia jakich mienš za 50 mikronaŭ», — kaža ekaaktyvistka.
Pieršapačatkova płastyk stvaraŭsia jak materyjał, jaki pavinien doŭha słužyć. I toje, što jon nie raskładajecca ŭ navakolnym asiarodździ, było jaho plusam.
«Ale ciapier 40% płastyku, jaki vyrablajecca ŭ śviecie, idzie na ŭpakoŭku i adnarazovy posud. Na toje, što stanovicca adychodam u toj ža hod. Choć patencyjał u hetaha materyjału vielmi vialiki. Ekołahi nie zaklikajuć admaŭlacca ad płastyku va ŭsich halinach. Naprykład, u miedycynie adnarazovy płastyk ratuje žyćcio. Ale ŭpakoŭki treba rabić mienš. Jana ŭžo nie niasie funkcyju abarony i cełaści praduktaŭ, jana ŭ bolšaj stupieni vykarystoŭvajecca dla rekłamy. Upakoŭki pa vazie časta bolš, čym sam tavar. Heta złoŭžyvańnie, i, na moj pohlad, heta možna rehulavać», — ličyć Maryja Suma.
Što nie tak ź bijaraskładalnym płastykam
Jak zmahacca z płastykam? Biełaruskija miery ŭ mnohim prymajucca z ahladkaj na jeŭrapiejskuju stratehiju. Naprykład, u nas narmujuć utvareńnie adchodaŭ u pramysłovaści i ŭviedziena pašyranaja adkaznaść kampanij, jakija vyrablajuć ci zavoziać upakoŭku.
Ale ničoha nie havorycca pra mikrapłastyk (drobnyja čaścinki, jakija traplajuć u hlebu i ściokavyja vody, a paśla i ŭ naš arhanizm). U toj ža jeŭrapiejskaj stratehii jość punkt pra admovu ad mikrapłastyku ŭ kaśmietycy.
Z apošnich novaŭviadzieńniaŭ — admova ad adnarazovaha płastykavaha posudu ŭ kaviarniach i restaranach. Zabarona pačnie dziejničać z 2021 hoda.
«Jašče adna tema, jakuju varta było b padniać u kantekście Jeŭrazijskaha ekanamičnaha sajuzu, — heta pytańni dyzajnu. Bo vialikaja kolkaść adchodaŭ, asabliva elektroniki, utvarajecca praz toje, što hadžety nielha doŭha ekspłuatavać. Jość takoje paniaćcie, jak zapłanavanaje stareńnie — technika chutka vychodzić sa stroju, časta jaje niemahčyma adramantavać. A z rasterminoŭkami stała nastolki dastupna kuplać hadžety, što my navat nie ŭśviedamlajem abjomy našaha spažyvańnia. Padychod ekadyzajnu kaža pra toje, što rečy pavinny być prydatnyja da ramontu, pierapracoŭki i doŭha słužyć. U nas hetaha pakul niama», — dzielicca Maryja Suma.
U Jeŭropie i ZŠA alternatyvaj stanovicca bijaraskładalnaja ŭpakoŭka z arhaničnaj syraviny. Ale jość niuans — kab utylizavać jaje, patrebna asobnaja sistema zboru i kampaściravańnia. U Biełarusi takoj niama, tamu ŭsie modnyja bijaraskładalnyja pakiety traplajuć prosta na zvałku i nijak nie ratujuć ekałohiju.
«Handlovyja sietki ź nieachvotaj pierachodziać na papieru»
Častkovaj zamienaj płastyku moža stać papiarovaja ŭpakoŭka. Dla jaje vyrabu vykarystoŭvajecca makułatura ci adchody dziełavoj draŭniny (karani i vierchniaja častka dreva, ź jakich nielha zrabić brus ci došku). Praŭda, našy pradpryjemstvy pracujuć pakul na impartnaj syravinie.
«Čamuści ŭsie kažuć tolki pra vialikija pakiety. Ale najpierš treba zamianiać fasovačnyja. Ich užyvajecca bolš za ŭsio. Praktyčna ŭsio, što my kuplajem, kładziom u ich, — źviartaje ŭvahu zasnavalnik «Supierpak kompani» Viačasłaŭ Šach.
