Bajec, miedyk, fond Żyvi, FreeShop Partyzanka… Vialiki repartaž pra biełarusaŭ, jakija dapamahajuć Ukrainie
Za miažoj za 2020—2021hady źjaviłasia cełaja sietka dapamohi suajčyńnikam. I ciapier usie hetyja inicyjatyvy i sotni biełarusaŭ vykarystoŭvajuć svoj dośvied, kab dapamahać Ukrainie. Iduć vajavać jak dobraachvotniki, jeduć na front jak miedyki, sutkami vałanciorać na miažy. Źbirajuć i adpraŭlajuć tony humanitarki, šukajuć žytło i vučać maleńkich ukraincaŭ. Pačytajcie hetyja historyi.
Alena Markievič, kaardynatarka składa humanitarnaj dapamohi FreeShop Partyzanka
«Ciapier bolš niebiaśpiečna žyć u «mirnaj» Biełarusi, čym vajavać tut». Biełaruskija dobraachvotniki va Ukrainie
Pahutaryć z dobraachvotnikami nie tak prosta: šmat chto zachoŭvaje ananimnaść, kab źbierahčy ad pieraśledu rodnych, jakija zastalisia ŭ Biełarusi. «Ja Dub, biełaruski dobraachvotnik», — raskazvaje pra siabie čałaviek, jaki ciapier u Kijevie. Jamu kala 40 hadoŭ, apošnija čatyry miesiacy jon žyŭ va Ukrainie.
«U svoj čas pracavaŭ u Biełarusi na pradpryjemstvie, ale praz svaju pazicyju byŭ zvolnieny, zaznaŭ pieraśled, byŭ vymušany źjechać i znajšoŭ prytułak va Ukrainie. Palubiŭ hetuju krainu, narod ukrainski i vyrašyŭ, što moj abaviazak — baranić hety haścinny cudoŭny narod tak, jak i narod biełaruski, bo my razam sutyknulisia z adnym vialikim złom. U nas adzin vorah».
Dub — udzielnik biełaruskaj vajenna-patryjatyčnaj arhanizacyi «Bieły Lehijon». Jak tolki pačałasia vajna, «lehijaniery» vyrašyli, što nie zmohuć być ubaku. U vyniku jany dałučylisia da bataljona teraabarony «Azoŭ». Heta padraździaleńnie ŭ składzie Nachvardyi Ukrainy, jakoje ciapier udzielničaje ŭ abaronie Kijeva. Ciapier u im jość biełaruski bataljon.
Biełaruskija dobraachvotniki na treniroŭcy, Kijeŭ
«U nas tut šmat biełarusaŭ, jakija byli vymušanyja źjechać ź Biełarusi praz palityčny cisk. Prykładny ŭzrost — ad 20 i da 50. Jość chłopcy, jakija majuć bajavy dośvied, chłopcy sa studenckaha varušniaku».
U «Azovie», kaža Dub, biełarusy nie sutykalisia ź niehatyŭnym staŭleńniem praz pašpart. Ale jość niekatoryja atrady terytaryjalnaj abarony, jakija padazrona hladziać na biełarusaŭ.
«Kali b Jeŭropa i ŭvieś śviet bolš žorstka reahavali na situacyju ŭ 2020 hodzie ŭ Biełarusi, a nie vykazvali biaskoncuju zakłapočanaść, to situacyi 2022 mahło b i nie być. Zło treba spyniać adrazu. Pakul jano nie ŭmacavałasia i nie adčuła ŭsiodazvolenaść.
Ciapier bolš niebiaśpiečna žyć u «mirnaj» Biełarusi, čym vajavać tut. Prynamsi, tut ja maju zbroju i mahčymaść na roŭnych supraćstajać vorahu».
Pakul što biełaruskaja rota čakaje bajavyja zadačy i trenirujecca: śpiecdyscypliny, strelby, vałodańnie vysokatechnałahičnaj zbrojaj (Javelin, NLAW, drony). Paralelna dobraachvotnikam dastaŭlajuć dadatkovuju amunicyju.
