«Na puciach mietrapalitena vysokaje napružańnie». Jakija jašče isnujuć stereatypy pra biełaruski transpart?
Na minułym tydni Minski mietrapaliten pakazaŭ, jak ciahniki robiać razvarot na kancavych stancyjach. Akazałasia, heta vielmi cikavić čytačoŭ: mnohija ź ich ličyli, što ciahniki pad ziamloj razvaročvajucca pa kole. U suviazi z hetym Blizko.by pryhadaŭ jašče niekalki stereatypaŭ adnosna transpartu Minska i Biełarusi i niekalki zajmalnych faktaŭ.
Što tam pra razvarot ciahnikoŭ mietro?
U telehramie Minskaha mietrapalitena raskazali, jak ciahniki robiać razvarot na kancavych stancyjach linij.
— Isnuje pamyłkovaje mierkavańnie, što za hetymi stancyjami raźmieščana koła, na jakim sastavy razvaročvajucca, traplajuć na susiedni puć i iduć u zvarotnym kirunku. Heta nie tak, — paviedamlaje pres-słužba staličnaj padziemki.
Na samaj spravie sastaŭ zachodzić u tupik, a mašynist chutka pierachodzić z adnaho kanca ciahnika ŭ inšy, zatym sadzicca ŭ procilehłuju kabinu mašynista i vyjazdžaje na liniju ŭ zvarotnym kirunku.
Źmiena kirunku ruchu pa maršrucie adbyvajecca pry dapamozie strełačnych pieravodaŭ. Jość niekalki raznavidnaściaŭ hetych zvarotnych tupikoŭ. Tupiki jość nie tolki za kancavymi stancyjami, ale taksama za stancyjami, jakija byli kancavymi raniej: naprykład, za «Frunzienskaj» i «Puškinskaj», «Maskoŭskaj» i «Uschodam», «Aŭtazavodskaj» i «Traktarnym zavodam».
Jakija jašče pamyłkovyja stereatypy jość pra transpart Minska i Biełarusi?
«Na puciach mietrapalitena vysokaje napružańnie». Kožny, chto choć raz jeździŭ u mietro, čuŭ hetuju frazu. I, napeŭna, nie zdahadvajecca, što jana nie zusim praŭdzivaja. Vysokaha napružańnia na puciach prykładna stolki ž, kolki na puciach tramvaja. A mienavita: nul.
Napružańnie ŭ mietro padajecca pa kantaktnaj rejcy, jana ž «treciaja rejka». Jana raźmieščanaja pad płatformaj, i tamu razhledzieć jaje niaprosta. Ale na stancyi mietro «Pieršamajskaja» z bakavymi płatformami jana bačnaja dobra. Voś tam užo «praŭdzivyja» 850 volt, i choć rejka hetaja prykrytaja aranžavym izalacyjnym kažuchom, stanavicca na jaje nie treba.
Naprykład, kali vy raptam apynulisia na puciach, to samastojna sprabavać vybracca, abapirajučysia na zvyčajnuju rejku i na kantaktnuju, nielha, inakš ryzykujecie stać pravadnikom i prapuścić usie 850 volt praź siabie.
A ŭ tramvaja rolu kantaktnaj rejki vykonvaje kantaktnaja sietka (provad) nad vahonam — mienavita jaje tramvaj kranajecca pantohrafam (tokapryjomnikam); tolki, u adroźnieńnie ad mietro, tam «usiaho» 600 volt.
«Hramadski transpart nie akuplajecca, jaho padtrymlivaje datacyjami dziaržava»
Adrazu ahavorymsia: hety tezis praŭdzivy tolki ciapier i nie va ŭsich śfierach. Transpartniki pastajanna havorać, što hramadski transpart nie akuplajecca, i što pasažyry apłačvajuć tolki taki i taki pracent ad sabiekoštu tałončyka/žetončyka, a ŭsio astatniaje dapłačvaje dziaržava.
Naprykład, pavodle źviestak za sakavik 2022 hoda, žeton u mietro akuplaŭsia na 46%. U raniejšyja hady adsotak akupnaści byŭ vyšejšy: skažam, u 2019-m jon dasiahaŭ adznaki 73,9%, u naziemnaha transpartu Minska — 55,85%.
