Julija Andrejeva. Moda nie pamianiałasia

Moda nie pamianiałasia

ahlad muzyčnaha hodu

Uviečary 7 studzienia Łukašenka ŭručyŭ premii ”Za duchoŭnaje adradžeńnie”, pryznačanyja Pravasłaŭnaj carkvoj i Ministerstvam kultury, a taksama specyjalnyja prezydenckija premii za tvorčyja dasiahnieńni ŭ minułym hodzie. Značnuju častku hetych uznaharodaŭ atrymali muzyki — asobnyja tvorcy i cełyja kalektyvy.

Tak, adnu ź piaci premijaŭ “Za duchoŭnaje adradžeńnie” atrymała Ŭzornaja kapela chłopčykaŭ i junakoŭ Bieraściejskaha abłasnoha pałacu kultury prafsajuzaŭ. U lipieni 2000-ha jana zdabyła załaty medal Suśvietnaj charavoj alimpijady, što prachodziła ŭ aŭstryjskim horadzie Lincy. Uhanaravaŭšy bieraściejcaŭ załatym medalom, arhanizatary dasłali Łukašenku list-padziaku — nia viedali, što kapela jeździła na Alimpijadu biez usiakaje padtrymki z boku Ministerstva kultury. Mabyć, ministerskim čynoŭnikam zrabiłasia soramna, i jany vyłučyli dziaciej na premiju — miljon biełaruskich rubloŭ.

Siarod laŭreataŭ taksama kampazytarka Halina Harełava. Jaje ŭhanaravali za stvareńnie kancertu “Trajeckija freski” dla dźviuch trubaŭ i arkiestru. Hety tvor u čarhovy raz hučaŭ padčas adkryćcia novaha filarmaničnaha sezonu. Pryhožaja pjesa!

Premiju “za padrychtoŭku prafesijnych kadraŭ” atrymaŭ narodny artyst Biełarusi cymbalist Jaŭhien Hładkoŭ. Siarod jahonych vučanic — lehiendarnaja cymbalistka Anhielina Tkačova, jakaja zaraz žyvie j pracuje ŭ Hrecyi, a taksama zasłužanaja artystka Biełarusi Łarysa Rydleŭskaja. Prafesar Hładkoŭ paŭpłyvaŭ na mnohich našych kampazytaraŭ, jakija ciapier z zachapleńniem pišuć tvory dla cymbałaŭ — Viktara Vojcika, Viačasłava Kuźniacova, Uładzimiera Kurjana, Uładzimiera Karalčuka i inš.

Andrej Špianioŭ — adzin ź viadučych artystaŭ Dziaržaŭnaha kancertnaha arkiestru Biełarusi — taksama atrymaŭ premiju. Zhodna z aficyjnaj farmuloŭkaj — “za vysokamastackaje aranžavańnie muzyčnych tvoraŭ”. Adnak akurat letaś vyznačyŭsia inšy aranžavalnik hetaha ž arkiestru — hitaryst Uładzimier Tkačenka, aŭtar “Symfonii “Bitłz” i “Symfonii “Pieśniaroŭ”. A Špianioŭ aranžavaŭ archiŭnyja tvory, jakija prahučali na pazaletašnim festyvali “Muzy Niaśvižu”. Repertuar hetaha festu składała kandydatka mastactvaznaŭstva Volha Dadzijomava, jakaja taksama atrymała premiju za svaju knihu “Narysy pa historyi muzyčnaj kultury Biełarusi”.

U halinie mastackaj samadziejnaści premiju atrymaŭ Uładzimier Haračaŭ — kiraŭnik lidzkaha ansamblu narodnaj muzyki “Kali łaska”. Hety kalektyŭ viadomy ŭ kołach specyjalistaŭ, adnak zvyčajnyja słuchačy jaho amal nia viedajuć. Jaŭhienu Raŭtoviču, prafesaru Biełaruskaha ŭniversytetu kultury, dali premiju “za stvareńnie ŭłasnaj škoły charavoha vykanańnia”, pra jakuju, praŭda, nichto nia čuŭ.

Taki adbor laŭreataŭ vidavočna adlustroŭvaje prychilnaści nastupnika Zamiatalina — Ivana Karendy. A jakija padziei muzyčnaha žyćcia zastalisia pa-za ŭvahaj prezydenckich čynoŭnikaŭ j nie byli adznačany premijami?

