Z čaho pačaŭsia imklivy ŭźlot šerahu krain śvietu?
Z ustalavańnia partniorskich adnosinaŭ dziaržavy i biznesu. Bieznadziejna adstałym Irłandyi i Finlandyi było adnosna lahčej. U ich, u adroźnieńnie ad Sinhapura abo Małajzii, byŭ začyn u vyhladzie ŭłasnaha biznesu, ułasnych kampanij, jakija pracujuć da hetaha času na rynkach Zachodniaj Jeŭropy i Amieryki.
Viadoma, ja krychu ŭskładniaju, ale, dumaju, adbyvałasia heta prykładna tak. Dva lidary Irłandyi — Ficžerald i Brutan — zaprasili da siabie kiraŭnikoŭ 5–6 najbolš paśpiachovych irłandskich kampanij. Pytańnie było pastaŭlenaje prykładna tak:
što my pavinnyja zrabić, kab vy mahli paśpiachova raźvivacca?
Prykładna ŭ hety ž čas z najlepšymi finskimi kampanijami taki ž dyjałoh pačali vieści Maŭna Kojvista i Chary Chałkiery (ja ŭ toj čas pracavaŭ u ambasadzie SSSR u Finlandyi i na svaje vočy bačyŭ, u jakoj najciažejšaj ekanamičnaj abstanoŭcy znachodziłasia hetaja kraina, jakaja straciła paśla razvału SSSR harantavany miždziaržaŭnymi pahadnieńniami saviecki rynak).
Tak užo atrymałasia, što irłandskija kampanii zrabili asnoŭny ŭpor na źnižeńnie padatkaŭ dla biznesu, a finskija — na źmianieńnie sistemy adukacyi, jakaja ŭ adpaviednaści z pažadańniami finskich biznesoŭcaŭ, pačała pierachodzić ad čysta tearetyčnaj, abstraktnaj adukacyi da praktyčnaj, aryjentavanaj na patreby biznesu.
Dziakujučy takomu dyjałohu — nie, nie dyjałohu, a dziejańniam urada ŭ intaresach biznesu — hetym dźvium krainam usiaho za 15–20 hadoŭ udałosia vyrvacca ŭ jeŭrapiejskija i suśvietnyja lidary ŭ halinie ekanamičnaha raźvićcia.
I sapraŭdy. Dziasiatak ekspartnych kampanij, kali razabracca, moža realna vyciahnuć usiu ekanomiku krainy. I mienavita na ich i treba raŭniacca kiraŭnictvu krainy. Nie na čynoŭnikaŭ, a na kiraŭnikoŭ paśpiachovaha biznesu. Uziać kampaniju Nokia, jakaja, u toj čas jak ja tam pracavaŭ, zajmałasia vytvorčaściu vyrabaŭ z humy i tolki pačynała ekśpierymientavać z mabilnymi terminałami. U toj čas hrupa daśledčykaŭ u halinie mabilnaj telefanii ŭ hetaj kampanii ledź naličvała 80–90 čałaviek.
Tym nie mienš, urad padtrymaŭ kampaniju — pryvatnuju (!) — niečuvanaja dla nas sprava — i finansava, i kadrami. U vyniku hetaja kampanija hienieruje siońnia prybytak, supastaŭny ź biudžetam Biełarusi.
Takim čynam, urady Irłandyi i Finlandyi tolki padtrymała svoj najbolš pierśpiektyŭny biznes, jaki dziakujučy mieram dziaržaŭnaj padtrymki, raźviŭsia z maleńkich firmaŭ u najbujniejšyja suśvietnyja karparacyi.
Sinhapuru, a paśla Indyi i Kitaju, było składaniej. U Sinhapury naohuł nie było nijakaha surjoznaha biznesu, akramia marskoha porta. U Kitai byŭ nieefiektyŭny biznes dziaržaŭnych pradpryjemstvaŭ. Ničoha ŭciamnaha nie prahladałasia i ŭ Indyi. Što rabić u takoj situacyi?
Li Kuan Ju — lidar Sinhapura — pakazaŭ prykład: jon pačaŭ jeździć pa śviecie. Pajedzie ŭ Niamieččynu, źbiare paru kiraŭnikoŭ kampanij — typu Bosch abo Siemens — i stavić pytańnie rubam:
što pavinien zrabić ja ŭ svajoj krainie, kab vy pryjšli i stvaryli ŭ maimhoradzie-dziaržavie svaje vytvorčaści?