— Upakoŭka, jakaja kantaktuje ź ježaj, pavinna być biaśpiečnaj dla zdaroŭja čałavieka. Heta papiera, mietał ci škło. Miasa ŭ polietylenie praniasieš chvilin 40, pakul jedzieš dadomu, jano ŭžo pakryvajecca śliźziu. A śliź — heta škodnyja bakteryi. Chleb, kali doŭha zachoŭvajecca ŭ polietylenie, parastaje ćvillu. A ŭ papiarovuju ŭpakoŭku pakładzicie — pradukt maksimum vysachnie».
U papieru možna zapakoŭvać bolšaść praduktaŭ. Dla miasa i ryby jość tłuščatryvały varyjant. Nie pakładzieš u papieru chiba što saleńni i sałaty z zapravaj (toje, što ŭtrymlivaje šmat vadkaści). Klej i farba dla takoj upakoŭki robiacca na vodnaj asnovie.
«Našy handlovyja sietki ź vialikaj pavolnaściu i navat nieachvotaj pierachodziać na papieru. Z taho, što my bačym: ceny ŭ kramach na pakiety časta našmat pieraŭzychodziać tuju, pa jakoj my ich adhružajem. My prapanujem sietkam brać pakiety dla harodniny pa 2 kapiejki. Vialikija pakiety pradajom za 26 kapiejek, a ŭ niekatorych kramach jany kaštujuć ad 70 kapiejek da 1.20 rubla», — kaža Viačasłaŭ Šach.
Čamu kramy nie śpiašajucca pierachodzić na papieru? Sprava nie tolki ŭ canie. U mnohich skłalisia daŭnija dobryja adnosiny z pastaŭščykami polietylenavych pakietaŭ, i jany nie chočuć ich mianiać.
«My prapanujem kramam: pakładzicie jak alternatyvu papiarovyja pakiety, niachaj čałaviek vybiraje. Jany ŭsio adno nie chočuć. Maŭlaŭ, nie viedajem, jak heta zrabić, heta nie abhavorana zakanadaŭstvam… Karaciej, masa arhumientaŭ, čamu nie. Ale pakrysie iduć nasustrač. Zatoje ŭsia Jeŭropa ŭ nas kuplaje, my nie paśpiavajem rabić», — dzielicca zasnavalnik «Supierpak kompani».
Jon tłumačyć adnu z pryčyn tannaści płastykavych pakietaŭ.
Z tony polietylenu vyrablajecca prykładna 200 tysiač pakietaŭ, a z tony papiery — usiaho 10 tysiač. A ŭtylizacyjny zbor, jaki ŭpłyvaje na sabiekošt pakieta, płacicca adnolkavy.
Cikava, što prazrystyja płastykavyja ŭstaŭki ŭ papiarovych pakietach, jakija robiać ich mienš ekałahičnymi, — heta patrabavańnie kramaŭ. Akienca dla taho, kab pakupniku i kasiru było bačna, što za tavar unutry.
Na «Supierpak kompani» raskazvajuć, što pakiety ŭ ich zakuplajuć kramy, kaviarni, piakarni.
«Vielmi dobra pracavać z maleńkimi sietkami, — adznačaje Viačasłaŭ Šach. — Ich nie treba ŭhavorvać — jany sami prychodziać. Kažuć: «My chočam, kab było pryhoža i ekałahična». Ujavicie, piakarni svaje pirožnyja ŭ polietylenavy pakiet składali b — dy vy b prosta nie pajšli tudy.
Važna pracavać z handlovymi sietkami, bo jany zadajuć modu. Kaliści dumali, što i dla chleba pakiety nie buduć brać. A ŭ nas ciapier dobra naładžana suviaź s chlebpramam.
Heta nie značyć, što chtości budzie całkam mianiać płastyk na papieru, heta niemahčyma i niepatrebna. Ale kali b my zamianili chacia b 20%, heta było b vialikim dasiahnieńniem».
«Ja liču, što Alaksandr Łukašenka bolš dumaje pra ekałohiju, čym sami ludzi. Časta inicyjatyva pierachodu z polietylenu na papieru i inšuju ekałahičnuju ŭpakoŭku zychodzić ad jaho asabista. Ja viedaju, što mnohija kiraŭniki jak handlovych sietak, tak i viedamasnych ministerstvaŭ, nie śpiašajucca rabić kroki ŭ hetym kirunku, nie zvažajučy na toje, što jany sami i ich rodnyja, biazdumna vykarystoŭvajučy płastyk, padviarhajucca dadatkovaj ryzycy i zabrudžvajuć ekałohiju», — pierakanany Viačasłaŭ Šach.