Siarod samych cikavych letašnich tvoraŭ nazyvajuć symfoniju Aleha Chadoski “Biełaja Ruś”, a taksama aratoryju Źmitra Smolskaha “Heretis”, pryśviečanuju pamiaci achviaraŭ inkvizycyi. Heta ahromnisty tvor, z vykarystańniem archiŭnych dakumentaŭ na troch movach: anhielskaj, niamieckaj i rasiejskaj. Hałoŭnyja dziejnyja asoby — muzyki niamieckaha metał-hurtu “Rage”. Ciažkaja muzyka spałučajecca z meladeklamacyjaj i tradycyjnym hučańniem symfaničnaha arkiestru. Ale hety tvor naŭrad ci prahučyć u Biełaruskaj filarmonii: hastrolny hrafik “Rage” raśpisany na hady napierad.

Filarmonija ŭvohule nia pieścić słuchačoŭ novymi biełaruskimi tvorami. Letaś jany hučali vyklučna ŭ ramkach festaŭ. “Mienskaja viasna 2001 — Eŭrapiejskija muzyčnyja sustrečy” adčyniłasia vykanańniem arkiestravaj freski “Vielikodnyja zvany”, napisanaj Ludmiłaj Šleh da 2000-hodździa chryścijanstva. “Biełaruskaja muzyčnaja vosień” raspačałasia z symfonii-kancertu “Radaść” Andreja Mdzivani. Abodva tvory byli vykananyja daskanała, adnak nivodzin ź ich nie zrabiŭ sapraŭdy mocnaha ŭražańnia. “Vielikodnyja zvany” vyjavilisia hučnymi j ekzaltavanymi, u styli rasiejskich postmadernisckich symfonijaŭ pačatku 80-ch XX st. Symfonija-kancert nahadvała saŭndtrek da halivudzkich filmaŭ: bieskanfliktnaja muzyka, skampanavanaja časam vypadkova. Hetkaje ŭražańnie mahło skłaścisia z-za kantrastu z kantataj Siarhieja Prakofjeva “Siamiora ich” (“Chałdejski zaklon”) na vierš Balmonta, jakaja prahučała ŭ toj samy viečar. Hety tvor, u jakim vyrazna čuvać śmiarotny postup novanarodžanaj balšavickaje ŭłady, nikoli raniej nie vykonvaŭsia ŭ Miensku. Samaje śmiešnaje, što ŭ ananimnaj recenzii, nadrukavanaj na sajcie http://nacbibl.org.by, jana była nazvanaja “Siamiora kaźlaniataŭ”. Na fonie hetkich “kaźlaniataŭ” bolšaść sučasnych biełaruskich tvoraŭ vyhladajuć sastarełymi j viałymi.

Asabliva rasčaravaŭ “Adzinoki ptach” Aleha Zalotnieva na vieršy Mickieviča i Čačota — tvor, pryznačany dla filarmonii, a nie dla opernaha teatru, choć i nazvany čamuści operaj. Navat atmasfera skandału vakoł premjery nia zdoleła vyratavać drenna arkiestravanuju muzyku Zalotnieva.

Časam zdajecca, što zamiežnyja kampazytary lepiej razumiejuć dušu biełaruskaj paezii, čym sami biełarusy. Hetkaje ŭražańnie skłałasia ŭ mianie paśla niamiecka-biełaruskaj viečaryny “I vynajšaŭ ja kryły — voś jany…”, što adbyłasia 6 vieraśnia ŭ mienskim kaściole Śv.Rocha. Hałoŭnymi hierojami imprezy byli Aleś Razanaŭ dy niamiecki kampazytar Johan Hotłab fon Urochiem, jaki vykonvaŭ svaje tvory na vieršy paeta. Kampazytar deklamavaŭ ich (pa-niamiecku), adnačasova kranajučy struny rajalu. Jašče jon vadziŭ pa strunach žaleznym drukom i raskidaŭ pa ich šklanyja šaryki. Heta było dziŭna, časam nudna, adnak słuchałasia lepiej za tvory niekatorych našych kampazytaraŭ, što ćviorda trymajucca muzyčnaha stylu, raspracavanaha jašče Anatolem Bahatyrovym.