«Ciapier jość prablema pa turnikietach (žhutach) pa miedycynie, kab zabiaśpiečyć dapamohu ludziam, kali patrapiać pad abstreł. Jašče prybory načnoha bačańnia i ciepłavizary niabłaha było b mieć z bajavoha. Usiaho patrochu padvoziać. Našy biełaruskija vałanciory vielmi dobra pracujuć, zabiaśpiečvajuć i nas, i ŭkraincaŭ ryštunkam».
Aktyvist Źmicier Zavadski — adzin z tych, chto akurat i źbiraje dobraachvotnikaŭ. U 2021 hodzie praz pahrozu aryštu jon źjechaŭ u Kijeŭ, a potym u Niamieččynu, adkul ciapier kaardynuje zabieśpiačeńnie biełarusaŭ na pieradavoj. Zabieśpiačeńnie — heta broniekamizelki z płaścinami vysokaha kłasu, kaski, ramiani, nakaleńniki, zaplečniki, ciepłavizary, «načniki», racyi.
«Kali pačałasia vajna, stali adhukacca i dałučacca ludzi. I arhanizacyi, jak «Bieły lehijon», i asobnyja vałanciory, i dyjaspary. Amierykanskaja dyjaspara biełarusaŭ dapamahła ź miedykamientami, češskaja — z amunicyjaj. Taksama dapamoh bank adnoj ź jeŭrapiejskich krain, dziakujučy jakomu my zmahli zakupić deficytnyja ciapier płaściny broniekamizelek».
Aktyvisty miarkujuć, što va Ukrainie ciapier kala sta biełaruskich dobraachvotnikaŭ. Ale jašče bolš za 1000 biełarusaŭ užo padali zajaŭki ŭ varšaŭski Centr dapamohi dobraachvotnikam i čakajuć mahčymaści nakiravacca na front.
«Jość zatrymki z-za ŭzmocnienaj vieryfikacyi. Kožnaha dobraachvotnika praviarajem i my, biełaruski bok, i ŭkrainskija śpiecsłužby. Jašče adna składanaść u tym, što režym Łukašenki — saŭdzielnik pucinskaha ŭvarvańnia, tamu ŭkraincy dastatkova strymana dajuć mahčymaść biełarusam farmavać svaje padraździaleńni. Ale nad hetym pracujuć aktyvisty i ŭ Kijevie, i ŭ Varšavie, i ŭ inšych haradach».
«Kali ciabie navučajuć jak miedyka, ty nie maješ prava na biaździejnaść». Kasia, miedyk na froncie
U centry Varšavy, kala źziajučaha žoŭtym i błakitnym Pałaca kultury i navuki, my sustrakajemsia z Kasiaj (imia źmienienaje). Joj krychu bolš za 30, jana linhvist. Jak vałanciorka Kasia paŭtara hoda praviała ŭ adnoj z krain Blizkaha Uschodu ŭ zonie bajavych dziejańniaŭ. Tam jana prajšła i miedpadrychtoŭku.
«Ja nie była na samoj linii frontu, dzie ŭsio vybuchaje i ludzi hinuć dziasiatkami, ale praviała bolš za paŭhoda ŭ treniroŭkach, kab akazvać dapamohu. Heta evakuacyja paranienych va ŭmovach vajny i akazańnie pieršaj dapamohi tak, kab čałaviek, jakoha paviazuć u lakarniu, zmoh tudy dajechać žyvym.
Heta prostyja previentyŭnyja miery: zabiaśpiečyć prachodnaść dychalnych šlachoŭ, spynić masiŭny kryvaciok, padrychtavać da transparciroŭki. Naprykład, kali jość padazreńnie na pierałom pazvanočnika, to treba fiksavać šyju, tamu što śpinny mozh adkazvaje ŭ tym liku za dychańnie i sercabićcie, i najmienšaje paškodžańnie moža kaštavać čałavieku žyćcia».
Kasia taksama pahadziłasia parazmaŭlać tolki na ŭmovach kanfidencyjnaści z-za siamji, jakaja zastałasia ŭ Biełarusi. Kaža, što praz udzieł u vajnie na baku Ukrainy peŭnyja struktury mohuć joju zacikavicca.
«Rodnyja mianie padtrymlivajuć. Jany taksama suprać vajny i rasijskaj ahresii.
