U sakavickija dni, viartajučysia z płoščy Kalinoŭskaha, mnie zdavałasia, što koły ciahnika metrapalitenu vystukvajuć «Žy-vie Bie-ła-ru-ś». Ciapier ja prysłuchoŭvajusia da hrukatu kołaŭ, ale ŭsio marna, ja nia čuju tych hukaŭ, jany źnikli. Ci nazaŭsiody?
Ja ŭpeŭnienaja, što tyja maładyja ludzi, jakija byli na płoščy Kalinoŭskaha, abaviazkova raskažuć ab hetym svaim dzieciam. Pra Płošču, pra namiotavaje miastečka buduć raskazvać navat ludzi, jakija nikoli tam nie byli. A što raskažu ja? Tolki try epizody z čatyrochdzionnaha procistajańnia, tolki try historyi z žyćcia Płoščy. I maje dzieci ŭsio zrazumiejuć, pra Biełaruś i pra biełarusaŭ, jakimi jany byli ŭ tyja sakavickija dni, kali było tak strašenna choładna.
Historyja pieršaja: pra dziaŭčynu i šalik
Jaje, zdajecca, zvali Nasta, jana źjaviłasia raptoŭna z namiotavaha miastečka, u džynsach i ciopłaj kofcie, i pačała ŭźbiracca na słup ź bieł-čyrvona-biełym ściaham u rukach. Ludzi kryčali: «Što ty robiš, złaź», – ale potym, ubačyŭšy jaje ŭmiełyja ruchi, prycichli. Raptam ściah spoŭz z vudzilna, i na ziamli jaho pačali naciahvać znoŭ, zdajecca, rabili heta tak marudna, a jana ŭvieś hety čas była na vyšyni čatyroch metraŭ. Addali joj ściah, jana pasprabavała jaho zamacavać, ale vudzilna nie ŭvajšło ŭ miesca, dzie musiać visieć ściahi, i tady jana kryknuła, kab joj dali jaje šalik. Zaviazaŭšy vudziła im, jana paśpiachova źlezła ŭniz, dzie jaje čakali vopleski. Potym na sajcie «Svabody» ja ŭbačyła fatazdymak specnazaŭca, jaki, stojačy na hruzaviku, ździraje hety ściah u noč likvidacyi namiotavaha miastečka. U niadzielu 26 sakavika mnie patelefanavaŭ znajomy i skazaŭ, što šalik dziaŭčyny ŭsio jašče visić. My jaho sfatahrafavali ŭ paniadziełak, a potym jon źnik. Chto jaho źniaŭ i čamu, mabyć, zastaniecca nieviadomym nazaŭsiody. Jon byŭ nia sinim i nia bieł-čyrvonym, voś čamu jaho nie čapali tak doŭha, ale dla tych ludziej, chto bačyŭ jaho ŭładalnicu, jon staŭ symbalem mužnaści i baraćby. Jon – adzinaja reč, jakaja zastavałasia niejki čas na Płoščy paśla nočy 23 sakavika.
Historyja druhaja – pra maładafrontaŭca
Maje siabry dahetul škadujuć, što jaho nie sfatahrafavali. Jamu hadoŭ šasnaccać, jon byŭ tak lohka apranuty, što stanovicca choładna navat ciapier, u ciopły vieraśnioŭski dzień, uspaminajučy jaho. Na hałavie stužka «Małady front», u rukach plastykavy kubak harbaty, jaki nie sahravaje jaho, a, zdajecca, naadvarot, prymušaje niejmavierna dryžać, jon dryžyć usim ciełam, na jaho baluča hladzieć. Jon nakiroŭvajecca ŭ bok daišnika i prapanoŭvaje jamu svaju harbatu, toj, viadoma, admaŭlajecca. Cikava, jon baicca stracić pracu ci hrebuje ŭziać štości z ruk «admarozka»? Ja ŭpeŭnienaja, što kali ŭ hetaha haišnika zastałosia štości čałaviečaje ŭ dušy, jon, ubačyŭšy hetaha chudzieńkaha junaka z razumnymi nieabyjakavymi vačyma, pavinien byŭ uźnienavidzieć taho, chto jaho supraćpastaviŭ hetamu junaku, chto prymušaje jaho štrafavać kiroŭcaŭ, jakija syhnalać hetamu chłopcu.
Historyja treciaja pra... Sami jaje nazaviecie, jak chočacie
Žančyna hadoŭ piacidziesiaci, dobra apranutaja, vidać, što ciapier vielmi staranna sočyć za svaim vyhladam, ale pryhožaj jaje nazvać ciažka. Pobač ź joj pryvabny mužčyna jaje hadoŭ, pra takich dastatkova skazać adno słova – intelihient. Ja sa svaim siabrom paznajomiłasia ź imi z toj lohkaściu, jakaja była ŭłaścivaja, ja dumaju, usim znajomstvam u tym miescy ŭ toj čas – prosta stajali pobač i zahavaryli. Žančyna hałasavała za Łukašenku, a na Płošču jana pryjšła, kab pravieryć, ci śmiardzić tut tak, jak ab hetym raskazała BT. My raskazali pra toje, jak ludziej sadžajuć na piatnaccać sutak za sprobu pranieści ježu na Płošču, pra babulku, jakaja niesła dva jabłyki, i jak jaje prymusili nadkusić ich, pra dziaŭčynu, što niesła aładki i jakuju prymusili ŭ milicejskim učastku ich jeści. Žančyna vielmi dziviłasia i nie davała nam viery.
– A vy, kali nia vierycie, zaŭtra pasprabujcie prajści z pakietam ježy, – prapanavała ja.
– Tolki vaźmi stolki, kolki zmožaš źjeści, – pažartavaŭ mužčyna.
– Nie! Ja bajusia! – adkazała žančyna.
Jak možna nia vieryć u isnavańnie čahości i adnačasova bajacca hetaha?!
U hety čas na Płoščy pačali začytvać śpis ludziej, jakich zatrymali za apošni dzień.
– Dziesiać-piatnaccać sutak. Heta ž tak mnoha! A čamu vy nie idziacio ich vyzvalać?! – spytała žančyna.
Ja nia viedała, što adkazać, jak i nia viedała, jak reahavać na nastupnyja jaje razvažańni ab tym, što jana za stabilnaść, ab tym, jak jana lubić Rasieju, rasiejskuju litaraturu XIX st. Urešcie, jana skazała, što joj treba iści karmić svaich kotak. A ja ŭsio jašče doŭhi čas nie mahła pavieryć, što ludzi, jakija majuć vyšejšuju adukacyju (jana skončyła BDU) i jakija zachaplajucca rasiejskaj litaraturaj, mohuć być takija!!!
Symbalična, što pieršyja dźvie historyi adbylisia ŭ pieršy dzień isnavańnia namiotavaha miastečka, a treciaja – u apošni jahony dzień. Hieraizm adnych i abyjakavaść inšych. Dziakujučy hieraizmu moładzi miastečka źjaviłasia i žyło, praz abyjakavaść starejšaha pakaleńnia jano... źnikła.