Značna bolej dziorzkaści ŭ kamernych tvorach siabroŭ Biełaruskaha tavarystva sučasnaj muzyki. Jano zładziła ŭ ramkach “Biełaruskaj muzyčnaj vosieni” nievialiki fest, dzie hučali tvory 30—40-hadovych aŭtaraŭ. Krychu pretencyjoznyja mistyčnyja ekzersysy Hanny Karotkinaj (hetaja enerhičnaja kampazytarka sprabuje adradzić “muzyčnyja sierady” ŭ Sajuzie kampazytaraŭ), mudrahielistyja muzyčnyja šarady Źmitra Łybina, epatažnyja, pa-majstersku vypisanyja tvory Viačasłava Kuźniacova, elehantnyja, dobra abmyślenyja pjesy Alaksandra Litvinoŭskaha. Škada, što letaś my nie pačuli nivodnaha tvoru Valerja Voranava — hety 30-hadovy kampazytar źjechaŭ na vučobu ŭ Kioln. U sakaviku 2001-ha jahonaja pjesa dla strunnaha arkiestru “Autumn music” atrymała pieršuju premiju na Mižnarodnym konkursie kampazytaraŭ u Niamieččynie. A ŭ vieraśni Voranaŭ pieramoh na kampazytarskim konkursie ŭ Varšavie. Ciapier jon asystent-stažor u elektronnaj studyi Vyšejšaj škoły muzyki Kiolnu. Adnak jahonyja tvory ŭ biełaruskich kancertnych zalach amal nie hučać.

A Siarhiej Kartes letaś skončyŭ pracu nad čaćviertaj svajoj operaj. “Jubilej” pavodle apaviadańnia Antona Čechava — pieršaja biełaruskaja kamičnaja opera, napisanaja ŭ tradycyjach Rasini. Jana mieła vialiki pośpiech na festyvali ŭ Salaturnie (Švajcaryja). U lutym hety spektakl ubačać mienskija hledačy. “Jubilej”, jak i ŭsie raniejšyja opery Kartesa, napisany na rasiejski tekst. Što praŭda, ciapier kampazytar pracuje nad operaj pavodle apovieści Ŭładzimiera Karatkieviča “Ładździa rospačy”. Rychtujecca da pastanoŭki i “Pani Jadźviha” Ŭładzimiera Sołtana.

A pakul z tryccaci operaŭ, jakija iduć na scenie Nacyjanalnaha teatru, 19 — italijskija (18 ź ich hučać na movie aryhinału), adna niamieckaja, adna francuskaja, šeść rasiejskich, dźvie biełaruskija… U sakaviku ŭ biełaruskaj Opery adbyŭsia fest, prymierkavany da 100-hodździa z dnia śmierci Džuzepe Verdzi. Siońnia ŭ repertuary našaje Opery ažno 9 jahonych tvoraŭ, ułučna z Rekvijemam. Niašmat jakija teatry śvietu mohuć hetkim pachvalicca. Z kvitkami na festyvalnyja kancerty byli ciažkaści, niahledziačy na adsutnaść viadomych śpievakoŭ-hastraloraŭ. Choć słavutyja ziemlaki abminajuć rodny teatar! Maryja Hulehina śpiavaje najbolš u ńju-jorskaj Metropolitan Opera. A jejnaja vučanica Iryna Hardziej — u spektaklach “Bal-maskarad” i “Siła losu” ŭ londanskim Covent Garden. Adnak našaja publika j nia dumała sumavać, bałazie Tamara Hłaholeva z Natalaj Rudnievaj śpiavajuć u svaje najlepšyja dni nia horš.

A Verdzi — heta zaŭždy Verdzi, asabliva dla biełaruskaha vucha, raźmiłavanaha ŭ pieknych italijskich melodyjach. Dźvie z troch letašnich premjeraŭ Nacyjanalnaha teatru — heta opery Verdzi “Trubadur” i “Ateła”. Treciaja — “Barys Hadunoŭ” u pastanoŭcy Mikałaja Pinihina. Jon musiŭ być hałoŭnaj padziejaj hodu, adna va umovach panavańnia italijskaje muzyki ŭ našaj Opery ŭkaraniŭsia j eŭrapiejski sposab śpiavańnia, niesumiaščalny z estetykaj Musarhskaha. I zamiest viernapaddanickaha žestu ŭ bok “starejšaha brata” atrymałasia karykatura.