Siastra skazała, što ździviłasia, što ja nie stała źbiracca raniej: «Vajna pačałasia, a ty dahetul nie pakuješ torbaŭ?» Ad mianie čakali čahości takoha, ja šmat pracavała vałancioram.
Uvohule, heta było chutkaje rašeńnie. Ty prosta dapamahaješ, bo ŭ ciabie jość navyki. Kali ciabie navučajuć jak miedyka, heta šmat da čaho abaviazvaje. Ty nie maješ prava na biaździejnaść».
Siabry, znajomyja i nieznajomyja ludzi dapamahli Kasi sabrać usio, što pavinna być u miedyka na froncie: pryłady dla intubacyi, miašok Ambu (pryłada dla časovaj štučnaj vientylacyi lohkich), pulsaksimietry, dekampresijnyja ihołki, nasiłki, žhuty, šyny, binty, paviazki, płastyry, raschodniki dla kropielnic, fizrastvor i leki. Chtości pieravodziŭ hrošy, chtości zakuplaŭ patrebnaje ŭ inšych krainach i dasyłaŭ. Kali my sustrelisia, Kasia jakraz čakała apošnija pasyłki i rychtavałasia vyjazdžać (na momant publikacyi jana ŭžo znachodzicca pad Kijevam).
«Chtości prosta pryjazdžaje ŭ Lvoŭ, zapisvajecca, i jaho kudyści adpraŭlajuć. Ja jedu da svaich siabroŭ-vałancioraŭ u Kijeŭ. Dumaju ab tym, kab dapamahać vałancioram, jakija ŭdzielničajuć u bajavych dziejańniach, i dapamahać paciarpiełym padčas sutyknieńniaŭ dabiracca da špitalaŭ. Nie płanuju pracavać u špitali, bo ja nie ŭrač pa adukacyi».
Ciapier Kasia dumaje pra dva miesiacy vałanciorstva. Chacia jašče try tydni tamu płanavała zusim inšaje.
«Ja niadaŭna viarnułasia ź Blizkaha Uschodu i spadziavałasia, što ŭ mianie budzie mahčymaść adpačyć. Znajści spakojnuju pracu, źniać tut kvateru sa svaim sabakam… Ale adbyłosia ŭsio heta.
Unutrana ja jašče pieražyvaju papiaredniuju vajnu, jakaja jašče idzie i dzie šmat maich siabroŭ. A ciapier nadychodzić niešta novaje i takoje ž žudasnaje. Samaje daminujučaje pačućcio ciapier — žadańnie ŭsio heta spynić».
«Chaciełasia b vyklučyć telefon, ale tam ludzi pad bombami. Jany tabie pišuć i čakajuć dapamohi». Aksana, vałancior na miažy
U vioscy Daŭchabyčaŭ niedaloka ad miažy Polščy i Ukrainy znachodzicca adzin z centraŭ pryjomu biežancaŭ. Kožnyja chvilin 15 pryjazdžajuć mikraaŭtobusy pamiežnaj słužby, ź ich vychodziać dzieci i žančyny.
Vałancior u sałatavaj kamizelcy raskazvaje kožnaj novaj hrupie ludziej, što dalej rabić. Tut možna pajeści, usio biaspłatna. Tut razdajuć sim-karty. Potym adnamu čałavieku ź siamji z usimi dakumientami treba padyści da vałancioraŭ za stałami. Pakul ludzi čakajuć aŭtobusy i mašyny ŭ roznyja harady, možna krychu adpačyć, navat prylehčy. Ale mienavita ŭ hetym centry niama mahčymaści zastacca na načleh.
Aksana Bukina — adna z vałancioraŭ. Jana daviedałasia pra vajnu z čata ŭkrainskaj anłajn-škoły, dzie była administrataram: dzieci pisali pra abstreł, sireny i baćkoŭ, jakija barykadujuć matracami vokny. Aksana adrazu ž pačała daviedvacca ŭ miascovym čacie «Biełaruski va Urocłavie», chto čym hatovy dapamahać: žyllom, hrašyma, vałanciorstvam. Ludzi pačali adhukacca dziasiatkami. Paralelna jana napisała ŭ sacsietkach, što budzie dapamahać z vyjezdam i sustrečaj uciekačoŭ.
