Padčas pracy druhoj dyskusijnaj paneli kanfierencyi «Novaja Biełaruś». Fota pres-słužby Śviatłany Cichanoŭskaj
Na paneli abmiarkoŭvalisia pytańni adnosin Biełarusi ź Jeŭrasajuzam i NATA, Rasijaj i Ukrainaj.
Daśledčyca Centra daśledavańniaŭ Uschodniaj Jeŭropy Univiersiteta Justusa-Libicha Roza Turarbiekava adznačyła, što paŭnavartasnaja realizacyja idei Sajuznaj dziaržavy — heta kaniec dla niezaležnaj Respubliki Biełaruś. Ale kali havaryć pra sajuz Biełarusi ź Jeŭrapiejskim Sajuzam, to važna taksama ŭdakładniać, što heta nie samameta. Adkaz na heta pytańnie pavinien być dadzieny tolki z ulikam hramadskaha mierkavańnia. Ale ŭ pieršuju čarhu na jaho pavinna adkazać biełaruskaja elita:
«Palityčnaja elita pavinna sfarmulavać dla siabie hetu metu jak metu, ale nie jak samametu. Nieabchodna abhavorvać umovy ŭvachodžańnia. Jość peŭnyja kryteryi. Heta praces składany i praciahły».
Što tyčycca NATA, to, na dumku ekśpierta, da niadaŭniaha času jana razhladała Paŭnočna-Atłantyčny aljans jak partniora Biełarusi, ale ź niadaŭniaha času dumaje, što NATA moža stać metaj Biełarusi.
«Padziei apošniaha hoda vidavočna pakazvajuć, što Biełarusi patrebna budzie zadumacca ab stvareńni sistemy nacyjanalnaj biaśpieki. Pryčym nastolki surjoznaj i mocnaj, na jakuju ŭ jaje, prynamsi pieršy čas, nie budzie srodkaŭ. U takich umovach NATA — heta mahčymaść pieranakiravańnia srodkaŭ na pieraŭtvareńnie krainy, hramadstva i ekanomiki. NATA možna razhladać jak instrumient u hetym», — adznačyła Turarbiekava.
Što tyčycca adnosin z Ukrainaj, to Roza Turarbiekava adznačyła, što ciapier my razhladaje Ukrainu jak stratehičnaha partniora. Ale heta nie aznačaje, što ŭ Biełarusi i biełaruskaha hramadstva nie pavinna być svaich stratehičnych intaresaŭ. Pry hetym, na jaje pohlad, nacyjanalnyja intaresy pavinny farmulavacca, bo da hetaha času Biełaruś nie mieła takoj mahčymaści.
Turarbiekava ličyć, što pazicyja ab vychadzie Biełarusi z Sajuznaj dziaržavy i ADKB pavinna być padmacavanaja razumieńniem, jakim čynam heta rabić.
Alaksandr Milinkievič zaŭvažyŭ, što sam jon prajeŭrapiejec ź vialikim stažam i dla jaho nikoli nie stajała pytańnie, u jakim kirunku ruchacca.
«Kali kazać pra vidavočna nieabchodnuju jeŭraintehracyju, treba skazać, što jana — šaniec dla Biełarusi, viartańnie ŭ svaju siamju. Bo my pa mientalitecie, pa kultury, pa historyi jeŭrapiejcy. Niahledziačy na vajnu, a moža i dziakujučy hetaj dzikaj vajnie, jakuju viadzie impieryja, moža jakraz u nas zjaviacca dadatkovyja šancy», — adznačyŭ śpikier.
Pry hetym, na dumku byłoha kandydata ŭ prezidenty Biełarusi, treba bolš dbać pra svoj imidž:
«Nam treba pazbavicca kompleksaŭ. Vielmi važna stvarać pazityŭny imidž Biełarusi. Biełarusy pavinny sfarmulavać pazityŭnuju pierśpiektyvu sami dla siabie i pierakanać u hetym jeŭrapiejcaŭ.
Kali skončycca toje, što ciapier adbyvajecca ŭ našym rehijonie (ja ŭpeŭnieny, što Ukraina pieramoža), samyja vialikija šancy na chutkija reformy i prajeŭrapiejskuju transfarmacyju maje Biełaruś. My možam stać prykładam pieraŭtvareńnia i adnym z harantaŭ biaśpieki ŭ hetym rehijonie».
