U sieryi «Biblijateka Baćkaŭščyny» vyjšła kniha biełaruskaha emihracyjnaha daśledčyka Lavona Jureviča «Šmathałosy epistalaryum: historyja ludziej i idej na emihracyi ŭ listavańni».
Heta zbor materyjałaŭ, pryśviečanych epistalarnaj spadčynie pavajennaj emihracyi. U knizie źmieščanyja jak publikavanyja raniej u roznych pieryjodykach teksty, tak i zusim novyja materyjały, jakija pradstaŭlajuć znachodki z archivaŭ biełaruskaj emihracyi, pieravažna maładastupnyja mietrapolnym daśledčykam.
Na dumku redaktara knihi, kandydata histaryčnych navuk Natalli Hardzijenki, hałoŭnaja kaštoŭnaść vydańnia ŭ tym, što heta, badaj što,
pieršaja sproba roznabakova razhledzieć emihracyjnyja epistalaryi jak krynicu źviestak pa historyi, litaratury, štodzionnaści. Surjoznych pracaŭ, pryśviečanych hetaj prablematycy, da hetaj pary nie było.
«Inšaja kaštoŭnaść knihi palahaje ŭ publikacyi vialikaj kolkaści aryhinalnych listoŭ, raniej nieviadomych ni historykam, ni litaraturaznaŭcam, — havoryć Natalla Hardzijenka. — Tut pradstaŭlenaja šyrokaja hieahrafija karespandentaŭ, jakaja achoplivaje ci nie ŭsie biełaruskija asiarodki pavajennaj emihracyi, zakranajucca raznastajnyja prablemy, viadomyja i nieviadomyja ŭ mietrapolii».
Šmatlikija listy biełarusaŭ z roznych krainaŭ, znojdzienyja, apracavanyja i źmieščanyja ŭ knizie, dazvalajuć pradstavić nie tolki admietnaści intelektualnaha žyćcia biełaruskaj intelihiencyi na Zachadzie,
ale i pakazać štodzionnaść šarahovych emihrantaŭ.
Najbolšuju cikavaść, napeŭna, ujaŭlajuć teksty, što drukujucca ŭpieršyniu. Da prykładu, listavańnie Kastusia Akuły ŭ suviazi z padrychtoŭkaj i vydańniem dvuch najbujniejšych jahonych tvoraŭ — ramana «Zmaharnyja darohi» i tryłohii «Haravatka». Na dumku Natalli Hardzijenki, praz hetyja epistalaryi
«možna krychupa-inšamu pahladzieć i na asobu Kastusia Akuły i jahonych karespandentaŭ, i na litaraturnuju „kuchniu“, i na asablivaści mižasabovych dačynieńniaŭ na emihracyi».
Biezumoŭna, cikavym dla mnohich budzie raździeł knihi «Treba žyć, jak nabiažyć»: praŭdzivaja bijahrafija amierykanskich hadoŭ Natalli Arsieńnievaj», dzie źmieščany abranyja listy Natalli Arsieńnievaj svajoj siabroŭcy Janinie Kachanoŭskaj. Listy dasłany z Ročestera, kudy Arsieńnieva z mužam była vymušana pierajechać z
Voś jak charaktaryzuje daśledčyk hetuju pierapisku: «Listy, dasłanyja z Ročestara, vyrazna asabistyja, pobytavyja; napisanyja da blizkaha siabra, jany nie majuć nijakich tabujavanych temaŭ: śmierć rodnych, chvaroby, siamiejnyja składanaści, finansavyja, nastroj — usio znajšło miesca ŭ hetym listavańni i ŭsio vielmi važna dla razumieńnia Natalli Arsieńnievaj jak čałavieka, dla razumieńnia jejnaha praciahłaha —
Siarod inšych hierojaŭ knihi — Jurka Vićbič, Anton Adamovič, Kastuś Akuła, Uładzimir Dudzicki, Uładzimir Kliševič, Janka
U knizie Lavona Jureviča znojdziecca šmat novaj infarmacyi da bijahrafijaŭ roznych emihracyjnych, i nie tolki emihracyjnych dziejačaŭ. Takim čynam, «Šmathałosy epistalaryum», badaj, nielha nazvać knihaj vyklučna emihracyjnaj tematyki, chutčej hetaje vydańnie dobra śviedčyć pra ciesnuju ŭzajemasuviaź emihracyjnaj i mietrapolnaj intelektualnaj prastory.
***
Šmathałosy epistalaryum: historyja ludziej i idej na emihracyi ŭ listavańni / Lavon Jurevič. — Minsk: Knihazbor, 2012. — 660 s. — (Biblijateka Baćkaŭščyny; kn. 20).
Infarmacyjny centr MHA «BS «Baćkaŭščyna»
Pradavacca budzie ŭ asnoŭnych minskich kniharniach — «Akademkniha», «Knižny sałon», kniharnia «Łohvinaŭ», a taksama na Siadzibie TBM. Ale kniha vydadziena małym nakładam — 200 asobnikaŭ.