«I my ŭtroch stali kaardynavać: vyśviatlać, ci vyjechali ludzi z Kijeva, ci zmahli sieści na ciahnik, ci dabralisia da Lvova, na jakoj jany miažy i chto hatovy jechać ich zabirać. Heta byŭ non-stop, ad jakoha razryvałasia hałava. Ty razmaŭlaješ z kimści pa telefonie piać chvilin, i za hety čas u ciabie ŭ Telegram 100-150 paviedamleńniaŭ. Jany z astranamičnaj chutkaściu lacieli».
Druhi kaardynatar, Viktoryja raźmiarkoŭvała mašyny: kamu ŭ jaki łahier jechać, kaho zabirać. A Palina šukała žyllo, pakul čałavieka vieźli va Urocłaŭ.
«My amal nie spali. Pamiataju, lahli hadziny ŭ try, i ŭžo a šostaj-siomaj pačalisia zvanki i treba było adkazvać. Moža i chaciełasia vyklučyć-adpačyć, ale kali jość kankretnyja ludzi pad bombami i jany tabie pišuć, čakajuć ad ciabie dapamohi…»
Potym Aksana i niekalki jaje znajomych biełarusaŭ stali vałancioryć u centrach pryjomu uciekačoŭ. Mužčyny ŭziali adpačynak za svoj košt. Viktar pryjechaŭ ź Niamieččyny, inšyja jeździać z Urocłava, heta siem-vosiem hadzin u darozie. Spačatku vałancioraŭ-cyvilnych u łahiery ŭciekačoŭ nie puskali, kaža Aksana.
«Naš Vitalik pieršyja try dni žyŭ u mašynie kala punkta i dapamahaŭ, padkazvaŭ, znachodziŭ mašyny, bo tady prosta vypuskali ludziej z łahiera: adaspalisia, pajeli, pamylisia, vychodzili na vulicu — i ni movy, ničoha ŭ inšaj krainie. Jon prosta na vulicy vałancioryŭ. U vyniku kiraŭnictva punktaŭ ubačyła heta i dazvoliła pracavać u samich centrach».
Ciapier samaja vialikaja prablema — šukać ludziam časovaje žytło. Darečy, na vałancioraŭ vychodziać fondy i prosta nieabyjakavyja ludzi z Hiermanii, Italii, Partuhalii, Ispanii, jakija taksama hatovyja dać žytło i dapamohu. Ale ŭ bolš dalokija krainy mnohija jechać maralna nie hatovyja.
«Va ŭkrainak u hałavie niama adčuvańnia, što heta nadoŭha. Dumajuć, što pačakajuć, kali mužčyny pieramohuć, i viernucca. Ale kali ŭsio zaciahniecca, pojdzie psichałahičnaje ŭśviedamleńnie, depresija.
Razumieńnie, što Jeŭropa tak chutka pracu vam nie daść. I mužy na froncie. I ŭsim patrebnyja hrošy, treba niejak zarablać. Stajać hetyja dziaŭčaty maładyja, pryhožyja z maleńkimi paŭtara-dvuchhadovymi dzietkami na rukach i pytajucca, kudy pajechać lepš, kab chutka znajści pracu. I ja razumieju, što niama takoha tut. Ź dziciem chutka nie znojdzieš».
Aksana ciapier taksama biez pracy. U Biełarusi jana była saŭładalnicaj biznesu ŭ śfiery adukacyi. U 2020 hodzie jaje aryštavali na mitynhu, a potym zaviali kryminalnuju spravu za masavyja biesparadki, ale ŭ Aksanie z synam atrymałasia źjechać va Ukrainu.
«Ja taki ž uciakač, navat na mižnarodnuju abaronu padałasia. Biehli ź dziciem biez rečaŭ, bieź ničoha. My pryjechali ŭ Kijeŭ, i nas tak dobra sustrakali kijaŭlanie: sabrali mnie paścielnuju bializnu-paduški, niechta posud, niechta adzieńnie. Jany prosta pad kryło ŭziali. A ježy kolki pryciahnuli! Niechta skazaŭ kaleham, niechta susiedcy, i ludzi pisali-telefanavali-dapamahali».
Pierajechaŭšy va Urocłaŭ, Aksana razam z ukrainskimi raspracoŭščykami prydumlała startap, ale vajna ŭsio spyniła.