Na dumku Milinkieviča, samaj vialikaj pahrozaj zjaŭlajecca rasijski narod, jaki pavieryŭ u svaju vyklučnaść, adbyłasia fašyzacyja rasijskaha hramadstva.
U toj ža čas my musim pierakanać narod Biełarusi ŭ tym, što «my idziem, kab znoŭ stvarać svaju historyju i budavać jeŭrapiejskuju Biełaruś. Z Rasijaj Biełaruś budzie tolki kałonijaj».
Pradstaŭnik pa mižnarodnych spravach Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta Biełarusi Valer Kavaleŭski nahadaŭ, što ŭ 2020 hodzie pytańnie hieapalityčnaha vybaru Biełarusi nie stajała:
«My padyšli da hetaj realnaści ŭ vyniku ahresiŭnych dziejańniaŭ Rasii. Novaja realnaść, u jakoj my žyviem, — heta Rasija, jakaja sprabuje źniščyć naš suvierenitet, razmyć našu nacyjanalnuju identyčnaść, instrumientalizavać Biełaruś u svajoj kanfrantacyi ź mižnarodnaj supolnaściu. Tamu ciapier nam nieabchodnaja strachoŭka, kab naša dziaržava vyžyła».
Kavaleŭski ličyć, što členstva ŭ Jeŭrapiejskim Sajuzie, partniorstva, a mahčyma i členstva ŭ NATA, partniorstva z Ukrainaj — farmaty, jakija dapamohuć uratavać Biełaruś ad taho, kab jana źnikła jak niezaležnaja dziaržava.
Kavaleŭski źviartaje ŭvahu, što svaje impierskija ambicyi Rasija realizuje pa ŭsim pierymietry. «Takoje adbyvajecca ŭ Centralnaj Azii, na Paŭdniovym Kaŭkazie. My viedajem historyi Małdovy i Ukrainy. I tolki ŭ Biełarusi my bačym situacyju, kali
Łukašenka ŭpuściŭ Rasiju na našu terytoryju, dazvoliŭ joj realizoŭvać svaje ambicyi adnosna niezaležnaści našaj krainy. Tamu pamiatajem pra toje, chto ŭ hetaj situacyi adkazny. Heta režym Łukašenki i jaho palityka».
Śpikier Kaardynacyjnaj rady Andrej Jahoraŭ u svaim vystupie adznačyŭ, što ŭ Biełarusi niama inšaj budučyni, akramia jeŭrapiejskaj. Adzinaj alternatyvaj jaje zjaŭlajecca ŭznaŭleńnie impieryi na byłoj prastory Savieckaha Sajuzu. Ale ŭ hetaj budučyni Biełaruś źnikaje jak niezaležnaja dziaržava.
Nierealnym jon ličyć i prajekty Mižmorja, Bałta-Čarnamorskaha sajuzu dziaržaŭ. U pieršuju čarhu tamu, što ŭsie susiedzi (aprača Rasii) abrali šlach siabroŭstva ŭ Jeŭrasajuzie i ruchajucca jamu nasustrač. I ES ruchajecca im nasustrač. I hety sustrečny ruch vielmi važny.
Jahoraŭ adznačyŭ, što doŭhi čas paśla 2007 hoda dźviery Jeŭrapiejskaha Sajuza byli zakrytyja dla novych členaŭ. Ciapier, paśla pačatku vajny, hety padychod źmianiŭsia:
«Barjer złamany. Jeŭrapiejski Sajuz hatovy pašyracca na ŭschod. Ukraina i Małdova atrymali šlach i mahčymaść dałučeńnia da ES. Hruzija atrymała jeŭrapiejskuju pierśpiektyvu i nieŭzabavie atrymaje pierśpiektyvy šlachu da siabroŭstva ŭ ES. Heta značyć, što jeŭrapiejskaja pierśpiektyva dla Biełarusi taksama mahčymaja. Ale dla taho, kab dałučycca da ES, Biełaruś pavinna zachavać niezaležnaść, suvierenitet i mižnarodnuju pravasubjektnaść».
Jahoraŭ ličyć, što važna mieć Ukrainu jak novaha rehijanalnaha lidara ŭ śfiery biaśpieki na našym baku:
«Ukraina musić stać ambasadaram jeŭrapiejskaj pierśpiektyvy Biełarusi dla Jeŭrapiejskaha Sajuza. Nam vielmi važna nakiroŭvać dypłamatyčnyja vysiłki na vyrašeńnie hetaj zadačy».
