Rassakrečanyja dakumienty pralivajuć śviatło na epochu razvału SSSR

Jakija byli matyvy Harbačova, kali jon pačaŭ pierabudovu, i na čym jon spatyknuŭsia? Adkaz na hetyja pytańni niamiecki štotydniovik Der Spiegel prapanuje šukać u «dahetul nieviadomych dakumientach» z asabistaha archiva «pieršaha i apošniaha prezidenta SSSR».

Pakidajučy Kreml, «prezident biez krainy» zabraŭ aficyjnyja papiery za pieryjad svajho znachodžańnia va ŭładzie. Ciapier «kala 10 tys. dakumientaŭ» zachoŭvajucca ŭ maskoŭskim budynku «Harbačoŭ-fondu» pa adrasie: Leninhradski praśpiekt, 39. «Małady rasijski historyk Pavieł Straiłaŭ, jaki ciapier žyvie ŭ Łondanie, padčas navukovaj pracy ŭ „Harbačoŭ-fondzie“ tajemna skapijavaŭ kala 30 tys. staronak materyjałaŭ i pieradaŭ ich u rasparadžeńnie Spiegel».

Archiŭ uklučaje papiery daradcaŭ Harbačova pa zamiežnapalityčnych spravach — Vadzima Zahładzina i Anatola Čarniajeva, u tym liku pratakoły pieramovaŭ z zamiežnymi lidarami i dyskusij u Palitbiuro, rukapisnyja rekamiendacyi Harbačovu, zapisy telefonnych razmovaŭ. Hetyja dakumienty «ilustrujuć finał kamunistyčnaha ekśpierymientu», u ich aśviatlajucca ŭsie biez vyklučeńnia temy, ź jakimi davodziłasia mieć spravu «samaabvieščanamu abnaŭlalniku Sajuza».

Harbačovu rajać, jak lepš skončyć vajnu ŭ Afhanistanie, rekamiendujuć nie davać aŭdyjencyi hałavie Arhanizacyi vyzvaleńnia Paleściny Jasieru Arafatu, a niamieckaha lotčyka Macijasa Rusta, jaki ździejśniŭ pasadku na Krasnaj płoščy, naadvarot, pryniać u Kramli («Jość sumnievy ŭ jaho psichičnym stanie», — tłumačać daradcy). Ad «danosčykaŭ u SIEPH» hienieralny sakratar daviedvajecca, jak drenna iduć spravy ŭ HDR, jamu paviedamlajuć, što piša pra Raisu Harbačovu Paris Match i jak śpiavačka Ała Puhačova ŭ niamieckaj haziecie adhuknułasia pra pierabudovu. Pra toje, što partyjna-biurakratyčny aparat za Harbačovym pracavaŭ nie lepš, čym raniej, možna mierkavać pa charaktarystykach lidaraŭ suśvietnaha kamunistyčnaha ruchu, jakija davaŭ Čarniajeŭ: kiraŭnika francuzskaj Kampartyi Žorža Marše jon paraŭnaŭ z «dochłaj kabyłaj», a pra hienieralnaha sakratara KP ZŠA Hesa Choła adhuknuŭsia jak pra «niekulturnaha čałavieka ź plebiejskaj hanarlivaściu». «Prapracoŭvajučy hetyja papiery, byccam padarožničaješ u mašynie času», — padsumoŭvaje svaje ŭražańni aŭtar.

Asobnyja dakumienty Harbačoŭ vykarystaŭ u svaich knihach, čym «mocna dadzieŭ ciapierašniamu kramloŭskamu kiraŭnictvu», ale «bolšaść papier da hetaha času zastajucca pad spudam», i ŭ asnoŭnym tamu, što «nie ŭkładvajucca ŭ toj vobraz, jaki stvaryŭ sabie sam Harbačoŭ: vobrazu metanakiravanaha, pieradavoha refarmatara, jaki krok za krokam mianiaje na ŭłasny hust svaju vielizarnuju krainu».

Z atrymanych Der Spiegel dakumientaŭ «vynikaje toje, što vielmi nie chacieŭ by davodzić da ahulnaha viedama Harbačoŭ: što jon padparadkavaŭsia płyni padziej u pamirajučaj savieckaj dziaržavie i ŭ chaosie tych dzion časta stračvaŭ aryjentacyju.

«Na Zachadzie Harbačova ŭschvalajuć za toje, što jon nie staŭ hvałtoŭnymi mietadami piarečyć krušeńniu Savieckaha Sajuza. U rečaisnaści ž da hetaha času niezrazumieła, ci nie davaŭ šef Kramla sankcyj na vajennyja dziejańni suprać hruzinaŭ, azierbajdžancaŭ i litoŭcaŭ, paŭstancaŭ u 1989–1991 hadach suprać centralnaj ułady Maskvy… Paśla jon nikoha nie pryciahnuŭ da adkaznaści; jašče i siońnia jon kaža, što heta „vialikaja zahadka“, chto addaŭ zahad vykarystać siłu».

