- Isus spytaŭsia jaho:
jak tvajo imia?
Toj skazaŭ: «Lehijon»,
bo šmat demanaŭ
uvajšło ŭ jaho.
Łuki 8:30
Druzły ŭschodni čałaviek z čornymi vačyma kuplaje ŭ nas na składzie ŭ Kuplinie žaleźzie.
— Hieroj, — cichieńka pichaje mianie łokciem hałoŭny inžynier Maksimavič, — vajavaŭ u Prybałtycy, Juhasłavii, Čačni…
— Što, praŭda? — pytajusia.
— Nu.
— Jak u francuzskim «Zamiežnym lehijonie»?
— Lehijonie? Nu tak, jak u lehijonie.
— I ludziej zabivali?
— A jak i ŭsie.
— I ciapier pajšli b?
— Kaniečnie.
— A čamu?
— Ja prysiahu davaŭ.
— Kamu, Savieckamu Sajuzu? Dyk Savieckaha Sajuza ŭžo niama.
Druzły ŭschodni čałaviek uskidvaje na mianie čornyja-čornyja vočy i bachaje va ŭpor:
— A što, lepš kab tudy Amieryka ŭlezła?!
Razvaliŭsia, rassypaŭsia SSSR, a jaho askołkami, vincikami i cełymi miechanizmami, byccam zapčastkami niejkaha hihanckaha kibarha-transformiera, Biełaruś dahetul prosta kišyć.
Saviecki Sajuz źnik roŭna 20 hadoŭ tamu. Tady nazva maleńkaj viosački Viskuli ŭ Pružanskim rajonie, u hłybi Biełaviežskaj Puščy, ź niaścierpnym viskam usparoła ŭvieś śviet. Toje, što nie ŭdałosia nivodnamu mahutnamu vorahu savieckaj impieryi, raptam adbyłosia ŭ Biełarusi.
Kali čuješ «Viskuli», uvuššu — rezkaje viaskovaje recha: dzień, kali bjuć kabana.Jon kryčyć, ravie znadryŭna, až dušu vyvaročvaje — i śvińni pa ŭsioj vioscy pačynajuć masavy suładny visk. Pieralivisty, šmathorły, dziki, u hułkim maroznym pavietry asabliva žudasny. Viskuli na ŭsio navakolle. Jak u Jevanhielli, kali Isus vyhnaŭ lehijon biesaŭ z varjata ŭ hurt śviniej, i tyja ašaleli, «i kinuŭsia hurt z urvišča ŭ mora, i patanuŭ».
Dniami praz Pušču puścili novuju darohu — Brest—Hrodna. Pryhažość. Krajavidy. Padziemnyja pierachody ŭ miescach mihracyj žyviołaŭ. Turystyčnyja znaki. Cicha, uračysta. I nichto nie viščyć.
Pušča, zaŭsiodnaje, z časoŭ Vitaŭta, łohvišča zahnanych biełarusaŭ — zmoŭščykaŭ, kanfiederataŭ, paŭstancaŭ, partyzanaŭ, schovišča Urubleŭskaha, Chareŭskaha, Rahuli, Urbanoviča; radzima Niamceviča, Karpinskaha, Krašeŭskaha, Paniatoŭskaha… Miesca hrandyjoznaha zaboju zubroŭ i łasioŭ dla Vialikaj vajny pierad Hrunvaldam; palaŭničy raj Žyhimonta Aŭhusta, Mikity Chruščova, Leanida Brežnieva; ziamla, zrytaja na nievymiernuju hłybiniu sakretnymi bunkierami i rakietnymi šachtami.
Tolki ŭ hłybokich biełaruskich lasach dy bałotach mahčyma było ŭtapić takuju ahramadu zła.
Pamiataju: mnie čatyrnaccać, za aknom bieła-bieła, śvietła-śvietła ad śniehu, śvieža-śvieža, i navina: SSSR bolš niama. Biełaruś.
Maleńki, utulnieńki palaŭničy damok. Kryštalnyja kiliški. Śvietły, śviežy bieł-čyrvona-bieły ściažok. Upalavali-taki źviera!
- Viekaviečny napieŭ, dalačyniaŭ smuha
U čakańni zary, što zablišča
ślapušča…
Jak svaja mnie tvaja viekaja tuha,
Biełaviežskaja pušča,
Biełaviežskaja pušča!
A takoje ž charastvo, asabliva ŭ śniežni!
Och, jak siońnia chočacca im, čyjo imia lehijon, kab ani Biełaviežskaj puščy, ani taho śniežańskaha dnia nie było nikoli! Sajuznaja dziaržava… Mytny sajuz… Jeŭrazijskaja ekanamičnaja prastora… Jeŭrazijski sajuz… I ahukajecca: Viskuli, Viskuli, Viskuli!
Znoŭ impieryja? Łaskava zaprašajem u Biełaviežskuju pušču.
Z časoŭ Vaviłonskaj viežy čałaviectva buduje kałasalnyja impieryi, a Hospad ich razburaje. Śvietła, cicha i lohka. SSSR, najvialikšaja ŭ historyi biazbožnaja impieryja, była razburanaja ŭ Biełarusi hetak ža, jak i kaliści Jehipieckaja, Asiryjskaja ci Rymskaja: nadychodzić čas, i z podycham duchu sparudy ludskoj pychi rassypajucca ŭ prach.
Čałaviečaja vielič viečna pniecca adharadzicca ad svabody, lubovi i praŭdy bietonnymi ścienami, bunkierami, hrudami zbroi i horami trupaŭ. Ale na ziamli jość miesca, dzie ŭ tumannaj smuzie, cudam, byccam pryvidy, źnikajuć cieni i ścieny, zmrok i strach, lutaść i samaje zło — i, jak tady, u Hadarynskaj krainie na bierazie Halilejskaha mora, ludzi raptam spyniajucca pierad praniźlivym adčuvańniem: tut Boh.
Hladzi jašče:Biełaruskaja hłybinia. Viskuli
Biełaruskaja hłybinia. Šeśćsot tamoŭ Krašeŭskaha
Biełaruskaja hłybinia. Karani ŭ kryvi
Biełaruskaja hłybinia. Pad sercam Jeŭropy
Biełaruskaja hłybinia. Siem synoŭ Jova
Biełaruskaja hłybinia. Častka I
Biełaruskaja hłybinia. Kamienda