Što tyčycca adnosin z Rasijaj, to, na dumku Jahorava, demakratyčnaja Biełaruś budzie mieć najlepšyja stasunki z Rasijaj, ale impieryja pavinna być razburanaja.
Pradstaŭnik pa abaronie i nacyjanalnaj biaśpiecy Abjadnanaha Pierachodnaha Kabinieta Biełarusi Valer Sachaščyk adznačyŭ, što jeŭrapiejski vybar Biełarusi sam stanie vidavočny paśla pieramohi Ukrainy nad Rasijaj. Ale vajna moža skončycca pa-inšamu. Ukraina moža stracić častku terytoryj, na jakich zamacujecca Rasija, i kanflikt budzie ŭznaŭlajecca pieryjadyčna. Terytoryja Biełarusi budzie vykarystoŭvacca Rasijaj dla patencyjnaj i realnaj pahrozy Ukrainie. A jeŭrapiejskija krainy mohuć zadavolicca pramiežkavym vynikam, zafiksavaŭšy status quo.
«Pry takim raskładzie Rasija zastaniecca hałoŭnym vajenna-palityčnym hulcom va Uschodniaj Jeŭropie, jaki budzie mocna ŭpłyvać na chod padziej. A Jeŭropa, uvieś Zachad zojmuć pazicyju strymlivańnia. I tut važna razumieć, što zadača, jakuju my pierad saboju stavim, značna ŭskładniajecca. Tamu ja b prapanavaŭ usim rychtavacca mienavita da takoha raźvićcia padziej.
Ja nie liču jaho fatalnym. Navat u takich umovach my całkam možam upłyvać na situacyju, nie čakajučy, što niechta niešta zrobić za nas, a pačynać pracavać samim, kab pasłabić pazicyi Rasii na terytoryi Biełarusi i istotna dapamahčy Ukrainie ŭ pieramozie», —adznačyŭ Sachaščyk i padkreśliŭ, što
jon maryć pra samadastatkovuju, niezaležnuju dziaržavu, jakaja žyvie samastojna. Ale Biełarusi daviadziecca dałučycca da błokaŭ ci na ŭschodzie, ci na zachadzie, bo składana havaryć ab vyžyvańni Biełarusi ŭ inšych umovach.
Kali havaryć z punktu hledžańnia biaśpieki, to ŭschodni błok pastajanna imkniecca da ekspansii, kałanizacyi svaich susiedziaŭ i pavieličeńnia ŭpłyvu na ich. I heta zaŭsiody budzie nieści pahrozu dla Biełarusi.
Z boku ES i NATA Sachaščyk nie bačyć prykładaŭ zachopnickich vojnaŭ, ekspansii, padparadkavańnia sabie dziaržaŭ:
«My možam asprečvać pravamiernaść niekatorych apieracyj NATA, ale nivodnaja ź ich nie zaviaršyłasia tym, što Amieryka ci NATA dałučyli da siabie niejkija terytoryi. A dla nas važniej za ŭsio zachavać niezaležnaść našaj radzimy».
Sachaščyk adznačyŭ, što stasunki z Rasijaj my nie možam pierarvać imhnienna. My nie viedajem, što adbudziecca z Rasijaj zaŭtra.
«My pavinny dumać pra ŭłasnuju ekanomiku, mieć svaje resursy i abapiracca na svaje siły. My ciapier pavinny svarać navukovy-vytvorčyja chaby, dumać pra budučy ekspartny patencyjał Biełarusi, abjadnoŭvać biznes-supolnaści, šukać varyjanty, jak chutka naraścić ekanomiku, pryciahnuć inviestaraŭ. Heta vielmi surjoznaja prahrama, jakoj my ciapier nadajem mała ŭvahi».
Akramia hetaha, ličyć Sachaščyk, treba stvarać umovy, kab Biełaruś atrymała zamiežnuju padtrymku ŭ samym pačatku reformaŭ. Inakš skažuć, što pry Łukašenku było lepiej.
Daradca Śviatłany Cichanoŭskaj pa pytańniach kanstytucyjnaj reformy i mižparłamienckaha supracoŭnictva Anatol Labiedźka, jak i inšyja vystupoŭcy, vykazaŭsia ab tym, što meta Biełarusi — siabroŭstva ŭ Jeŭrapiejskim Sajuzie.
