Dyk hladzieć ci nie? Raźbirajemsia, čaho čakać ad skandalnaha sieryjała pra «Pieśniaroŭ»
10 krasavika na ekrany vyjšli pieršyja sieryi «Za paŭhadziny da viasny» — sieryjała pra «Pieśniaroŭ». I, niahledziačy na cenzuru, kažuć, jaho jość za što pahladzieć. Raskazvajem.
Sieryjał užo prasłaviŭsia tym, što trapiŭ pad samacenzuru praz najaŭnaść u im niepažadanych dla ŭłady artystaŭ. Paciarpieli kadry z akciorami Dźmitryjem Jesianievičam i Hieorhijem Piatrenkam, jakija hrali čalcoŭ hurta. Niepryjemnuju situacyju zaŭvažyŭ telehram-kanał «Śviaŝiennyj Biełavud».
Reč u tym, što Jesianievič — były akcior Kupałaŭskaha teatra, jaki zvolniŭsia ź jaho paśla vybaraŭ 2020-ha hoda i dałučyŭsia da «volnych kupałaŭcaŭ». Potym Dźmitryj trapiŭ u «čorny śpis» Minkulta, a zaraz źjaŭlajecca adnym ź piersanažaŭ na satyryčnym jutub-kanale «Čynčynčeneł». Što da Hieorhija Piatrenki, paviedamlajecca, što jaho, jak i Jesianieviča, prybrali z afišy sieryjała, sceny z udziełam hetych akcioraŭ maksimalna pieramantavali.
Ale cikavy nie tolki hety bekhraŭnd. Stužku analizuje kinakrytyk Taras Tarnalicki.
«Toje, što aŭtary zrabili akcent na historyi ź vieršam Kupały, robić «Za paŭhadziny da viasny» vielmi biełaruskim»
Taras nazyvaje «Za paŭhadziny da viasny» jakasnym sieryjałam i kaža, što tvor na 70—80% adpaviadaje realnym faktam. Na jaho dumku, heta najlepšy zrobleny biełaruski sieryjał, jaki jon bačyŭ. Krytyk tłumačyć, što na «Biełaruśfilmie» pieryjadyčna robiać sieryjały na Rasiju nakštałt «Mamačak» ci «Aŭtaškoły», i heta drennyja pracy, ale hety sieryjał nie taki. Bačna, što vydatkavali vialikija hrošy, hladzieć hety sieryjał nie soramna — i ŭ techničnym płanie, i ŭ płanie scenahrafii.
Ź inšaha boku, Tarnalicki ličyć stužku duža nieaktualnaj: «Heta sieryjał, jaki isnuje ŭ naratyvie papularyzacyi historyi SSSR. Heta było aktualna ŭ 2010-ja hady, kali stvarałasia šmat kantentu ŭ hetym rečyščy. Zaraz rasijanie zdymajuć pra heta z bolš radykalnych pohladaŭ, a tady jany kazali tak: mahčyma, dziaržava była nie vielmi, ale byli muzyki i spartoŭcy, jakimi možna było hanarycca. Adnak paśla 2020 hoda ŭsio kardynalna źmianiłasia, i takija kampramisy ź dziaržavaj, na moj pohlad, vyhladajuć zusim nieaktualnymi».
U sieryjale, kaža krytyk, zrobleny akcent nie na ŭsich «Pieśniarach», a na Uładzimiru Mulavinu, i raskazvajecca, što jon idzie na kampramis ź dziaržavaj. U pieršaj sieryi Mulavin pakazany vielmi skrupuloznym čałaviekam, jaki sočyć za ŭsimi detalami pracy kalektyvu i nie dazvalaje zapisvać kancert «Pieśniaroŭ» na niajakasny mahnitafon. Mulavin vyklučaje zapis, a potym ułady prymušajuć jaho padpisać pakajalny list. Z adnaho boku, heta vielmi nahadvaje biełaruskuju i rasijskuju sučasnaść, ale vyhladaje, što sama ideja duža sastareła.
Adnak Taras ličyć važnym padkreślić, što «Za paŭhadziny da viasny» — biełaruski pradukt, i biełaruski ŭ pieršuju čarhu praz scenar:
«Tam razhladajecca epizod, kali Mulavin choča stvaryć pieršuju biełaruskuju rok-opieru na liryku Janki Kupały «Pieśnia pra dolu», i ŭ joj raspaviadajecca pra harotnaje žyćcio prostaha biełarusa. U sieryjale heta nie nadta akcentavana, ale, na moj pohlad, kupałaŭski vierš-pieršakrynica i ŭ savieckija časy byŭ na miažy cenzury, a ciapier i ŭvohule vielmi aktualny.