Jadomaja plonka i vafielnyja kubački dla napojaŭ
Biełarusy prapanujuć i inšyja varyjanty zamieny płastyku. Na chimičnym fakultecie BDU jašče piać hod tamu pačali raspracoŭvać jadomuju plonku. Jana padychodzić dla ŭpakoŭki cukierak, miodu, śpiecyj, spartyŭnaha charčavańnia, sypučych rečyvaŭ.
«U Kitai vyrablajuć šmat takich upakovak — naprykład, dla irysak. Ale tam ich robiać z čystaha kruchmału, tamu plonki vielmi nietryvałyja. Plus vielmi ciažkija ŭmovy pracy na zavodzie — heta 50 hradusaŭ ciapła i 100-pracentnaja vilhotnaść. U takich umovach nichto ŭ Jeŭropie i Biełarusi pracavać nie budzie, — raskazvaje prafiesar Dźmitryj Hrynšpan. — U Amierycy, Japonii, Hiermanii taksama vyrablajuć jadomuju ŭpakoŭku, ale z darahich palimieraŭ. Kaštuje takaja plonka adpaviedna. My ž zrabili plonku, jakaja našmat tańniej za amierykanskuju, ale ŭ adroźnieńnie ad kitajskaj maje nieabchodnuju tryvałaść».
U składzie ajčynnaja jadomaj plonki — 90% kruchmału. Rastvaralnik — ačyščanaja vada. U hetuju plonku možna ŭvodzić charčovyja farbavalniki, antymikrobnyja srodki, srodki suprać karyjesu, smakavyja dabaŭki, naprykład, pierac.
Raspracoŭku zmahli maštabiravać. Na Barysaŭskim zavodzie palimiernaj tary paŭtaryli vopyt i atrymali jadomuju plonku takoj ža jakaści, što i ŭ łabaratoryi.
Ale pakul jaje nie ŭkaranili ŭ masavuju vytvorčaść.
«Pa-pieršaje, jana daražejšaja za zvyčajny polietylen ci papieru. Chacia napačatku možna pradavać nie prosta plonku, a plonku ź ježaj. Naprykład, da łokšyny chutkaha pryhatavańnia iduć dźvie-try prypravy, i jany ŭsie ŭ abhortkach, jakija nie ŭtylizujucca. Kali abhortki zamianić plonkaj, jakuju treba prosta abdać kipieniem, kab rastvaryć, vy nie ŭbačycie roźnicy pa smaku. A pa canie pradukt budzie daražejšym umoŭna na 5%.
Pa-druhoje, praces vytvorčaści treba rabić niepieraryŭnym. Nielha na maleńkich abjomach atrymać prybytak. Zavody, jakija pracujuć za miažoj navat na bolš darahich palimierach, rentabielnyja. Mahčyma, u nas jašče nie pryjšoŭ čas. Nie znajšli taho, chto hatovy realizavać hetu ideju i maje hrošy ŭ patrebnaj kolkaści», — miarkuje Dźmitryj Hrynšpan.
Płastykavyja kubački dla vady, jakija časta staviać u ofisach, možna zamianić vafielnymi. Takuju alternatyvu prydumali studentki bijafaku BDU. Vafielnyja kubački apracoŭvajuć voskam ci charčovym parafinam — i jany całkam prydatnyja dla chałodnych napojaŭ. Paśla posud možna źjeści ci ŭtylizavać biez škody dla pryrody.
Idealny ž varyjant, da jakoha zaklikajuć ekołahi, — pierachod na šmatrazovuju taru i posud. Ministerstva antymanapolnaha rehulavańnia i handlu ŭžo anansavała, što mahčymaść kuplać pradukty ŭ svaje kantejniery zamacujuć zakanadaŭča.
Piać faktaŭ pra Natallu Piatkievič — samuju ŭpłyvovuju čynoŭnicu Biełarusi da źjaŭleńnia Kačanavaj i Ejsmant26
Kamientary