«Učora ŭviečary byŭ taki emacyjny momant. Ludziej vielmi šmat, usie stomlenyja, a ja pa zvyčcy ŭśmichajusia. Mnie kažuć: «Što vy ŭśmichajeciesia?» Ja niejak nie strymałasia, kažu, što mnie taksama ciažka, ja tut hetak ža žyvu na mihranckich pravach, my zdymajem kvatery, u mianie ŭvohule ciapier niama pracy, i ja prosta tut z vami.
I jany tak usio zacichli, pačali pytacca: «A jak u vas, što? Boža, vam ža taksama ciažka, u vas ža žach robicca, my viedajem stolki vašych historyj». Ja ŭvohule nie čuła ad ich takoha, maŭlaŭ, «a z vašaj krainy tanki, z vašaj krainy bomby». Nivodzin čałaviek ničoha padobnaha nie skazaŭ. Jak sychodziła, niechta padbiažyć-pacałuje, niechta abdymie, skaža: «Usiaho dobraha, dziakuj, vy nam tak dapamahajecie…».
«Biada abjadnoŭvaje vielmi mocna. Takoje adčuvańnie, što ŭvieś śviet u vajennym stanoviščy». Vałanciory FreeShoop, biełaruskaha składa humanitarnaj dapamohi
Varšava, rajon Makotuŭ. Kala budynka pa patrebnym nam adrasie razhružajucca i zahružajucca mašyny ŭsich pamieraŭ. Usiudy naleplenyja listy-padkazki, jakija viaduć na skład. Dźviery z nadpisam FreeShop Partyzanka adčynienyja, chodziać ludzi z kardonnymi skrynkami. Unutry niekalki vializnych pakojaŭ, litaralna zavalenych adzieńniem, abutkam, upakoŭkami pampiersaŭ i inšymi humanitarnymi hruzami.
Paru dziasiatkaŭ vałancioraŭ sarcirujuć rečy: kurtki-sukienki, dziciačaje-žanočaje-mužčynskaje. Na skład uvieś čas zachodziać ukraincy, kab uziać patrebnaje. Kiruje ŭsim hetym hrupa z vaśmi vałancioraŭ.
Alena Markievič — asnoŭny kaardynatar. My razmaŭlajem u «ofisie» — nievialikim pamiaškańni, dzie niekatoryja z kamandy navat načujuć prosta na matrasach u spalnikach.
«Pobač z nami jość budynak na 200 spalnych miescaŭ. Tudy ź infarmacyjnych punktaŭ Varšavy pryjazdžajuć zanačavać ludzi i prychodziać da nas pa nieabchodnyja rečy, u luby čas. Abo, naprykład, u ludziej samalot, a ŭ ich niama ničoha. Jany biaruć čamadan, sumki, rečy, kab spakojna jechać».
Skład i niadaŭna stvorany dla paskareńnia pracy fond ŻYVI jašče źbirajuć miedykamienty, dziciačaje charčavańnie, amunicyju dla dobraachvotnikaŭ. Usio heta jedzie pa polskich haradach, na polska-ŭkrainskuju miažu i va Ukrainu — u Lvoŭ i bolš ciažkadastupnyja miescy.
«Biada abjadnoŭvaje vielmi mocna. Uvieś čas niešta pryvoziać ludzi z Varšavy: ukraincy, palaki, biełarusy, turki, ruskija. Pieršyja dni ludzi telefanavali kožnyja paru chvilin, ja kazała, što treba, što nie treba. Našy dyjaspary za miažoj taksama adrazu dałučylisia. Ludzi ź inšych krain dasyłajuć pasyłki, najmajuć mikraaŭtobusy. Voś pryjechała šeść spryntaraŭ sa srodkami asabistaj hihijeny.
Nam telefanujuć arhanizacyi ź Niamieččyny, Narviehii, Niderłandaŭ, Hruzii — prapanujuć supracoŭnictva i dapamohu. Jany razumiejuć, što humanitarny chaos treba arhanizavać, a my ŭžo ŭmiejem jaho strukturavać. My z mnohimi ŭžo doŭhi čas u kantakcie, jany dapamahali vielmi mocna biełarusam, a ciapier šmat novych ludziej pra nas daviedałasia. Damaŭlajemsia vielmi chutka. Takoje adčuvańnie, što ŭvieś śviet u vajennym stanoviščy».