Ale nielha kazać, što haradski hramadski transpart naohuł nikoli nie akuplaŭsia. Pavodle našych źviestak, byŭ minimum adzin pieryjad, kali pasažyrskija pieravozki ŭ Minsku byli prybytkovymi.
U studzieni 1996 hoda prajezd u stalicy padaražeŭ adrazu ŭdvaja — z 750 da 1 500 rubloŭ. Hazieta «Viačerni Minsk» tady raskazvała, što namieśnik staršyni Minharvykankama Piatro Siamaška adznačaŭ: «Siońnia sabiekošt adnoj pajezdki ŭ naziemnym transparcie składaje 3 029 rubloŭ, a ŭ mietro — 1 405 rubloŭ». Heta značyć, prynamsi, prajezd u mietro akuplaŭsia na 107%. Praŭda, z taho času voś užo amal 30 hadoŭ prajezd nie akuplajecca.
Jašče adna pamyłka — dziaržava padtrymlivaje datacyjami taksama i pasažyrskija pieravozki na čyhuncy, tamu što jany stratnyja. Stratnyja — tak, pramyja datacyi ź biudžetu — nie. Nasamreč «pasažyrskija» straty pakryvaje sama BČ — za košt prybytkaŭ na pieravozcy hruzaŭ.
U śniežni 2019 hoda MARH paviedamlaŭ: «Siońnia ŭzrovień kampiensacyi nasielnictvam vydatkaŭ na akazańnie ŭnutryrespublikanskich pasažyrskich pieravozak čyhunačnym transpartam nie dasiahaje 20-ci pracentaŭ. Biudžetnaje subsidavańnie ŭ respublicy na hetyja pasłuhi nie ažyćciaŭlajecca».
U haziecie «Transpartny vieśnik» hodam paźniej pieršy namieśnik načalnika pasažyrskaj słužby BČ Alaksandr Drožža taksama adznačaŭ, što siaredni ŭzrovień kampiensacyi pasažyrami koštu pasłuhi pa pieravozcy składaje kala 20%. Heta značyć, akuplajecca tolki adna piataja častka na ich akazańnie, i pa-raniejšamu 80% ich koštu mahistral kampiensuje za košt prybytkaŭ, što atrymlivajucca ad hruzavych pieravozak.
«Bakavinki ŭ płackarcie karotkija»
Pry pajezdcy ŭ płackartnym vahonie ciahnika ludzi časta admaŭlajucca ad bakavych miescaŭ, tamu što, maŭlaŭ, palicy tam karotkija, ciesnyja. I voś vam adkryćcio: na samaj spravie bakavyja palicy daŭžejšyja za tyja, što ŭ asnoŭnych adsiekach. Žurnalisty Blisko.by sami ŭsio pamierali.
Zvykłyja dla nas płackartnyja vahony čyhunka atrymlivała z pradpryjemstva VEB Waggonbau Ammendorf va ŭschodnieniamieckim horadzie Hale. Ciapier u Homieli praciahvajuć vypuskać «naščadkaŭ» toj madeli.
U hetych vahonach zachoŭvajecca niekalki zakanamiernaściaŭ. Naprykład, nižnija palicy kryšačku daŭžejšyja i kryšačku šyrejšyja za vierchnija (kab hałavoj mienš čaplać). Dyk voś, bakavyja palicy daŭžejšyja za asnoŭnyja, pryčym navat bolš karotkaja vierchniaja bakavinka ŭsio adno daŭžejšaja, čym bolš doŭhaja nižniaja palica asnoŭnaha adsieka.
Voś vyniki zroblenych zamieraŭ. Daŭžynia asnoŭnych palic — 164—167 sm, daŭžynia bakavinak — 171—175 sm. Akramia taho, časta palicy ŭ adsiekach trochi skošanyja: kala ścienki jany daŭžejšyja (164—167 sm), čym u prachodzie kala stolika (160—163 sm).
Ale čamu tady pasažyram zdajecca, što na bakavinkach niazručna i niaŭtulna? Termin «bakavinka kala prybiralni» naohuł staŭ naminalnym. Tamu jość dźvie pryčyny.
