Zdarovy mozh (źleva) i mozh čałavieka z poźniaj stadyjaj chvaroby Alchiejmiera. Fota: mediologiest.com
Kali pahladzieć na vyjavy zdarovaha mozha i paškodžanaha chvarobaj Alchiejmiera, to ŭ pieršym vypadku mozh nahadvaje tolki što ačyščany kaštan, śvietły, tłusty i bliskučy, a ŭ druhim — hrecki arech, zmorščany, vysachły i nadkusany. Pry chvarobie mozh źmianšajecca, bo adbyvajecca hibiel niervovych kletak. U vyniku patałahičnych źmien pamianšajecca nie tolki kolkaść niejronaŭ, ale i kolkaść suviaziaŭ, jakija jany ŭtvarajuć adno z adnym.
Prafiesar Hłak adznačaje, što ŭ niekatorych pacyjentaŭ paražeńni mohuć uźnikać z 35 hadoŭ — heta moža być źviazana sa śpiecyfičnymi hienami, jakija pavialičvajuć chutkaść patałahičnych źmien. Ale navat pry samaj typovaj formie chvaroby, kali dyjahnaz staviać paśla 65-ci, moža być takoje, što pavolnyja i nazapašvalnyja admoŭnyja źmieny źjaŭlalisia ciaham niekalkich hadoŭ da pieršych bačnych simptomaŭ.
Usim viadoma, što asnoŭnyja simptomy chvaroby Alchiejmiera — heta strata pamiaci i ŭvahi, a taksama apatyja i adčužanaść. Ale takija simptomy my časta adčuvajem i ŭ maładyja hady. Jak adroźnić ich ad prykmiet surjoznaha zachvorvańnia?
Pa słovach doktara, u vypadku chvaroby Alchiejmiera intelektualnaja dziejnaść paharšajecca kudy bolš chutka, a taksama niezvarotna. I jaje niemahčyma «palepšyć» z dapamohaj adpačynku i pamianšeńnia stresu.
Spačatku prablemy tolki z karotkačasovaj pamiaćciu. Ale z časam pacyjent zabyvaje i toje, što było daŭno
U pieršaj fazie ŭ chvoraha ŭźnikajuć prablemy z zapaminańniem taho, što adbyvajecca ŭ jaho žyćci ciapier, bo na hetaj stadyi paškodžvajucca tyja ŭčastki kary hałaŭnoha mozha, jakija ŭdzielničajuć u stvareńni novych śladoŭ pamiaci. Pry hetym chvory moža adnosna svabodna apieryravać uspaminami pra maładość.
Adnak z časam i z hetym uźniknuć prablemy, bo paźniej paškodžvajucca inšyja ŭčastki mozha, parušajecca struktura pamiaci. Chvory tracić zdolnaść nazyvać rečy, ź jakimi sutykajecca štodzień, bo ŭ struktury jaho mozha hinuć niejrony i adsutničajuć tyja vobłaści, što adkazvajuć za zachavańnie pamiaci ab pradmiecie, jaho naźvie i značeńni.
Čałaviek, jaki pakutuje ad chvaroby Alchiejmiera, moža paznavać niekatoryja rečy, jany mohuć zdavacca jamu znajomymi, ale jon nie moža ich nazvać, zrazumieć, dla čaho jany. Toje samaje datyčyć i prastoravaj pamiaci: chvory nie paznaje znajomych miaścin i nie aryjentujecca, dzie znachodzicca.
Ahresija, dziciačyja pavodziny, strata soramu
Pa słovach doktara Hłaka, pry chvarobie Alchiejmiera ahresija pacyjentaŭ nie stanovicca bolš mocnaj, čym u zdarovych ludziej. Jana kidajecca ŭ vočy tolki tamu, što pacyjent jaje nie rehuluje. Lekar adznačaje, što my ŭsie adčuvajem ahresiju, prosta ŭmiejem jaje padaŭlać, u toj čas jak u pacyjentaŭ z Alchiejmieram «miechanizmy kantrolu iduć da čorta».
Charakternaj stadyjaj raźvićcia chvaroby taksama stanovicca strata soramu i maralnych aryjenciraŭ. Chvoryja ludzi robiacca vielmi niepasrednymi i časam vulharnymi: jany mohuć chadzić biez adzieńnia, sparažniacca ŭ hramadskim miescy, kraści i inšaje. Čamu tak adbyvajecca?