U kamandy FreeShop Partyzanka niama zarobkaŭ, tolki danaty. Ale dla Aleny heta paŭnavartasnaja praca apošnija paŭtara hoda, z samaha pačatku paślavybarnych pratestaŭ u Biełarusi. Da hetaha času jana žyła ŭ Polščy ŭžo niekalki hadoŭ.
«Kali pačaŭsia pieraśled biełarusaŭ, pamiataju, jak my ŭsio pieražyvali. Stajali na mitynhu ŭ centry Varšavy i nie viedali, što my možam zrabić. My tolki razumieli: budzie płyń ludziej, jakija pryjeduć siudy, i im treba dapamahać.
Uvohule, chvala mihracyi biełarusaŭ nie spyniałasia ŭvieś hety čas. My bačyli, u jakim stanie pryjazdžali biełarusy. Heta byŭ jaskrava vyražany PTSR. Ja ciapier, kali sustrakaju ludziej z Ukrainy, łaŭlu takija fłešbeki ŭvieś čas».
Alena, jak i niekatoryja inšyja biełaruskija mihranty, užo sutykałasia z paprokami z-za ŭdziełu režymu Łukašenki ŭ vajnie.
«U mianie siońnia dziaŭčyna z Ukrainy spytała: «Čamu vy, biełarusy, vašy biełaruskija vojski tak ahresiŭna da nas staviciesia?». Ja razumieju jaje bol, ja kažu joj: «Prabač mnie, kali łaska, ale nie paraŭnoŭvaj Biełaruś i «Biełaruśsiju». Heta roznyja paniaćci».
Nie paśpiavaju čytać naviny. Mnie raspaviadajuć, što idzie niejki chiejt biełarusaŭ. My nie sprabujem kamuści dakazać, što my nie takija. Navat kali b Biełaruś nie była nijak datyčnaj, my b usio roŭna heta rabili. U lubym vypadku».
«Pieršaja chvala salidarnaści vielmi aktyŭnaja, i heta treba vykarystoŭvać». Vałanciory Biełaruskaha moładzievaha chaba
Centr Varšavy. Praz akno-vitrynu budynka, dzie ŭ 1989 hodzie raźmiaščałasia štab-kvatera polskaha abjadnańnia niezaležnych prafsajuzaŭ Solidarność, vidać dva ściahi: ukrainski žoŭta-błakitny i biełaruski bieła-čyrvona-bieły.
Tut niadaŭna adkryŭsia Biełaruski moładzievy chab. Heta kulturna-adukacyjnaja prastora i sapraŭdnaja addušyna biełarusaŭ, jakim pryjšłosia źjechać z domu: tut vučać biełaruskuju movu, repietujuć teatry i chory, byvajuć kancerty i kvizy.
Jašče tut dapamahajuć biełarusam šukać žytło i intehravacca. A ciapier zajmajucca tranśfieram i raśsialeńniem usich, chto biažyć z Ukrainy. Kiraŭnik chaba Alaksandr Łapko raskazvaje, što ŭ pieršy tydzień vałanciory litaralna žyli ŭ chabie i abiedali supami chutkaha pryhatavańnia.
«My aktyvizavalisia, ale nie tamu, što režym Łukašenki staŭ ahresaram. Ukraincam u hetaj situacyi treba pačynać samaarhanizoŭvacca, a ŭ biełarusaŭ haryzantalnyja suviazi ŭžo pabudavanyja. 2020 hod staŭ dla nas hodam samaarhanizacyi. U Polščy aktyvizavalisia ci stvarylisia bolš za 20 biełaruskich arhanizacyj u roznych haradach. My ŭsie razam ciapier i pracujem.
My chočam, kab u ludziej było mienš ciažkaściaŭ. Kaardynujem, pakul jany jeduć ź miažy: znachodzim žytło, źviazvajemsia ź ludźmi, i jany adrazu jeduć u kvateru. Naš rekord — za 40 siekund znajšli žyllo. My źbirajem bazu tych, chto hatovy pryniać, i ciapier heta bolš za 300 kvater, pad 1000 spalnych miescaŭ».
