Z USICH STARON

Z USICH STARON

Pieciarburh horad biełarusaŭ

Sankt-Pieciarburh rychtujecca da 300-hodździa. Susiednija krainy vinšujuć druhuju rasiejskuju stalicu. Naprykład, finy źbirajucca pa-susiedzku padaravać horadu stancyju ačystki kanalizacyi. Heta padarunak i samim sabie, bo 5,5-miljonny horad budzie źlivać šmat mienš svajho nieačyščanaha “dabra” ŭ Finskuju zatoku. Praktyčnyja łatyšy padorać konny pomnik Piatru I, jaki stajaŭ u Ryzie z davajennych časoŭ, i pazbaviacca tym samym jašče adnoj adznaki rasiejskaj prysutnaści ŭ ichnim krai.

Da śviataŭ Pieciarburh padnaŭlajuć. Na dambie, jakaja baronić horad ad pavodak, i na razmytym padziemnaj rakoj kavałku metro praca idzie navat unačy. Ale najbolš kidajucca ŭ vočy restaŭravanyja koni Kłota na Aničkavym moście (šlachietnaj zialonaj paciny na ich užo niama), novaja nabiarežnaja kala Smolnaha (z pryhožaj kavanaj aharodžaj), zamoščanyja nabornym hranitnym brukam tratuary na Nieŭskim.

Padśviatlili Pietrapaŭłaŭskuju krepaść, samyja značnyja budynki ŭ centry i masty cieraź Niavu. Adramantavali Rastralnyja kalony i ŭsiu strełku Vasileŭskaha vostrava. Pucin lubić prymać zamiežnych haściej u svaim rodnym horadzie, i ciapier architektary bjucca za zakaz na pierabudovu adnaho z zaniadbanych carskich pałacaŭ (Kanstancinaŭskaha) pad Marskuju rezydencyju prezydenta. A hrandyjozny prajekt pałacu dla administracyi rasiejska-biełaruskaha sajuzu na Vasileŭskim vostravie pierastali abmiarkoŭvać paśla zachadu zorki Paŭła Baradzina.

U krasaviku 2001 h. skončyŭsia termin znachodžańnia ŭ Sankt-Pieciarburhu pieršaha aficyjnaha pradstaŭnika Biełarusi. Prafesar Uładzimier Rudziankoŭ adpracavaŭ piać hadoŭ, ale tak i nie atrymaŭ statusu konsuła — jon ličyŭsia kiraŭnikom adździaleńnia pasolstva Biełarusi ŭ Rasiejskaj Federacyi. Uładkavaŭ svoj ofis va ŭtulnaj i dobra prychavanaj (pad arku naprava) kvatery na nabiarežnaj Rabespjera 8/46, niedaloka ad Taŭryčaskaha pałacu. Samaj zaŭvažnaj kulturnaj akcyjaj, zładžanaj radnikam letaś, byli vystupy salistaŭ mienskaj Opery ŭ Ermitažnym teatry. Śpiavali jany rasiejskija ramansy dy italijskija aryi. Z traŭnia 2001 h. abaviazki konsuła Biełarusi ŭ Pieciarburhu vykonvaje Vasil Šaładonaŭ. Jon dobra vałodaje rasiejskaj movaj, ale havoryć pa-biełarusku. Šaładonaŭ dapamoh studentam-biełarusam Sankt-Pieciarburskaj kanservatoryi adstajać pravy na svabodnaje abrańnie prafesaraŭ i na pražyvańnie ŭ internacie dla zamiežnych studentaŭ (dahetul biełarusaŭ sialili razam z rasiejcami ŭ małakamfortnym i addalenym ad navučalnaha korpusu internacie, a apłatu brali, jak z zamiežnikaŭ). Hetym dy jašče asabistaj prysutnaściu na navukovaj kanferencyi “Sankt-Pieciarburh i biełaruskaja kultura” novy konsuł vyklikaŭ pavahu ŭ miascovaj biełaruskaj intelihiencyi. Zhadanaja kanferencyja (dziaviataja pa liku) prajšła ŭ červieni 2001 h. i była arhanizavanaja Sankt-Pieciarburskaj asacyjacyjaj biełarusistaŭ razam z Rasiejskaj nacyjanalnaj biblijatekaj. Jana była pryśviečanaja pamiaci Mikoły Jermałoviča. U adroźnieńnie ad papiarednich kanferencyjaŭ, hetym razam nie było nikoha ź Biełarusi — tolki rasiejskija i polskija daśledčyki. Dakład ab raźvićci biełarusistyki ŭ Sankt-Pieciarburhu zrabiŭ staršynia BHKT Valancin Hryckievič. Prafesar Anton Miranovič ź Biełastockaha ŭniversytetu raspaviadaŭ pra stan i status biełaruskich pravasłaŭnych arhanizacyjaŭ u Polščy. Ceły blok dakładaŭ byŭ pryśviečany histaryčnym biełaruskim knihazboram — biblijatecy benedyktynak u Słonimie ŭ XVII—XIX st. (Jałanta Hvioździk z Katavic), biblijatecy luteranskich kanonikaŭ u Vilni ŭ XVII—XIX st. (Ivona Piatškievič z Krakava), biblijatekam udzielnikaŭ paŭstańnia 1831 h. (Lila Koŭkiel z Krakava), knihazboram Žahoty Anaceviča i Viktara Kalinoŭskaha (Edvard Ružycki z Katavic). Statystyku vydańniaŭ rasiejskamoŭnych hazetaŭ u biełaruskich huberniach u XIX — pačatku XX st. zrabiła Maryja Łukoŭskaja.