Jak adznačaje doktar Hłak, u miedycynie heta nazyvajuć «emacyjnaj rastarmožanaściu». Viadoma, što emocyi robiać naša žyćcio jarkim, padkazvajuć, jakoje značeńnie dla nas maje taja ci inšaja situacyja. Ale kab emocyi nami nie kiravali, našy pavodziny rehuluje prefrantalnaja kara mozha. Naprykład, kali nas chtości razdražniaje, emacyjnaja sistema kaža: «Treba ź im pabicca». Ale prefrantalnaja kara dadaje da pracesu pryniaćcia rašeńnia sacyjalny aśpiekt i abmiažoŭvaje eskałacyju emocyj, addajučy pieravahu sacyjalna prymalnym pavodzinam.
Pry parušeńni prefrantalnaj kary ŭ chvoraha ŭźnikajuć prablemy z šyrokim razumieńniem situacyi i z vyznačeńniem taho, jakija pavodziny adpaviadajuć sacyjalnym ramkam. Inšymi słovami, jon hublaje kantrol nad svaimi emocyjami. Čałaviek stanovicca niepadobnym da samoha siabie, ale heta praz toje, što ŭčastak mozha, jaki adkazvaje za kantrol nad emocyjami, paškodžany.
Z-za hetaha pra pacyjentaŭ z Alchiejmieram kažuć, što jany pavodziacca jak dzieci. Bo my asacyjujem dziaciej ź impulsiŭnaściu, bieskantrolnaściu, takimi čysta fizijałahičnymi reakcyjami, jak płač, śmiech, bačnaja na tvary złość abo radaść.
Fota: Freepik.com
Niestabilnaść pavodzinaŭ
Adna z asablivaściaŭ chvorych na Alchiejmiera — toje, što kahnityŭnyja straty prahresujuć u ich nieliniejna: naprykład, siońnia čałaviek pavodziŭ siabie lepš, čym učora, a zaŭtra — znoŭ horš, što vielmi ciažka dla navakolnych.
Doktar Hłak źviartaje ŭvahu, što roźnica ŭ pracy mozha charakternaja i dla zdarovych ludziej: kali my adpačyli, mozh pracuje lepš, kali stamilisia — horš. Toje samaje i ŭ chvorych na Alchiejmiera. Ich stan zaležyć ad mnohich faktaraŭ, u tym liku ad času sutak, śpiecyfiki miesca, emocyj, jakija adčuvaje chvory, ahulnaha ŭzroŭniu stomy — usiaho, što ŭpłyvaje na ŭzbudžeńnie kary hałaŭnoha mozha.
Źmieny taksama ŭzmacniajucca pieryjadami pryhniečanaha nastroju, ułaścivaha chvarobie Alchiejmiera. Chraničny stres, jak i depresija, paharšajuć pracu mozha i ŭpłyvajuć na kahnityŭnyja zdolnaści.
«Chto ja?» Jak chvory ŭsprymaje siabie?
Kali chvory čałaviek nie moža vykarystoŭvać svaju pamiać, jon stračvaje zdolnaść vykazvać analityčnyja mierkavańni. «Jon stračvaje siabie. Asobu. Niama dostupu da danych dla samarefleksii», — kaža doktar Hłak.
Mabyć, u hetym jość navat niejkaje suciašeńnie? Bo čałaviek, jaki pakutuje ad chvaroby Alchiejmiera, moža nie da kanca ŭśviedamlać svajo dramatyčnaje stanovišča.
«Kali vy chočacie ŭjavić, jak heta, to heta jak byccam by niechta pieranios vas u čužy śviet, ź inšymi ludźmi i pradmietami, ni da čoha nie padobnymi. Vy b pačuvalisia vielmi napružana. Takuju pakutu, mocny stres, niepryjemnyja emocyi pacyjent z chvarobaj Alchiejmiera adčuvaje ŭvieś čas. Adnak, kali niama paŭnavartasnaj samarefleksii, jon moža nie da kanca ŭśviedamlać, što raniej usio było inakš i lepš. Razumieńnie hetaha dla svajakoŭ chvoraha moža być u niejkim sensie suciašeńniem», — kaža doktar Hłak.
Viadoma, tut razmova idzie pra zapuščanuju formu zachvorvańnia. Na rańnich stadyjach hetyja funkcyi zachoŭvajucca, choć pa miery prahresavańnia chvaroby jany mohuć parušacca ŭsio bolš i bolš.
Čytajcie jašče:
Nie zafiksavana ni adnaho vypadku, kab čałavieka vylečyli: chvaroba Alchiejmiera
Łobna-skronievaja demiencyja. Što za chvaroba, na jakuju chvareje Brus Uilis?
Try mietady pieramahčy infarmacyjnuju pierahruzku ŭ śviecie, poŭnym rekłamy i škodnaj infarmacyi