Kali ž havaryć pra budučyniu stasunkaŭ Biełarusi i Rasii, to, na pohlad Labiedźki, u biełarusaŭ jość palityčnaje i maralnaje prava niehatyŭna stavicca da Rasii:
«Jany zabirajuć u nas minułaje, jany zabirajuć siońnia i imknucca pazbavić nas budučyni. Treba pierahledzieć usie pahadnieńni, jakija byli padpisanyja z udziełam Rasii. I denansavać usie dakumienty, jakija stvarajuć štučnuju palityčnuju i ekanamičnuju zaležnaść ad Rasii».
Labiedźka ličyć, što nieabchodna havaryć pra kampiensacyi ad Rasii za Čarnobyl, za achviar sučasnych palityčnych represij.
A rasijskamu biznesu, jaki pa karupcyjnych schiemach zavałodvaje majomaściu ŭ Biełarusi, nieabchodna jasna dać zrazumieć, što ŭsio heta budzie pierahledžana: «Usio, što było atrymana praź nielehitymny palityčny režym, budzie nacyjanalizavana».
Paśla vystupleńniaŭ śpikieraŭ prahučała niekalki pytańniaŭ.
U pryvatnaści, maderatar Źmicier Mickievič paprasiŭ raspavieści, jak tłumačyć ludziam pieravahi jeŭrapiejskaha vybaru, bo, zhodna z sacyjałahičnymi apytańniami, za jeŭrapiejski vybar krainy daloka nie bolšaść.
Andrej Jahoraŭ adkazaŭ, što pytańnie pra jeŭrapiejskuju intehracyju Biełarusi nieabchodna razhladać nie tolki ź pierśpiektyvy hramadskaj dumki Biełarusi, ale i z pazicyj ES. Pryniaćcie novych členaŭ — heta prablema dla samoha Jeŭrapiejskaha Sajuza. Adnosna Biełarusi śpikier adznačyŭ, što pytańnie pra siabroŭstva ŭ ES budzie vyrašać narod. I dla Biełarusi heta budzie doŭhi šlach.
Na pytańnie ab tym, jak dać zrazumieć, što my patrebnyja Jeŭrasajuzu, što my možam jamu dać, Jahoraŭ adkazaŭ, što dla Jeŭropy taksama niama inšaha šlachu:
«Spynieńnie pracesu jeŭrapiejskaj intehracyi i pašyreńnia ES na ŭschod, stvareńnie šeraj zony pamiž impieryjalistyčnaj Rasijaj i ES stvaryła situacyju vajny. Situacyja z admovaj ES ruchacca dalej pryviała da sučasnaha kryzisu.
Heta značyć, što ŭ šyrokim sensie jeŭrapieizacyi (nie abaviazkova členstva ŭ ES) — stvareńnie situacyi, kali tvaje susiedzi takija ž narmalnyja sučasnyja jeŭrapiejskija dziaržavy — alternatyvy niama nie tolki dla nas, ale i dla samoha ES. Bo inakš heta stvaraje situacyju mahčymaści ŭznaŭleńnia hałoŭnaj niebiaśpieki dla jeŭrapiejskaj prastory — uznaŭleńnia impieryi na ŭschodzie Jeŭropy».
Alaksandra Milinkieviča paprasili adkazać na pytańnie, jakimi jon bačyć idealnyja stasunki z Rasijaj.
Adkazvajučy, Milinkievič adznačyŭ, što ciapier Rasija znachodzicca ŭ vielmi ciažkim stanie praz vajnu z Ukrainaj. Tamu ciažka skazać, jakuju palityku z takoj dziaržavaj možna pabudavać. Zrazumieła tolki adno:
«my pavinny dumać pierš za ŭsio pra siabie. My pavinny z budučaj Rasijaj budavać dobrasusiedskija, raŭnapraŭnyja adnosiny, a nie ŭ ramkach niejkich sajuzaŭ. My pavinny spryjać tamu, kab u Rasii adbyłasia denacyfikacyja. Bo kali heta nie adbudziecca, pahroza z boku Rasii budzie pastajanna i budzie raści».
Čytajcie taksama:
Na adkryćci «Kanfierencyi novaj Biełarusi» Cichanoŭskaja anansavała kadravyja źmieny i časova syšła
Kavaleŭski raskazaŭ i pakazaŭ, što ź siabie budzie ŭjaŭlać biełaruski alternatyŭny pašpart
