Piša Pavieł Sieviaryniec.
Ja zaraz u hłybokaj bahnie,
i niama na čym stajać…
Psalma 68:3
«Pabyvaŭ u Alšanach — i, viedaješ, narešcie ŭbačyŭ, jakaja jana, novaja Biełaruś, — Andrej Kim zachopleny. — Usie vierniki, siemji pa siem-dziesiać dziaciej, haspadarki ŭ kožnaha, katedžy, pa niekalki mašynaŭ!..»
Nie, heta nie lehiendarnyja Halšany, hniazdo kniaskaha rodu, dzie karatkievičaŭ Čorny zamak.
Alšany — vialikaja pratestanckaja vioska na Stolinščynie, daje ilvinuju dolu vytvorčaści dy ekspartu biełaruskaj harodniny.
A sam Kim — jevanhielski chryścijanin z carkvy «Jan Pradvieśnik», jak i lidary «Maładoha Frontu» Źmicier Daškievič, Źmicier Chviedaruk, Nasta Pałažanka, kiraŭnik KCHP-BNF u Biełarusi Juraś Bieleńki, chadeki Dzianis Sadoŭski i Alaksiej Šein dy viadoŭcy «Lićvinskaha kłuba».
Ahułam jevanhielskija chryścijanie Bieraściejščyny — jašče adzin vidavočny cud biełaruskaj hłybini.Najbolšaja kolkaść baptysckich i piacidziasiatnickich hramadaŭ — na Bieraściejščynie. Bolšaść pravadyroŭ biełaruskaha pratestanckaha ruchu — z hetych bałocistych miaścinaŭ. U 1995 nikomu jašče nieviadomy Paša Znaviec, jaki sa svaim dziadźkam-viernikam abjechaŭ usie jevanhielskija hramady adnoj z tutejšych vybarčych akruhaŭ, u vyniku masavaha hałasavańnia chryścijanaŭ (miascovyja ŭłady byli ŭ šoku) abraŭsia ŭ apošni biełaruski parłamient užo ŭ pieršym tury.
Jašče paŭtysiačy hadoŭ tamu mienavita ź Bieraściejščyny, dzie vajavodami byli kanclery VKŁ Mikałaj Radzivił Čorny i Astafi Vałovič, pačałasia biełaruskaja Refarmacyja: mahnaty, šlachta i častka mieścičaŭ pierajšli ŭ kalvinizm, i chutka chryścijanskaje abudžeńnie achapiła i Kaścioł, i Carkvu. Mienavita tut Čorny zasnavaŭ pieršy ŭ Biełarusi jevanhielski zbor, za svaje hrošy vydaŭ šykoŭnuju «Bibliju» dla Polščy i raspačaŭ notadrukavańnie kancyjałam «Pieśni chvał Boskich».
Čamu nie staličnaja Vilenščyna i nie centralny Minsk, a tutejšaja dryhavickaja dryhva dała najbolšy ŭradžaj pratestantyzmu?
U 1910—1930-ch u Zachodniaj Biełarusi jakraz tut, dziakujučy siabru Rady BNR Łukašu Dziokuć-Maleju, «Amierykancam» (biełaruskim misijanieram, što viarnulisia z-za akijana, takim, jak Iosif Puchoŭski, Daniła Komsa) dy biełaruskamu paetu, preśvitaru Daniłu Jaśko, paŭstała najvialikšaja jevanhielskaja carkva va Uschodniaj Jeŭropie. Adzin tolki Dziokuć-Malej, jašče ŭ 1913 aryštoŭvany ŭ Łyskavie Pružanskaha pavieta za jevanhielskuju kazań, pierakłaŭ na biełaruskuju 17 chryścijanskich brašuraŭ i ŭ 1931 razam z Antonam Łuckievičam vydaŭ «Novy Zapaviet i Psalmy».
Mienavita vydańniem Dziokuć-Maleja karystaŭsia vialiki jevanhielski pastyr Ernst Sabiła (jaki, darečy, 18 sakavika adznačyć 80-hodździe). U 1951, asudžany paśla 2 miesiacaŭ «amierykanki» da rasstrełu za «antysavieckuju ahitacyju», abciažaranuju nacyjanalnymi i relihijnymi zababonami, jon adsiadzieŭ 13 hadoŭ — i da ciapier karžakavaty, mahutny, ciahaje cehłu dla budaŭnictva ahromnistaha doma malitvy ŭ Asipovičach. Nietaropki, hruntoŭny, ale hučny, Ernst Kanstancinavič raskazvaje pra ŭcioki z łahiera — i kožnaje słova by tuju cahlinu kładzie:
«Biahu. Siłaŭ niama. Śnieh. Stralajuć. Tolki kuli ŭvuššu — žyh! žyh!.. Anivodnaja nie kranuła. Hospad daŭ vyžyć. Dumaju, dziela čaho? Dla taho, dzietki, kab zaraz ja moh vam raspavieści, jak było tam».