Presa

Pieciarburskaja presa ŭ 2001 h. zhadvała pra Biełaruś prykładna raz na miesiac. Čaściej za inšych rabiŭ heta rehijanalny vypusk hazety Kommiersant'. Pisaŭ jon pra toje, što “BAŁTONEKSIM-bank” źbirajecca ŭkładać hrošy ŭ “BiełAZ”; pra picierskuju kampaniju “Mietrokom”, jakaja vyjhrała tender na pradastaŭleńnie “Biełtelekamu” kanału dostupu da Internetu; pra stvareńnie na matematyčnym fakultecie Sankt-Pieciarburskaha ŭniversytetu rasiejska-biełaruskaha adukacyjnaha centru; pra hubernatara Jakaŭleva, jaki braŭ udzieł u vybarčaj kampanii Łukašenki. Hazeta čynoŭnikaŭ i pensijaneraŭ Sankt-Pietierburhskije viedomosti ciešyła svaich čytačoŭ natatkami “Ŭ supracoŭnictva — dobryja perspektyvy” i interviju sa staršyniom “Rasiejska-biełaruskaha bractva” Varancovym. Hazeta Śmiena na biełaruskuju tematyku naskočyła dvojčy. Pieršy artykuł zvaŭsia “Piaty “Hiepard” rychtujecca da naskoku na Biełaruś” — pra toje, što na Śvirskaj verfi budujecca karabiel dla biełaruskich pamiežnych vojskaŭ, druhi — “MAZy” padrychtavalisia da naskoku” — ab sumiesnaj vytvorčaści aŭtobusaŭ Kiraŭskim zavodam i MAZam. Nievskoje vriemia paviedamiła, što Metaličny zavod vyjhraŭ tender na pastaŭku ŭ Biełaruś hidraenerhietyčnaha abstalavańnia, a Viečiernij Pietierburh radavaŭsia za Anatola Jarmolenku, jaki “pad “faneru” svoj hołas nie chavaje”. Abłasnaja hazeta Viesti paviedamlała pra vizyt hubernatara vobłaści Valerja Sierdziukova na radzimu, u Homielskuju vobłaść. Voś, badaj, i ŭsio, što pisali pra Biełaruś u Pieciarburhu.

Mastactva i knižki

U vieraśni 2001-ha vydaviectva “Pietierburhskoje vostokoviedienije” vydała knihu “Prazdničnaja kultura v horodach Rośsii i Biełoruśsii XVII v.”. U manahrafii daśledujecca ŭpłyŭ starabiełaruskaj kultury na mastackaje žyćcio Maskoŭskaj dziaržavy XVII st. Asnoŭnaja meta pracy — rekanstrukcyja aficyjnaj śviatočnaj kultury ŭ haradach Rasiei i Vialikaha Kniastva na fonie etničnaj historyi rasiejskaha i biełaruskaha narodaŭ. Aŭtar — Andrej Katlarčuk — va ŭstupie zhadaŭ dobrym słovam svaich babulu i dzieda, što žyli ŭ Turavie. Sam jon naradziŭsia ŭ Čačenii, vučyŭsia ŭ Bransku, dysertacyju abaraniaŭ ŭ Pieciarburhu, a ciapier žyvie ŭ Stakholmie. Kniha vyjšła ŭ prestyžnaj seryi “Slavica Petropolitana”.

