9 studzienia jon hladzieŭ u Dziaržaŭnym žydoŭskim teatry BSSR spektakl «Teŭje-małočnik». Spektakl, jaki jon kansultavaŭ.
10 studzienia adbyŭsia prahlad spektaklu «Kanstancin Zasłonaŭ» u Teatry imia Janki Kupały. Jak siabar kamitetu pa Stalinskich premijach, jon pavinien byŭ skazać, vartaja hetaja pastanoŭka vysokaje adznaki ci nie.
11 studzienia jon, jak siabar taho ž Kamitetu, słuchaŭ operu Jaŭhiena Cikockaha «Alesia». Jahony spadarožnik — teatralny krytyk Hołubaŭ, jaki taksama pryjechaŭ z Maskvy, — namaŭlaŭ jaho paśla opery pajści na dzień naradžeńnia da adnaho čyhunačnika vysokaha ranhu, što žyŭ pa vulicy Biełaruskaj, u domie na horcy. Adnak abmierkavańnie spektaklu zaciahnułasia da druhoje hadziny nočy 12 studzienia. Čyhunačniku nastolki chaciełasia bačyć hościem mienavita jaho, što śviatkavańnie było pieraniesienaje na 12-je.
Noč z 11 na 12 studzienia (paśla abmierkavańnia opery) jon pravioŭ siarod žydoŭskich aktoraŭ u jašče nieadbudavanym teatry (budynku byłoje synahohi). Damoviŭsia, što ŭviečary 12-ha braty aktory pryjduć da jaho ŭ hatel «Biełaruś» (ciapier — «Śvisłač»), kab abmierkavać spektakl «Teŭje-małočnik» dy prosta pasiadzieć pierad jahonym adjezdam u Maskvu. Pakidajučy Žydoŭski teatr a pałovie na vośmuju ranicy, jon raptam pramoviŭ: «Ja, napeŭna, chutka pamru...»
Kali ŭviečary 12 studzienia žydoŭskija aktory pryjšli ŭ hatel, jaho i Hołubava ŭ numary nie było. Artysty marna pračakali da 23 hadzin. Jon nie viarnuŭsia. A nazaŭtra stała viadoma: jon i Hołubaŭ — miortvyja. Ich cieły znajšli na rahu Ŭljanaŭskaj i Biełaruskaj vulic.
Sałamon Michoełs (a havorka viałasia pra jaho) byŭ vydatny aktor i režyser, ardenanosiec, laŭreat Stalinskaje premii, narodny artyst SSSR. U čas vajny, kali Stalinu duža patrebnaja była dapamoha, balšavickaje kiraŭnictva stvaryła Žydoŭski antyfašyscki kamitet, u zadačy jakoha ŭvachodziŭ zbor srodkaŭ dla abarony SSSR i — nibyta — dla ratavańnia žydoŭ ad hałakostu.
Kamitet, na čale jakoha stajaŭ papularny artyst, sumlenna vykonvaŭ svaju zadaču. «Pad Michoełsa» amerykanskija žydy achviaravali Savieckamu Sajuzu niemaleńkija sumy. A kali skončyłasia vajna, vyjaviłasia, što Kamitet zaminaje balšavickaj uładzie. Stalin bajaŭsia jahonaj padtrymki Izrailu, jahonych suviaziaŭ z zamiežžam. U Kamitet źviartalisia achviary antysemityzmu...
Režyser Michoełs, musić, adčuvaŭ, što hałoŭny kramloŭski režyser, čyj antysemityzm byŭ dobra viadomy, zadumaŭ niešta i suprać jaho, i suprać antyfašysckaha kamitetu. Tamu i pramoviŭ słovy pra chutkuju śmierć.
Žydoŭski teatar u Miensku ŭ tym ža 1948-m budzie začynieny, a ŭ adnoŭleny budynak z Horadni pieraviaduć Dziaržaŭny rasiejski dramatyčny teatar BSSR. Začyniać i Michoełsaŭ teatar u Maskvie... Hitler padsiok asnovy žydoŭskaje kultury ŭ SSSR, a Stalin jaje dabivaŭ.
...55 hadoŭ tamu vydatny aktor Sałamon Michoełs byŭ hościem u svaich kalehaŭ, a na budynku Rasiejskaha teatru dasiul niama memaryjalnaje doški.
55 hadoŭ tamu nazad Sałamona Michoełsa i krytyka Hołubava zabili, a miesca ich śmierci nie adznačana pamiatnym znakam.
Biełarusi treba ŭšanavać pamiać Michoełsa. Heta było b znakam udziačnaści za toje, što jon zrabiŭ dziela pieramohi nad hitleryzmam. Heta było b i aktam pakajańnia za toje, što dapuścili zabojstva aktora na svajoj ziamli.
Anatol Sidarevič
