Litary na murach
Palealit. Kamiennaja piačora. Murzataje dziciania vyciahvaje z vohnišča vuhielčyk dy kremzaje na ścianie žytła vyjavu mamanta. Škodnika, viadoma, pakarajuć za psavańnie hranitnych «špaleraŭ», ale fakt zastajecca faktam: u śviecie źjaviłasia pieršaje hrafici.
Grapho pa-hrecku značyć «pišu». Ścieny staražytnaha Rymu dy inšych haradoŭ imperyi byli spres pakrytyja nadpisami, jakija paśla dapamohuć linhvistam daśledavać «vulharnuju» hutarkovuju łacinu.
Hrafici — heta pieradusim słova, a nie malunak. Amerykanskija hrafitysty nazyvajuć siabie writiers — piśmieńnikami. Pa svajoj sutnaści, hrafici niečym padobnaje da reklamnaha ščyta. Ale nia kožny nadpis dobryja znaŭcy hetaha vuličnaha mastactva pryznajuć za sapraŭdnaje hrafici. Tyja niezrazumiełyja, zroblenyja tłustym markieram karakuli-znački, što my bačym na vulicach Miensku, heta nie hrafici, a tolki «jarłyki». Ich robiać łajdaki ci pačatkoŭcy, jakija śpisvajuć usio navokał svaim imiem ci pseŭdanimam. Bolš stałyja hrafitysty vialikuju ŭvahu nadajuć u pieršuju čarhu stylu svajho tvoru.
Ci možna nazvać hrafici tvoram? Zamiežniki skažuć, što nadpisy na ścienach vyklikajuć pačućcio tryvohi: «za kardonam» zvyklisia, što hrafici najčaściej źjaŭlajucca ŭ niebiaśpiečnych rajonach.
Mienčukoŭ hrafici nie pužajuć, a cikaviać. Tutejšyja bandyty svaju terytoryju nadpisami adznačajuć redka, a tamu biełaruskija hrafici — heta ci srodak vykazvańnia dumki, ci tvor mastactva, ci zvyčajnaje škodnictva, a čaściej — usio razam.
Hrafitysty zvyčajna vychodziać na spravu nočču. Doma robicca nievialiki nakid na papierčynie, kab potym pieranieści zadumu na ścianu. Hrafitysty sami robiać admysłovyja nasadki na balončyki z farbaj, kab atrymlivać rysy roznaj šyryni dy zrabić admietnym svoj styl. Hrafityst apranaje masku, ale nie dla taho, kab zastacca inkohnita: vypareńni farby zdaroŭja zusim nie dadajuć. Chodziać pokazki, što niekatoryja asabliva apantanyja «pisaki», čyściačy paśla pracy nos, nie zaŭvažajuć u nasoŭcy ničoha, akramia nitraemali.
Dziaržava nia lubić hrafici — ich kolery psujuć zvykły vyhlad haradoŭ, a źmiest — nervy kiraŭnikoŭ. Hrafitysty nia lubiać dziaržavy, ale jašče bolš — pustych ścienaŭ. Procistajańnie ŭ Biełarusi časam vylivajecca ŭ sapraŭdnuju kamedyju, kali ŭłady dziela ekanomii hrošaj zahadvajuć zamalavać nia ŭvieś nadpis, a tolki zamazać jahonyja abrysy, tak što litary nie źnikajuć, ale stanoviacca šmatkroć tłuściejšyja dy zaŭvažnyja.
Namalavać svaje hrafici pavierch tvoru inšaha kalehi — najhoršaja abraza ŭ asiarodździ hrafitystaŭ. Heta, adnak, u Miensku zdarajecca niačasta: čystych muroŭ jašče nie brakuje. Škada tolki, što zamiest taho, kab kryŭdzić adzin adnoha, «piśmieńniki» abražajuć svajo rodnaje miesta. U hrafici, viadoma, jość svaja estetyka, ale voś z asiarodździem Vierchniaha horadu jana spałučajecca nia vielmi ŭdała. Miž tym, znachodziacca ludzi, što zamaloŭvajuć mury hetych staraviečnych kamianicaŭ.
Aleś Kudrycki