U Filarmonii letaś nie stavała sapraŭdnych padziejaŭ. Pryhadvajecca chiba toj studzieński viečar, kali Andrej Panačeŭny vykonvaŭ Druhi fartepijanny kancert Rachmaninava. Heta byŭ pijanizm najvyšejšaje klasy, jaki niačasta davodzicca čuć. Vystupleńni inšych pijanistaŭ byli nia hetkimi zapaminalnymi. Debiutny solnik Alaksandra Muzykantava ŭ sakaviku byŭ daloki ad daskanałaści, chacia j śviedčyŭ pra vydatnyja zdolnaści 17-hadovaha laŭreata. Rasčaravaŭ vystup Źmitra Marozava na jubilejnaj imprezie jahonaj prafesarki Valanciny Rachlenki. Piać hadoŭ tamu Źmicier emihravaŭ u Niamieččynu, vučyŭsia ŭ Kiolnie, ale ŭ paraŭnańni ź biełaruskimi pijanistami — Andrejem Panačeŭnym, Andrejem Sikorskim, Juzafam Siarhiejem, Jurasiom Blinovym, Alaksandram Muzykantavym — jamu nie staje prafesijanalizmu.

Nia duža cikavymi byli j letašnija symfaničnyja imprezy. Minułyja hady naš filarmaničny arkiestar ci nie štotydnia častavaŭ mienčukoŭ bujnymi symfonijami. Dyryžory, jakija pracavali z arkiestram, — Pjer Daminik Paneł, Viktar Sobaleŭ, Hienadź Pravatoraŭ — litaralna spaborničali ŭ kolkaści vykananych symfonijaŭ Bruknera, Malera, Sybelijusa i Šastakoviča. Kulminacyjaj była “Turanhaliła” Mesyjana ŭ červieni 2000 h. Letaś ich vidavočna nie stavała. Adčuvajecca j niastača teatralizacyi. Paśla Mišy Kaca, jaki ŭ roli hałoŭnaha dyryžora vyčarpaŭ usie resursy štukarstva, dyryžory, zrešty, i vymušanyja pavodzić siabie na scenie vielmi strymana.

Vydatnaje ŭražańnie pakinuŭ kancert 23 listapada, kali filarmaničny arkiestar pad kiraŭnictvam Alaksandra Anisimava vykonvaŭ tvory sučasnych niderlandzkich kampazytaraŭ. Usio zachaplała — i muzyka, i vykanańnie. Najčaściej na kancertach našaha symfaničnaha arkiestru padabajecca niešta adno. Byvajuć i vypadki anekdatyčnyja, kali jakoje-niebudź soła na trubie vyklikaje niastrymany rohat navat u čynoŭnikaŭ ź Ministerstva kultury. Słuchajučy takoje na kancercie našaha hałoŭnaha arkiestru, razumieješ, što ŭ kalektyvie naśpieŭ čas dla radykalnych pieramienaŭ. Tut nie abydziešsia kasmetyčnaj pieratasoŭkaj dyryžoraŭ!

Zamała padziejaŭ, zamała adkryćciaŭ... Chiba što hastralory pryjaždžali lepšyja, čym u minułyja hady. Abyšłosia biez chrypatych vakalistaŭ z Maskvy j Vieny, sastarełych pijanistaŭ dy inšych dzivosaŭ z kunstkamery pop-klasyki. U vieraśni adbyŭsia cikavy kancert indyjskaj klasyčnaj muzyki z udziełam cymbalistki Łarysy Rydleŭskaj, u kastryčnyku — kancert muzyki japonskaj. Na Vialikdzień u Filarmonii vystupaŭ tenar Siarhiej Łaryn, u śniežni — rasiejski Kvartet imia Baradzina.

Zruchi ŭ bok biełaruščyny ŭ našaj Opery j Filarmonii vidavočnyja. Hod 2001-y adznačyŭsia niebyvałaj dahetul cikaŭnaściu da biełaruskaj muzyki. Navat telehrafnaje ahienctva BIEŁTA zhadała ŭ svajoj stužcy navinaŭ pra 115-ja ŭhodki Mikoły Ravienskaha i 130-ja ŭhodki Ŭładzimiera Teraŭskaha. Jašče niadaŭna imiony hetych kampazytaraŭ zamoŭčvalisia, choć Ravienski byŭ aŭtaram pieršaj biełaruskaj opery “Branisłava”, a Teraŭski — pačynalnikam charavoha mastactva ŭ Biełarusi.

