U Poznani adbyłasia premjera śpiektakla biełaruskich, ukrainskich dy polskich režysioraŭ «Čarnobyl. TM». Heta pieršy takoha kštałtu maštabny teatralny prajekt u ramkach supracoŭnictva pamiž tryma krainami.
Prajekt, padtrymany Ministerstvam kultury Polščy, Jeŭrapiejskim kulturnym fondam i Polskim instytutam u Minsku, paśpiachova startavaŭ na minułym tydni na polskaj scenie. I ŭžo 9 śniežnia tvorčy kalektyŭ płanuje vystupić sa śpiektaklem pierad minskimi hledačami.
Pavodle kaardynatara prajektu, polskaha aktora Jarasłava Siejkoŭskaha, ideja stvareńnia śpiektakla pra Čarnobyl uźnikła paśla pračytańnia knihi «Čarnobylskaja malitva» biełaruskaj piśmieńnicy Śviatłany Aleksijevič.
«Ja byŭ vielmi ŭražany i pryjšoŭ da vysnovy: jak mała pa vialikim rachunku my viedajem pra trahiedyju, što adbyłasia 20 hadoŭ tamu, – havoryć aktor. – Ja zrazumieŭ tady, što my abaviazkova musim pastavić štości padobnaje na scenie», — padsumoŭvaje Jarasłaŭ Siejkoŭski.
Paśla knihi byli praciahłyja pajezdki pa zabrudžanaj radyjacyjaj zonie – znajomstvy z tamtejšymi žycharami, likvidatarami nastupstvaŭ čarnobylskaj katastrofy, ekołahami, čynoŭnikami. Tak pakrysie źbiraŭsia materyjał dla scenaru. Da śviedčańniaŭ vidavočcaŭ dy ŭłasnych nazirańniaŭ dadalisia taksama dakumientalnyja tvory. Tak paŭstaŭ śpiektakl «Čiernobyl. TM» (nazvu možna rasšyfravać jak «Čiernobyl. Torhovaja marka»).
Što imknucca danieści da aŭdytoryi jaho režysiory?
«Adna z hałoŭnych metaŭ – padšturchnuć hledača da dyjałohu. I razabracca ŭ tym, što ž, ułasna, jość Čarnobyl?.. Bo navat praz dvaccać hadoŭ paśla čarnobylskaj avaryi pytańniaŭ bolej, čym adkazaŭ. Na maju dumku, mienavita praz teatr, praz tvorčaść možna danieści da aŭdytoryi toje, što niemahčyma vykazać zvyčajnymi słovami», — - tłumačyć Jarasłaŭ Siejkoŭski.
Ukrainski režysior Śviatłana Aleška akcentuje ŭvahu na tym, što čarnobylskaja tematyka aktualnaja i pa siońniašni dzień. Pryčym, na dumku surazmoŭcy, prablema Čarnobyla nie jość vyklučna prablemaj krainaŭ, što niepasredna sutyknulisia ź jaho nastupstvami. «Heta ahulnaja prablema, što zakranaje nas ŭsich», – pierakananaja režysior.
Pavodle Śviatłany, padčas pracy nad spektaklem nie ŭ apošniuju čarhu było važna razabracca ŭ tym, što ž adbyłosia tady, u 1986 hodzie, i samomu tvorčamu kalektyvu.
«I, naturalna, my vielmi chacieli b, kab naš śpiektakl dapamoh znajści adkazy na pytańni pra trahiedyju dvaccacihadovaj daŭniny i našaj aŭdytoryi. I kab my razam padumali: što adbyłosia i jak my razam možam vyrašać hetyja prablemy», — padsumoŭvaje Śviatłana Aleška.
«Za hetyja dvaccać hadoŭ uźnikła šmat mifaŭ i śpiekulacyjaŭ datyčna Čarnobyla. I vielmi časta, pavodle maich nazirańniaŭ, pry ŭzhadvańni Čarnobyla zamoŭčvajecca takaja reč, jak los čałavieka», — dzielicca mierkavańniem kaardynatar prajekta ź biełaruskaha boku, student teatralnaj VNU ŭ Krakavie Źmicier Čartkoŭ.
«Spadziajusia, što naš śpiektakl dapamoža hledaču pahladzieć na čarnobylskuju prablemu z roznych jaje bakoŭ. Ale najpierš – z punktu hledžańnia čałaviečaha losu, prosta žyćcia. I padčas pajezdak pa čarnobylskaj zonie ja pierakanaŭsia, što jano, žyćcio, praciahvajecca. Bolej za toje, niama ničoha vyšej za jaho. U našym śpiektakli my nie imknulisia pakazać samu katastrofu, a, najpierš, Čarnobyl z punktu hledžańnia ludzkoha losu», — tłumačyć Źmicier Čartkoŭ.
U chutkim časie «Čarnobyl.TM» budzie pakazany ŭ Minsku i Homieli, a nieŭzabavie i va Ukrainie. Jak zaznačajuć jaho stvaralniki:
«Samy važny etap, najbolej važnaja, istotnaja jaho častka pačniecca mienavita zaraz – paśla premjery. Bo pačynajecca zvarotnaja suviaź z aŭdytoryjaj. I heta jość adzin z hałoŭnych vynikaŭ sumiesnaj pracy: razmaŭlać pra toje, što nas usich chvaluje, abmiarkoŭvać prablemu, a nie zamoŭčvać ci ŭtrymlivać jaje ŭ sabie».