Bolš za 50 vałancioraŭ šukajuć žyllo praz čaty i sacsietki, damaŭlajucca pra biaspłatnaje raźmiaščeńnie z hatelami i źviartajucca ŭ kaścioły. Prychadžan prosiać pakidać svaje kantakty, a parafija potym pieradaje ich vałancioram.
«Pieršaja chvala salidarnaści vielmi aktyŭnaja, i heta treba vykarystoŭvać. Biełarusy viedajuć, što praz paru tydniaŭ tema pačnie adychodzić, ale prablema zastaniecca i budzie raści».
«Dzietki malujuć ściahi Ukrainy. U kaho ni spytaj, usie chočuć dadomu». Škoła pry Centry biełaruskaj salidarnaści
Praktyčna kožnyja dźviery na vulicy Aleandruŭ u Varšavie ciapier upryhožanyja ŭkrainskimi ściahami. Tut znachodzicca Centr biełaruskaj salidarnaści, kantakty jakoha jość va ŭlotkach infarmacyjnych punktaŭ dla ŭciekačoŭ na vakzałach.
Ciapier kala 70% ludziej, jakija źviartajucca siudy pa jurydyčnuju dapamohu i pošuk časovaha žylla, — ukraincy. Usiaho čatyry vałanciory atrymlivajuć za dzień kala 150 zvarotaŭ u sacsietkach i bolš za sotniu telefanavańniaŭ.
Hod tamu tut adčynili škołu dla biełaruskich dziaciej. Paru razoŭ na tydzień jany prychodziać na ŭroki biełaruskaj, polskaj, anhlijskaj, malavańnia, lepki z hliny, u teatralny hurtok i na zaniatki pa žurnalistycy. I ŭsio heta biaspłatna. Jak tolki pačałasia vajna, dyrektar škoły Chelena Rodzina zrazumieła, što treba adčyniać takija ž biaspłatnyja hrupy dla ŭkrainskich dziaciej.
«Z 9 da 15 hadzin dzietki tut zajmajucca, u kožnaj hrupie svoj apiakun, i ŭsio heta vałanciorki z Ukrainy, jakija taksama vyjechali sa svajoj krainy z-za vajny. Prychodziać vałanciory-nastaŭniki polskaj, anhlijskaj movy, muzyki i malavańnia. Taksama dzietki tut abiedajuć i chodziać na prahułki».
Pakul što ŭ škole 25 dziaciej, try hrupy. Samamu maleńkamu ŭkraincu try hady, starejšamu — 12. Chacieli b nabrać bolš dziaciej, tamu šukajuć pamiaškańni i finansavańnie.
«Ja vielmi chvalavałasia, kali pisała abviestku, pačytaŭšy ŭ sacsietkach, jak ciapier ukraincy staviacca da biełarusaŭ. Ale 25 dzietak my sabrali dzieści za dźvie hadziny, i jašče 70 u śpisie čakańnia. Kali zabirali dzietak paśla pieršaha dnia, maci dziakavali nam i kazali: «Nie prydumlajcie, ukraincy cudoŭna staviacca da biełarusaŭ», — i ja vydychnuła z palohkaj. Spadziajemsia, u bližajšy čas my zmožam adkryć jašče adnu-dźvie hrupy.
Jašče na dniach z ukrainskimi dzietkami pačnie pracavać psichołah. Dzieci, jakija pryjechali ź Biełarusi paśla 2020-ha, byli traŭmavanyja. Pieršy tydzień jany malavali AMAP, kroŭ, adarvanyja ruki, hałovy… Heta byŭ žach.
Va ŭkrainskich dzietak situacyja jašče bolš składanaja. U nas jość chłopčyk Makar, jon chodzić pa kalidory i sabie pad nohi kaža: «Pucina nienavidžu, Pucina nienavidžu, Pucina nienavidžu, chaču dadomu».
Maleńkija dzieci ŭsie malujuć ściahi Ukrainy, choć nichto nie kazaŭ ničoha, prosta dali papieru i ałoŭki. Usie takija zapałochanyja. Samyja maleńkija bajacca słova skazać. U kaho ni zapytaj, usie chočuć dadomu».
Kamientary