Jany jamu kažuć: nam patrebnaja dyscyplinavanaja, akuratnaja i efiektyŭnaja rabočaja siła. Jon viartajecca da sabie na radzimu i arhanizoŭvaje śpiecyjalnyja kursy pa pavyšeńni dyscypliny pracy. Zaadno i adkryvaje pa ŭsioj krainie kursy navučańnia anhlijskaj movie, kab pracoŭnyja mahli kamunikavać z kiraŭnikami zamiežnych kampanij. Tak, pastupova, jon zaciahnuŭ da siabie praktyčna ŭsie viadučyja suśvietnyja karparacyi, jakija stvaryli tam zboračnyja vytvorčaści.
Dalej jon pačaŭ aryjentavacca na pryciahnieńnie ŭ svaju krainu centraŭ pa daśledavańniach i raspracoŭkach. I ŭsio roŭna, što jany nie davali prybytku. Zatoje jany zabiaśpiečvali ludziej vysokaj zarabotnaj płataj. A ludzi z vysokimi zarobkami stymulujuć raźvićcio budaŭničaj haliny, śfieru pasłuh, suviazi, turyzm, achovu zdaroŭja. I samaje hałoŭnaje — u krainie aktyŭna ŭkaraniajucca vysokija technałohii va ŭsich halinach — ad vytvorčaści da sacyjalnaha žyćcia i dziaržaŭnaha kiravańnia.
I naadvarot. Nizkaja zarpłata błakuje ŭkaranieńnie sučasnaj techniki i technałohij (tak, haradskim uładam Minska tańniej utrymlivać maładych zdarovych mužčyn, jakija źbirajuć hrošy na parkoŭkach z uładalnikaŭ aŭtamabilaŭ, čym ukaranić sistemu «miteraŭ» — elektronnych płaciažoŭ).
Čamu ja pra heta ŭspomniŭ? Sprava ŭ tym, što valutnaja palityka, jakuju siońnia pravodzić naš Nacyjanalny bank, ažyćciaŭlajecca z dakładnaściu da naadvarot. Hetaja palityka skiravanaja nie na padtrymku eksparciora, jak całkam słušna možna było b vykazać zdahadku, a naadvarot, na pazbaŭleńnie jaho zaroblenych hrošaj i ich pieraraźmierkavańnie na karyść najmienš efiektyŭnych pradpryjemstvaŭ, asnaščanych maralna i materyjalna sastarełym abstalavańniem, niepiśmiennym menedžmentam i nizkakvalifikavanym piersanałam.
Hetaja palityka ckiravanaja na toje, kab u našaj krainie nikoli nie źjaviłasia kampanij typu Apple.
Dla daviedki. Rynkavaja kapitalizacyja kampanii Apple składaje 307 miljardaŭ dalaraŭ. Vyručka kampanii za 2010 hod skłała 76,3 miljarda (u try razy bolš za VNP Biełarusi), a prybytak — 25, 7 młrd.
Abaviazkovy prodaž valuty, atrymanaj ad ekspartu pry množnaści kursaŭ źjaŭlajecca čysta fiskalnaj mieraj, skiravanaj na adabrańnie častki finansavych srodkaŭ z rachunkaŭ
1. Padzieńnie ekspartu. Značnuju častku valuty, jakuju pradpryjemstva zarablaje ad ekspartu, treba pieravieści ŭ biełaruskija rubli. Ale rubli jano atrymlivaje ŭ adpaviednaści z kursam, jaki na 60–80% nižejšy za rynkavy. A dla zakupki kamplektacyi i abstalavańnia jano musić padrychtavać zajaŭku, čakać, i kali heta jašče i pryvatnaje pradpryjemstva, to šancaŭ, što zajaŭku zadavolać, praktyčna niama. Tamu adpaviednuju zakupku jano pavinnaje vyrablać pa kamiercyjnym kursie.
Heta adbivajecca na kankurentazdolnaści pradpryjemstva. Bo kursavuju roźnicu daviadziecca zakładać u canu tavaru, što pry vielizarnaj kankurencyi na zamiežnych rynkach robić hety tavar niekankurentazdolnym.
Tamu ŭ takoj situacyi adbyvajecca prypynieńnie pracy šerahu pradpryjemstvaŭ; ludziej adpraŭlajuć u biesterminovy adpačynak. Pa dadzienych Ministerstva statystyki, kala 600 tysiač čałaviek u krainie pierastali pracavać.
2. Spynieńnie inviestycyjnaj dziejnaści. Jak praviła, stanki i abstalavańnie, jakija pastaŭlaje inviestar u jakaści inviestycyi, uziatyja im za miažoj u kredyt ci ŭ lizinh. Pry niemahčymaści nabyćcia valuty jon nie zmoža raspłacicca z zamiežnym bankam abo lizinhavaj kampanijaj. U hetym vypadku jaho čakaje bankructva i aryšt abstalavańnia. Tamu ŭ takich umovach jamu vyhadna raźmiaścić vytvorčaść u inšaj krainie, a ŭ Biełaruś pastaŭlać tavarnuju pradukcyju.