Historyk-biełarus Anatol Razumaŭ svajo piacidziesiacihodździe adznačyŭ vydańniem čaćviertaha tomu knihi “Leninhradskij martirołoh”, u jakoj źmieščanyja karotkija bijahramy asobaŭ, rasstralanych orhanami NKVD pa Leninhradzie j Leninhradzkaj vobłaści ŭ śniežni 1937 h. Siarod ich było 2097 vychadcaŭ ź biełaruskich ziemlaŭ.

Duchoŭnaje i płocievaje

U listapadzie 2001 h. u kaściole Ŭśpieńnia Pračystaje Panny Maryi, što na Pieršaj Čyrvonaarmiejskaj vulicy, arcybiskup Tadevuš Kandrusievič uračysta vyśviaciŭ u praśvitary biełaruskaha paeta, dyjakana Siarhieja Surynoviča ź Iviencu. Cyrymonija była trošku ekzatyčnaja, bo la ałtara stajali dva vazony ź vialikimi palmami, a ŭ słužeńni arcybiskupu dapapahaŭ ksiondz-afrykaniec. Słužyć małady śviatar budzie ŭ Piermi. Na ŭspamin ab uračystaści picierskija biełarusy sfatahrafavalisia ź im i padaravali jamu kopiju biełaruskaha katalickaha malitoŭnika, vydadzienaha ŭ 1835 h.

Biełaruskija kramy

U abliččy Pieciarburhu zvykłaj źjavaj stalisia kramy z nazvami “Biełaruski abutak”, “Biełaruskija špalery”, “Biełaruskija chaładzilniki”. Robiačy ramonty, haspadary z achvotaj kuplajuć zamiest darahoj italijskaj ci hišpanskaj kafli tańniejšuju i dobruju biełaruskuju. Što praŭda, lidzkaje piva j mienskaja dy bieraściejskaja harełka amal źnikli z prodažu. Na picierski rynak zredku praryvajucca biełaruskija charčy. Spakavanyja i nazvanyja jany časam vielmi ekzatyčna. Prykładam, kuplaje picierski abyvatal syr “Sieviernyj”, na etykietcy namalavanyja hory z aśniežanymi viaršyniami. A maleńkimi litarami pobač napisana, što syr zrobleny ŭ Navahradku Haradzienskaj vobłaści. Zahadkavaja i tajamničaja palityka nazvaŭ u biełaruskich vytvorcaŭ. Asabliva “dastaje” ichnaja moŭnaja saramiažlivaść — nivodnaha tabie biełaruskaha słova. Miž tym, mova dapamahła b stvaryć u rasiejskich pakupnikoŭ ustojlivyja nazvy-stereatypy. I vycieśnić biełaruskuju pradukcyju ź picierskaha rynku było b nia tak lohka.

Muzyka

U śniežni Sajuz kampazytaraŭ i dahetul nieviadomy “Sankt-Pieciarburski sajuz biełarusaŭ” arhanizavali kancert muzykaŭ-instrumentalistaŭ ź siała Strachava i narodnych śpiavačak ź vioski Advieržyčy. U asabniaku na Małoj Marskoj sabrałasia bahiemnaja publika. Viaskovyja muzyki nijakavata pačuvalisia ŭ zali z parkietam i šykoŭnaj meblaj, pobač z małachitavym kaminam.

U śniežni Eharu Macyjeŭskamu — kampazytaru j etnohrafu, historyku j kalekcyjaneru muzyčnych instrumentaŭ — spoŭniłasia 60 hadoŭ. Ukrainiec i patryjot Ukrainy, dziejač polskaha kulturnaha ruchu, adzin z suzasnavalnikaŭ Biełaruskaha hramadzka-kulturnaha tavarystva ŭ Pieciarburhu, Ehar Macyjeŭski — sapraŭdy čałaviek z kulturnaj prastory daŭniaj Rečy Paspalitaj. Svajoj pracaj i tvorčaściu jon śviedčyć, što prastora hetaja isnuje i što Pieciarburh jość jejnaj častkaj. Značnaj padziejaj staŭsia cykl jahonych pieśniaŭ na vieršy Maksima Bahdanoviča. Biblijahrafija nadrukavanych vučonym pracaŭ maje 122 pazycyi, pad jahonym kiraŭnictvam abaroniena 20 dysertacyjaŭ. U honar Ehara Macyjeŭskaha 17—19 śniežnia prajšła mižnarodnaja navukovaja kanferencyja. Uvieś pieršy dzień zaniali vinšavańni: kazachi padaravali vyšyty zołatam čapak, maryjcy — dudku, asacyjacyja zvanarskaha mastactva — zvanočak minułaha stahodździa. Ad biełarusaŭ Macyjeŭskaha vinšavali Valancin Hryckievič i Mikoła Nikałajeŭ. Paśla kanferencyi adbyŭsia kancert: tvory Ehara Macyjeŭskaha vykonvali try charavyja kalektyvy j artysty pieciarburskich teatraŭ “Paŭlinava piaro” i Maryinskaha. Biełaruskija tvory vykonvaŭ baryton Lavon Habrusionak — soła i duetam z Marynaj Furman.