Hladziš u jahonyja hłybokija biełaruskija vočy — i navaročvajucca ślozy.
Pratestanty — prostyja, tamu ludzi i ciahnucca. Ale bolšaść biełarusaŭ baicca. I pryčyna tut nie ŭ simvale viery ci tekście Śviatoha Piśma (jany adnolkavyja z pravasłaŭnymi).Prosta siońniašni biełarus baicca žyć pa-Božamu. Nu jak heta… Nie pić, nie palić, nie błudzić, nie chłusić… Heta što jašče za siekta?!.
Dy voś pytańnie: kudy padziełasia biełaruskaść kaliści pryncypova biełaruskamoŭnych pra-testantaŭ? Pratestantyzm raźličvaje pryvabić tutejšaha rasiejskamoŭnaściu — i nie zaŭvažaje, što heta nasamreč pazbaŭlaje viernikaŭ ćviordaj hleby pad nahami. Stać carkvoj nacyjanalnaha maštabu pieraškadžaje jakraz niedachop cełasnaha pohladu na biełaruskuju idejaju jak sutnasna chryścijanskuju, a na samu Biełaruś — jak na Radzimu, da-dzienuju Boham.
Razumiejučy heta, u svoj čas pastary toj samaj fienamienalnaj jevanhielskaj hramady «Jan Pradvieśnik» (jakija kaliści, abvinavačanyja ŭ charyzmatyi, vyjšli z kaścioła Śviatoha Rocha, ale zachavali biełaruski charaktar) praviali na Paleśsi hrandyjoznuju pracu, sprabujučy davieści biełaruskim pratestantam: vašyja karani — u Załatym vieku Refarmacyi XVI st. Kniha Jakava Radzieviča «Załaty viek Biełarusi», film Alaksieja Šeina «Zabaronieny Chrystos» i biełaruskija prezientacyi paśla nabaženstvaŭ na pratestanckaj Bieraściejščynie i zaraz urablajuć tuju ŭradlivuju, ale pa-bałotnamu zahłyblenuju spadčynu Mikałaja Radziviła Čornaha, Dziokuć-Maleja i Ernsta Sabiły. Ci nie adsiul — niadaŭni zvarjacieły šturm «Lićvinskaha kłuba»?
U Biełarusi źjaŭleńnie pratestanckaj hramady — najlepšy sposab katalizavać katalikoŭ i papravić pravasłaŭnych: duchoŭnaje žyćcio ŭ horadzie ci miastečku adrazu pačynaje viravać.U troch formach chryścijanskaha vučeńnia dla ŭsich charaktaraŭ i tempieramientaŭ vyjaŭlajecca i svaboda vybaru, i ačyščalnaja kankurencyja, i ŭzajemadapaŭnialnaja poŭnaja — usia niepaŭtornaja ŭ svaim adzinstvie i baraćbie supiarečnaściaŭ — biełaruskaja trojca.
Mara biełaruskich pratestantaŭ voś užo piaćsot hadoŭ taja ž — vyciahnuć biełarusaŭ z bałota. Ciopłaha, rodnaha bałota štodzionnaści, nabryniałaha asabistymi parazami dy nabytymi zvyčkami. Ale, papiaredžvaje Jevanhielle, čałavieku heta niemahčyma…
Tak što zusim nie pratestanty heta.
Z hłybini Załatoha vieku, pachavanaha pad satlełymi toŭščami, zabałočanaha ŭ našych sercach, zatoplenaha ŭ dryhvie, ciahnie biełarusaŭ, vyciahvaje, kab nie zachłynulisia, nie dahnili darešty, Sam Hospad Boh.
Hladzi jašče:Biełaruskaja hłybinia. Zabyć hieroja
Biełaruskaja hłybinia. Dakryčacca da niabiosaŭ
Biełaruskaja hłybinia. Lohkija-lohkija
Biełaruskaja hłybinia. Vialikaje kniastva burštynavaje
«Vialiki absalutna čałaviek». Kola Łukašenka raskazaŭ, što dla jaho baćka i ŭ čym jahonaja apazicyjnaść14
Kamientary