Pry množnaści valutnych kursaŭ i praktycy abaviazkovaha prodažu valuty pa kursie, nižejšym za rynkavy, vyhadna zajmacca nie vytvorčaściu, a drobnaaptovym abo roźničnym handlem. Tamu na miescy vytvorčaściaŭ (i my heta dobra viedajem z postsavieckaha dośviedu) rastuć «błyšynyja rynki»…
3. Impartu ŭ krainu mienš nie stanie.
Prosta jon sydzie ŭ cienievuju śfieru.Užo źjaŭlajucca «pradprymalniki», jakija pracujuć u asnoŭnym z najaŭnymi i jakija vyciaśniać cyvilizavanych pastaŭščykoŭ impartnaj pradukcyi — ad kavy i harbaty da mabilnych telefonaŭ i kamputaraŭ. Cyvilizavanyja pastaŭščyki impartnych tavaraŭ, jakija vypłačvajuć padatki ŭ biudžet, nie zmohuć kuplać valutu, bo im jaje prosta nie pradajuć. U toj ža čas cienievyja pradprymalniki zmohuć kuplać valutu na šerym rynku i zavozić impartnuju i bytavuju techniku nievialikimi partyjami z toj ža Rasii.
Tamu množnaść kursaŭ na imparcie nijak nie adabjecca — budzie tolki mienš padatkaŭ dla dziaržavy ad impartu i prodažaŭ u biudžet.
Bolš za toje. U adpaviednaści z zakanadaŭstvam
Prapanavanyja Nacyjanalnym bankam mietady valutnaha rehulavańnia źjaŭlajucca pa sutnaści srodkam pieraraźmierkavańnia kapitałaŭ ad efiektyŭnych, aryjentavanych na ekspart pradpryjemstvaŭ na karyść adstałych i nieefiektyŭnych.
A dośvied paśpiachovych madernizacyj, ź jakoha my pačali, jakraz i zaklučajecca ŭ tym, kab mietady ekanamičnaha rehulavańnia byli skiravanyja na padtrymku eksparciora, na padtrymku tych pradpryjemstvaŭ, jakija pracujuć efiektyŭna. Jany — pierśpiektyva paskoranaha ekanamičnaha raźvićcia krainy.
Mienavita pradpryjemstvy, jakija majuć najlepšyja pierśpiektyvy dla raźvićcia, sučasny kvalifikavany piśmienny menedžment, pavinnyja atrymlivać u pieršuju čarhu i kvalifikavanyja kadry, techničnuju i arhanizacyjnuju dapamohu z boku dziaržavy.
I naadvarot. Praciahvać padtrymku nieefiektyŭnych pradpryjemstvaŭ — heta adciahvać i materyjalnyja (finansavyja), i demahrafičnyja resursy krainy. Bo navat sistema padrychtoŭki kadraŭ praciahvaje vypuskać śpiecyjalistaŭ dla nieefiektyŭnych vytvorčaściaŭ; tym samym pierśpiektyŭnyja vytvorčaści, zdolnyja stanoŭčym čynam paŭpłyvać na ŭsie ekanamičnyja pakazčyki krainy — apłatny i handlovy bałans, dachod na dušu nasielnictva i da t.p., pazbaŭlajucca śpiecyjalistaŭ.
Pradpryjemstva, jakoje pracuje na ekspart, maje praktyčna nieabmiežavany patencyjał dla raźvićcia. Jano pavinnaje mieć mahčymaść kuplać usio najlepšaje — u tym liku i pa imparcie — kab vyrablać najlepšyja pradukty. I naadvarot. Kali, skažam, prymušać BiełAZ kuplać ajčynnyja padšypniki nizkaj jakaści (impartazamiaščeńnie), a nie najlepšyja i nadziejnyja, i praz
Ciapierašniaja palityka Nacbanka spryjaje tolki tamu, kab dać mahčymaść niekatorym supracoŭnikam bankaŭskaj śfiery za karotki pieryjad času źbić prystojnyja kapitały. U pieršuju čarhu surjozna mohuć uzbahacicca tyja, chto maje prava prymać rašeńnie ab prodažy valuty. Miechanizm prosty. Pradpryjemstva aficyjna robić zapyt u bank na kuplu valuty pa kursie, ustalavanym Nacbankam. Ale va ŭmovach deficytu valuty, jamu mohuć uhodu albo ŭchvalić, albo admović. Tamu, kab ažyćciavić uhodu, nieabchodna dadatkova zanieści hrošy tamu, ad kaho zaležyć pryniaćcie stanoŭčaha rašeńnia ab prodažy valuty…