Toje, što aŭtary zrabili na hetym akcent, robić «Za paŭhadziny da viasny» vielmi biełaruskim. Časam jaho nazyvajuć rasijskim sieryjałam, ale ŭ sutnasnym płanie heta nie tak, jon demanstruje tvorčaść «Pieśniaroŭ» mienavita ź biełaruskaha punktu hledžańnia.
Kali b heta rabili rasijanie, dumaju, jany b abyšlisia biez akcentaŭ na biełaruskim, a chutčej źniali b, naprykład, jak «Pieśniary» jeździli ŭ vialiki tur pa ZŠA».
U kamandzie sieryjała jość biełarusy: heta i akciory, u tym liku i kupałaŭcy, chacia i nie na pieršych rolach, i ludzi, jakija pracavali nad scenarom, praviarali fakty, šukali infarmacyju. Sieryjał zdymali na terytoryi Biełarusi, jaho biudžet, moža, bolš čym napałovu składajecca z hrošaj ź biełaruskaha dziaržbiudžetu, to-bok heta padatki biełaruskich hramadzian. Tamu nazyvać hety prajekt rasijskim nie varta.
Kali heta i nie nacyjanalny prajekt, jon usio roŭna naležyć da biełaruskaj kultury, ličyć Tarnalicki.
«Prajektu prosta nie pašancavała, jaho pačali rabić zanadta rana»
Daŭno biełaruski kinapradukt nie abmiarkoŭvali hetak ža aktyŭna, jak «Za paŭhadziny da viasny».
«U biełaruskim kino ŭvohule adbyvajecca nie vielmi šmat padziej, tamu značnym prajektam nadajecca bahata ŭvahi. Nijakaj uvahi da sieryjała nie ŭźnikła b, kali b nie było vidavočnych faktaŭ cenzury. Heta zusim nie novaja historyja, bo cenzura isnuje z pačatku ŭłady Łukašenki, ale ciapier jana stała zusim vidavočnaj. Niekatoryja filmy nakštałt «Kupały» ci «Avanturaŭ Pranciša Vyrviča» prosta kładuć na palicu. Hety sieryjał na palicu nie pakłali, ale nadta źniaviečyli: zabluryli akciora Jesianieviča, parezali sceny ź jaho ŭdziełam.
To-bok chajp źviazany nie z samim sieryjałam, a ŭ pieršuju čarhu z tym, što čyniać biełaruskija ŭłady. Sam Dźmitryj Jesianievič nazvaŭ heta samacenzuraj, ale ja ź im nie vielmi pahadžusia. Možna było kazać pra samacenzuru raniej, bo kali raniej stvaralniki niešta sami vyrazali z kantentu, jany nie byli ŭpeŭnienyja, projdzie pradukt biez hetaha cenzuru ci nie. A zaraz heta, liču, cenzura, bo kali b Jesianieviča nie vyrazali ź sieryjała, jon by naŭrad ci trapiŭ u prakat», — tłumačyć Tarnalicki.
Na «Kinapošuku» Taras pastaviŭ by sieryjału pra «Pieśniaroŭ» 6 z 10 bałaŭ.
Technična heta niebłahi pradukt, sapraŭdny praryŭ u sensie jakaści. Ale ŭ sensie idei i mesedžaŭ jon stary. Ciapier šmat filmaŭ, jakija nie paśpiavajuć pa časie, bo adbyŭsia złom u hramadstvie, i toje, z čym raniej možna było pahadžacca, ciapier vyhladaje zusim nieprymalna.
«Hety sieryjał pačali abmiarkoŭvać u siaredzinie 2010-ch, ale hrošy na jaho vyłučyli tolki ŭ 2020 hodzie, to-bok prajektu prosta nie pašancavała, jaho pačali rabić zanadta rana. Pryčym jon nieaktualny jak dla hramadstva, tak i dla dziaržavy. Nieaktualny dla dziaržavy, bo tam jość zabaronienyja artysty, i tamu, što jak u Rasii, tak i ŭ Biełarusi ŭsich zaachvočvajuć aktyŭna padtrymoŭvać uładu.
Napeŭna, dla dziaržavy taksama nieaktualnyja mesedžy nakštałt historyi pra kampramis Mulavina, bo ŭładzie treba tyja ludzi, jakija buduć adnaznačna za jaje, sapraŭdnyja jabaćki ci pucinisty, jakija buduć tapić za ruski śviet ci adnaŭleńnie SSSR. Śviet staŭ čorna-biełym, i tyja šeryja mesedžy, jakija jość u sieryjale, kažuć nie pra sučasnaść», — tłumačyć Tarnalicki.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary