Dla aŭtara hetych radkoŭ dva hady tamu było niečakanym adkryćciom, što
Nu, nie viedaŭ ja, bo žyvu na inšym baku Hłybokaha, što płot vypraŭlenčaj kałonii ahinaje zhadany budynak i da jaho — volny padychod. Bo, jak ni hladzi, ź luboha rakursu — padavałasia, što budynak staić na terytoryi kałonii. Bolš taho, u hetym budynku, jaki ŭpirajecca tarcom ŭ turemnuju aharodžu, akazvajecca, žyvuć ludzi.
Pieršaje ŭražańnie pry vizualnym ahladzie zblizku — što hety dosyć vialiki budynak, uźviedzieny ŭ pačatku XX stahodździa. Pra toje havoryć šmat faktaŭ. Naprykład, prystupki leśvičnych maršaŭ trymajucca na mietaličnych taŭravych belkach. Hetaksama, jak i stol, jakaja trymajecca tak ža. Paŭcyrkulnyja sklapieńni — bietonnyja, bačnyja navat adbitki draŭlanaj apałubki z charakternym malunkam. Na staptanych bietonnych prystupkach ahaliłasia armatura ź mietaličnych prutoŭ, jakija pieraviazanyja drotam — nie na zvarcy.
Fota Uładzimira Skrabatuna
.jpg.webp)
Fota Uładzimira Skrabatuna
.jpg.webp)
Fota Uładzimira Skrabatuna
Usio pakazvaje na toje, što budynak byŭ ŭźviedzieny z 1901 da 1910 hh. Mienavita tady pravodziłasia ŭznaŭleńnie kolišniaha bazyljanskaha klaštaru i carkvy, jakija paśla zakryćcia ŭ 1874 hodzie 27 hadoŭ prastajali biez nahladu, razburalisia, šmat čaho ŭžo stajała ŭ ruinach.
U 1901 hodzie z pačatkam uznaŭleńnia budynkaŭ kolišniaha bazyljanskaha manastyra tut raźmiaściŭsia žanočy pravasłaŭny manastyr. Pry ramoncie bieraźvieckaj carkvy byli ŭžytyja najnoŭšyja technałohii. A mienavita bieton, jakim byli adnoŭlenyja sklapieńni chrama z vykarystańniem karkasa ź mietaličnych prutoŭ, jakija pieraviazvalisia drotam. Praces uznaŭleńnia bieraźvieckaj carkvy vielmi padrabiazna apisany ŭ knizie «Bierieźviečskij monastyŕ, Litovskoj jeparchii, Diśnienskaho uѣzda», jakuju ŭ 1910 hodzie ŭ Vilni vydaŭ śviatar bieraźvieckaj carkvy Alaksandr Viaraksin, člen Dziaržaŭnaj Dumy. Zaŭvažcie, terytoryja, dzie znachodziłasia Hłybokaje, u 1910 hodzie ŭsio jašče zvałasia Litvoj. Darečy, na toj čas užo amal jak 15 hadoŭ isnavała čyhunka, jakaja była prakładzienaja sa Śviancianaŭ da Hłybokaha. U Hłybokim była kancovaja stancyja, i zvałasia jana — Bieraźvieč. Tamu dastavić ź Vilni ŭ Hłybokaje mietaličnyja belki i cemient nie było prablemaj.
Kab nie pierahružać temu, źviarnu ŭvahu tolki na adnu akaličnaść. Moh ža ajciec Alaksandr Viaraksin kolišni ŭnijacki chram u styli vilenskaha baroka pierabudavać ŭ psieŭdaruskim styli, natorkać cybulin na viežy… Moh! Ale ž — nie! Takoha nie zrabiŭ! Voś cytata sa zhadanaj knihi:
«Łѣtom 1909 hoda naružnyj riemont' prodołžałsia. Pri vnimatielnom' otnošienii k' dѣłu, pod' dosmotrom' opytnaho mastiera, naružnyj vid' chrama był' vozstanovlen' v' krasotѣ svojej novizny, s' sochranienijem' čiertiežiej i risunkov' vo vsiej ich' točnosti; matieriał' upotrieblałsia chorošij, vsѣ naružnyja raboty proizvodiliś na ciemientѣ (isklučaja kirpičnoj kładki), i potomu riemont' vyšieł' pročnym', harantirovannym' na dołhoje vriemia. Słava i błahodarienije Hospodu, błahosłovivšiemu i pomohšiemu vozsozdať krasotu i vielikołѣpije sieho drievniaho chrama, otnynie słužaŝaho ukrašienijem' našieho kraja…»
Upryhožvańnie našaha kraju — bieraźvieckaja carkva Piatra j Paŭła — była razburanaja ŭ
Na minułym tydni ŭ Hłybokaje zavitała cełaja «bryhada» ź Minska. Składajecca novy hienpłan horada. Chtości zaniaŭsia pramysłovaściu, chtości ekałohijaj, a chtości architekturaj i historyjaj.
Mnie patelefanavała Taćciana Dźmitryjeŭna Saulič, uładalnica kniharni «Mastactva», a jašče raniej — namieśnik staršyni Hłybockaha rajvykankama.
— Vałodzia, padychodź, tabie budzie cikava.
Akazvajecca, da spadaryni Saulič pa dapamohu zavitała Ina Siarhiejeŭna Carykava. Jak stałasia, spadarynia Carykava i budzie zajmacca architekturnaj spadčynaj Hłybokaha. U jaje zadaču ŭvachodzić nanieści na hienpłan architekturnyja i histaryčnyja abjekty, jakija navat nie ŭvachodziać u achoŭny śpis. Heta moža być i łapik ziamli ŭ horadzie ź vialikim kulturnym słojem, i jon nanosicca na hienpłan, reziervujecca — zabudova tut nie budzie pravodzicca.
Ina Carykava — piensijanierka, architektar, i jaje taksama «mabilizavali». A jašče — biełaruskamoŭnaja i… unijatka. Movu ahulnuju znajšli imhnienna.
Pieršym abjektam, jaki my naviedali ŭ Hłybokim — kvartał zabudovy ŭ «zakapanskim styli» pa vulicach Kamsamolskaj i Volnaj. Hety kvartał zabudavany ŭ
Dalejšy naš ekskurs pa Hłybokim — u Bieraźviečča. Patrebnyja zdymki bieraźvieckaha manastyra.
— U centry Hłybokaha,- kažu ja,- znachodziacca kamianički pač. XX st., jakija ŭniesienyja ŭ achoŭny śpis. A čym horšy hety
Padychodzim. Nas — troje z prymknuŭšaj Ałaj Viarcinskaj, supracoŭnicaj adździeła sportu i turyzmu.
— Moža, vy kamisija? — pytajecca kabieta stałaha vieku. — Naš dom buduć ramantavać?
— Nie! My chočam zrabić vaš dom pomnikam architektury,- adkazvaju žartam.
— O! Hety dom vielmi stary! Taŭstyja ścieny — ź mietr. Kali łamami prabivali adtulinu ŭ ścianie pad vadapravod — napakutavalisia. Nie paddavałasia! A cehła jakaja vialikaja! Nie ciapierašniaja! I kabieta, nibyta rybak, raźviała rukami, pakazvajučy pamier.
— Jo — majo!!! Dyk heta ž budynak siaredziny XVIII stahodździa! — kamientuju ja. Pabudavany ŭ toj čas, jak i bazyljanski manastyr i jaho carkva Piatra j Paŭła! I što heta za budynak, jak nie kolišniaja šlachieckaja vučelnia, śvietač adukacyi dla vialikaj častki Biełarusi?
Usio nibyta havoryć za toje! Vializnyja akonnyja prajomy, jakija byvajuć tolki u navučalnych ustanovach. A samaje hałoŭnaje — kalidornaja płaniroŭka dvuch pavierchaŭ! Šyrokija i śvietłyja kalidory. Uzdoŭž kalidora — dźviery.
Vymaloŭvajecca takaja situacyja. Paśla
Pra šlachieckuju vučelniu viadoma nie tak ŭžo i mała. «Zdѣś vośpityvałoś błahorodnoje junošiestvo tiepieriešniej Minskoj, Vilenskoj i častiju Vitiebskoj hubiernii… iz starinnych rodov' russkich' dvorian'. (…) Vo hłavie učiliŝa stojał' priefiekt', on' žie nastojatiel monastyria… Učaŝimi, kromѣ priefiekta, byli: profiessor' krasnorѣčija, prof. matiematiki, prof. fiziki, prof. morali, priepodavatiel rośsijskaho jazyka, učitiel francuzskaho jazyka i dr. (…) Samym' obrazovannym' iz' riada priefiektov' był' ijeromonach' Ѳaddiej Majevskij, nosivšij zvanije riektora učiliŝa, doktor' fiłosofija i bohosłovija… Dѣło było postavleno tak' chorošo, čto vośpitańniki, zdѣś okončivšije, postupali v' Vilenskij univiersitiet', v' kotorom' monastyŕ sodieržał' do 20 svoich' stipiendiatov', buduŝich diejatielej unii!» Lik navučencaŭ bieraźvieckaj vučelni dachodziŭ da 150 čałaviek.
Voś takaja historyja.