Maładaja kampazytarka, studentka Sankt-Pieciarburskaj kanservatoryi Iryna Bazylova ŭ 2001 h. zapisała 9 piesień dla albomu “Pieciarburski sšytak”. Častka tekstaŭ tam na carkoŭnasłavianskaj movie — heta taki sabie ilustracyjny materyjał da jejnaj pracy pa rasšyfroŭcy rukapisnych biełaruskich śpieŭnych knih Ermałojaŭ. Stylova siudy ž traplaje j “Ojča naš” užo pa-biełarusku (pierakład z carkoŭnasłavianskaj Ryhora Baradulina). Astatnija pieśni napisanyja na słovy biełaruskich paetaŭ: “Da Niomna” j “Dzień dobry” Adama Mickieviča, “Pierapisčyk” dy “Psałtyr” Maksima Bahdanoviča, “Aśniežanaja Litva” Aleha Łojki, “Bardzo proszę” Viktara Švieda. Pieśni vykonvajucca ŭ supravadžeńni hitary j skrypki. Sioleta albom “Pieciarburski sšytak” zmohuć pačuć melamany j amatary staražytnaj muzyčnaj kultury.

Śvieckaja chronika

U śniežni 2001-ha va Ŭniversytecie kultury atrymała dyplom muzejaznaŭcy Marharyta Piarova — plamieńnica Lavona Łuckieviča i ciotka Dančyka. Heta jaje druhaja vyšejšaja adukacyja. Dačka Maksima Hareckaha Halina Maksimaŭna (maje 80 hod) pieradała ŭ Biełaruś častku baćkavaj spadčyny: sotni fatazdymkaŭ, listoŭ, aŭtohrafaŭ. Halina Maksimaŭna žyvie adna, u adnapakajovaj kvatery na praspekcie Balšavikoŭ — tych balšavikoŭ, jakija represavali jejnaha baćku, a jaje jašče dziaŭčynkaj vysłali razam z maci ŭ Viatku.

Staršynia Biełaruskaha hramadzka-kulturnaha tavarystva Valancin Hryckievič u 2001 h. braŭ udzieł u pracy Źjezdu biełarusaŭ śvietu i źjezdu Tavarystva biełaruskaj movy. Rektara finansava-ekanamičnaha instytutu Lavona Tarasieviča (rodam ź Biełastoččyny) pieraabrali sioleta na novy 5-hadovy termin; doktar medyčnych navuk Mikałaj Huryn (rodam z Navahradku) vydaŭ knihu pra techniku aperacyjaŭ pa vydaleńni apendyksu; prafesara, pałkoŭnika medycyny Michasia Chanieviča (rodam ź Lubčy) pieraviali z Sankt-Pieciarburhu ŭ Maskvu na hieneralskuju pasadu načalnika katedry vajenna-palavoj i vajenna-marskoj chirurhii Instytutu ŭdaskanaleńnia pry Hałoŭnym vajenna-medyčnym upraŭleńni Rasiejskich uzbrojenych siłaŭ. U lipieni na 3-m Źjeździe biełarusaŭ śvietu adbyłasia prezentacyja knih picierskaha piśmieńnika Anatola Kirviela “Marmurovy voŭk”, “Adzinka vymiareńnia” i “Vakansija”. A ŭ 10-m numary “Połymia” była ŭžo na ich recenzija Niny Maciaš — aperatyŭnaja reakcyja, jak na takija maleńkija nakłady.

Panarama žyćcia 95-tysiačnaha biełaruskaha horadu (mienavita stolki biełarusaŭ zaraz žyvie ŭ Pieciarburhu) za ceły hod — sprava dla nas novaja. Spadziajemsia, što na 2002-i my zmožam zrabić jaje bolš poŭnaj i raznastajnaj.

Baron Brambieus-2