Zruchi ŭ bok biełaruskaści naziralisia i ŭ nieakademičnych žanrach muzyki. Minuły hod možna było nazvać hodam Palanezu. Usio pieršaje paŭhodździe ŭ hit-paradach FM-stancyjaŭ upeŭniena zajmaŭ pieršaje miesca Palanez Ahinskaha z albomu “Ja naradziŭsia tut”. A 1 vieraśnia ŭ Maładečnie byŭ adkryty pomnik Michału Kleafasu Ahinskamu. Značnaja častka srodkaŭ na jaho była sabranaja dabračynnym kancertam, što prajšoŭ 17 lutaha ŭ Filarmonii. Heta całkam novaja źjava ŭ biełaruskim muzyčnym žyćci, novy sposab vyjaŭleńnia narodnaje lubovi j pašany.

Novaj stałasia i tendencyja da adradžeńnia čaho-lubia: biełaruskich masavych piesień 1920—70-ch (“Ja naradziŭsia tut”), rycarskaj liryki, jakaja isnavała ci to ŭ sapraŭdnaści, ci tolki ŭ fantazijach sučasnych adradžencaŭ (“Lehiendy Vialikaha Kniastva”, sensacyjny “Stary Olsa”), biełaruskaj kapeli permanentna i h.d. Dziaržaŭny kancertny arkiestar u svajoj apošniaj filarmaničnaj prahramie, prymierkavanaj da 15-ch uhodkaŭ, zhadvaŭ znajomyja melodyi “Bitłz” i “Pieśniaroŭ”. Sami mulavinskija “Pieśniary” amal nie hučać u Miensku, zatoje ichny kancert u Adesie, ščodra apłačany kiraŭnictvam tamtejšaj piakarni i zavodu šampanskich vinaŭ, staŭsia dla santymentalnych adesitaŭ ledź nie hałoŭnaj kulturnaj padziejaj hodu. A kolišni hurt “Suzorje” namahaŭsia adradzić sam siabie. 15 kastryčnika ŭ Miensk prylacieŭ z Čykaha pradusar Valancin Pučynski, jaki kaliści pisaŭ dla hurtu pieśni. Ciapier jon pracuje ŭ adździele menedžmentu Čykahskaha symfaničnaha arkiestru. Pučynski naładziŭ seryju kancertaŭ “Suzorja” ŭ adnajmiennaj kaviarni, dzie hurt debiutavaŭ u 1977 h.

Usie hetyja nastalhičnyja eksperymenty padmacoŭvajucca “mejnstrymam” nieakademičnaj muzyki. Hałoŭnaj płyńniu u joj zastajecca folk. Jašče hod tamu najlepšymi ŭ hetym žanry byli “Kryvi” ź viasielnymi pieśniami, zapisanymi ŭ Kaściukovickim rajonie. Ale paśla razvodu z Veranikaj Źmicier Vajciuškievič usio bolš času pryśviačaje samastojnym prajektam. 6 śniežnia ŭ Teatry junaha hledača adbyłasia prezentacyja jahonaha pieršaha aŭtarskaha dysku “Cacačnaja krama”. Tym časam miesca “Kryvi” pierajmajuć inšyja kalektyvy. “Lićviny” bliskuča vystupili letaś u Domie kultury MTZ. Ciopłaj sensacyjaj staŭsia albom “Temparalnaść” — sumiesny prajekt hurtoŭ “Vietach” i “Vieras”. Sami aŭtary nazyvajuć svoj kirunak “post-falkloram”, choć ničoha “post-falklornaha” ŭ im niama, a jość sproba hłybokaha praniknieńnia ŭ tajamnicy kalandarnaha śpievu i tradycyjnych tancaŭ.

Voś takim byŭ 2001-y — mituślivym, prasnavatym, pieranasyčanym druhasnymi padziejami. Ale jon padaryŭ nam peŭnaść, što biełaruskaja muzyka — jak i mova, jak i kultura, jak i niezaležnaść — nikudy nia źniknie. Choć vielmi jašče nia chutka aznačeńnie “biełaruskaja” ŭ dačynieńni da jaje z hieahrafičnaha kančatkova pieratvorycca ŭ sutnasnaje.

Julija Andrejeva