Pieršaja — šyrynia palic. U bakavinak jana istotna mienšaja, čym u asnoŭnych palic. Tak, u palic u asnoŭnych adsiekach šyrynia składaje 59—63 sm, a ŭ bakavinak — 54 sm u nižnich i 50—53 sm u vierchnich. Druhaja pryčyna — u tym, što bakavinki z abodvuch bakoŭ abmiežavanyja ścienkami, a pasažyr na palicy ŭ adsieku moža vyciahnuć nohi la prachoda (nie rabicie tak!) abo ŭ bok akienca.
«Novyja ciahniki va ŭsim bolš kamfartabielnyja za staryja»
U kožnaha pasažyra svoj padychod da kamfortu, i chtości adzin ličyć, što ŭ kupe možna vydatna vyspacca, a chtości ŭpeŭnieny, što spać možna tolki doma. Kamuści treba bolš miesca dla noh, kamuści — kab fortka adčyniałasia, i hetak dalej.
Zvyčajna novaja technika, u tym liku pasažyrskaja, bolš kamfartabielnaja, čym staraja. Novyja materyjały, novaja elektryka i elektronika, cišejšy chod, bolš funkcyj i ŭ cełym usiaho taho, što składvajecca dla nas u pakazčyk vyhody.
Ale jość minimum adzin pakazčyk, pa jakim staryja pasažyrskija vahony pieraŭzychodziać novyja «Štadlery». Całkam. Heta kolkaść prybiralniaŭ i imaviernaść zatrymacca ŭ čarzie ŭ jaje.
U zvyčajnym kupejnym vahonie 36 miescaŭ (zredku 40), u płackartnym — 52 miescy (naohuł 54, ale na dva ź ich kvitki nie pradajuć, tamu što tam składajuć matracy), razam — 72 miescy. Va ŭsich hetych typach vahonaŭ pa dźvie prybiralni.
Heta značyć, kolkaść pasažyraŭ na adnu prybiralniu budzie takoj:
- kupe — 18 (20);
- płackart — 26;
- ahulny — 36.
A zaraz pahladzim na sučasnyja ciahniki Stadler. «Ciahniki rehijanalnych linij biznes-kłasa», jany ž EPr u siniaj afarboŭcy. Takich u BČ čatyry sastavy, jany chodziać u Homiel, Brest, Oršu i Baranavičy. U hetych ciahnikach 188 miescaŭ i 17 miescaŭ na adkidnych siadzieńniach (ich zvyčajna pradajuć u apošniuju čarhu, kali ŭsie astatnija miescy raspradadzienyja).
Na ŭvieś sastaŭ — adna prybiralnia. Heta značyć, adzin tualet na 205 pasažyraŭ. Jość madyfikacyja na 216 pasažyraŭ — tam taksama adna prybiralnia. Toj ža EPr, ale ŭžo ŭ piacivahonnaj madyfikacyi (u BČ takich šeść sastavaŭ, jany chodziać u Brest, Homiel, Kalinkavičy), umiaščaje 302 pasažyraŭ. Na ŭvieś sastaŭ try prybiralni — pa 100 čałaviek na adnu prybiralniu.
«Ciahnik mižrehijanalnych linij biznes-kłasa», jon ža EPm zialonaha koleru, — u BČ takich dva sastavy (chodziać na Homiel i Brest). Sastaŭ źmiaščaje 382 pasažyraŭ, i ŭ ich rasparadžeńni piać prybiralniaŭ. Usiaho pa 76 čałaviek na kožnuju.
Dźvieście čałaviek u čarzie ŭ prybiralniu ŭ novym ciahniku ci maksimum 36 u starym — jość roźnica?
Dzie novyja «Štadlery» vyjhrajuć — dyk heta pry paraŭnańni «haradskich elektryčak» (EPh) sa zvyčajnymi elektryčkami (ER9M/ER9T). U pieršym vypadku — 4 vahony, 260 siadziačych miescaŭ i 1 prybiralnia. U druhim — 10 vahonaŭ, kala 1 100 siadziačych miescaŭ i 2-3 prybiralni.
Što viadoma pra biełarusa Viktara Paviełku, jakoha ŭ Polščy padazrajuć u arhanizacyi napadaŭ na rasijskich apazicyjanieraŭ3
Kamientary
Płackarty vypuskali Ćviarski zavod dy polski zavod