Spiegel pryvodzić cytatu z pratakoła sustrečy Harbačova sa staršynioj SDPH Chansam-Jochanam Fohielem, dzie saviecki lidar u nastupnych vyrazach «apraŭdvaje dziejańni siłavikoŭ» u Tbilisi: «Jany šmat čuli pra padziei ŭ Hruzii. Tam sabralisia viadomyja vorahi savieckaha ładu. Jany złoŭžyvali demakratyčnym pracesam, vykrykvali pravakacyjnyja łozunhi i navat patrabavali ŭvieści ŭ respubliku vojski NATO. My byli abaviazanyja pastavicca da hetych avanturnikaŭ z usioj rašučaściu i abaraniać pierabudovu — našu Revalucyju». Hety frahmient Harbačoŭ «paźniej, pry publikacyi rasijskich pratakołaŭ pieramovaŭ, zahadaŭ vykraślić», — śćviardžaje karespandent.

Na pasiedžańni Palitbiuro 4 kastryčnika 1989 Harbačovu dakłali, što na płoščy Ciańańmeń u Piekinie zahinuła 3 tys. čałaviek. Pavodle dadzienych Spiegel, jon adreahavaŭ tak: «Treba być realistami, im treba było abaraniacca, i my budziem rabić toje ž samaje. 3000… nu i?» Padčas publikacyi hetaha pratakołu dadzieny pasaž taksama byŭ vykraśleny, havorycca ŭ artykule.

U studzieni 1991 hoda «pad naciskam śpiecsłužbaŭ i vojska» Harbačoŭ pahadziŭsia i na «vielmi bieznadziejnuju avanturu» ŭ Litvie. Za dva dni da šturmu telecentra ŭ Vilni, padčas jakoha zahinuła 14 čałaviek, Harbačoŭ zapeŭnivaŭ prezidenta ZŠA Džordža Buša-starejšaha, što ŭmiašańnie adbudziecca «tolki ŭ tym vypadku, kali praljecca kroŭ abo pačnucca biesparadki, jakija buduć pahražać nie tolki našaj kanstytucyi, ale i čałaviečym žyćciam».

Čarniajeŭ z hetaj nahody napisaŭ šefu list nastupnaha źmiestu: «Michaił Siarhiejevič! Vašaja razmova ŭ Viarchoŭnym Saviecie (z nahody padziej u Vilni) aznačała kaniec. Heta byŭ nie vystup značnaha dziaržaŭnaha dziejača. Heta była błytanaja, z zapinkami, havorka… Vy, vidavočna, nie viedajecie, što pra vas dumajuć u narodzie — na vulicach, u kramach, u tralejbusach. Tam tolki i kažuć, što pra „Harbačova i jaho chieŭru“. Vy kazali, što žadajecie źmianić śviet, i svaimi ŭłasnymi rukami hetuju pracu hubicie» .

Značny śled u papierach Harbačova pakinuŭ eks-kancler FRH Hielmut Kol. Kol byŭ «šmat čym abaviazany» hienieralnamu sakrataru, bo toj nie staŭ pieraškadžać abjadnańniu Hiermanii i jaje ŭstupleńnia ŭ NATO. Pry hetym saviecki lidar, jak piša časopis, ličyŭ Kola «nie samym vialikim intelektuałam» i «pasrednym pravincyjnym palitykam», choć toj i mieŭ značny ŭpłyŭ na Zachadzie. Ale ŭ 1991 hodzie ŭ niemca źjaviŭsia šaniec viarnuć doŭh, i ŭ adnosinach pamiž dvuma palitykami paznačyłasia paciapleńnie, a ŭ niejki momant viera savietaŭ u Kola stała «biaźmiežnaj». U telefonnych hutarkach taho času Harbačoŭ «skardzicca i skardzicca, heta maleńni tapielca ab dapamozie». Z dapamohaj Kola saviecki lidar sprabuje «mabilizavać» Zachad na vyratavańnie SSSR. Akramia taho, jon šukaje padtrymki suprać «lutaha supiernika — Barysa Jelcyna», jakoha, jak vyśvietlicca nieŭzabavie, abodva niedaaceńvajuć. «Harbačoŭ choča, kab za miažoj jaho i nadalej prymali jak kiraŭnika vialikaj dziaržavy, a ŭ kułuarach vymušany žabravać», — adznačaje aŭtar publikacyi.

Pa jaho nazirańniach, sam Harbačoŭ usprymaŭ hetuju situacyju jak «prynižalnuju». Da vieraśnia 1991 hoda ekanamičnaje stanovišča krainy stała takim adčajnym, što Harbačovu ŭ razmovie ź ministram zamiežnych spravaŭ Hiermanii Hansam-Dzitrycham Hienšeram daviałosia «adkinuć usiaki honar». Razmaŭlajučy z budučym fiederalnym prezidentam, a ŭ tyja časy stats-sakratarom Ministerstva finansaŭ Chorstam Kieleram, Harbačoŭ sprabavaŭ nahadać jamu pra zasłuhi Savieckaha Sajuza pierad płanietaj: «Kolki sekanomili naša pierabudova i novaje myśleńnie? Sotni miljardaŭ dalaraŭ dla ŭsiaho astatniaha śvietu!» 25 śniežnia taho ž hoda Harbačoŭ pakinuŭ pasadu prezidenta SSSR. U liście da Hielmuta Kola jon znoŭ vyhladaje «bujnym dziaržaŭnym dziejačam», i mienavita tamu, jak ličyć Nief, heta adna ź niešmatlikich datavanych «losavyznačalnym» 1991 hodam papier, jakija Harbačoŭ apublikavaŭ. U cełym ža jaho archiŭ pakazvaje, «nakolki pamyłkova [jon] aceńvaŭ stanovišča i nakolki adčajna zmahaŭsia za svaju pasadu».

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0