Юры Бандажэўскі. Архіўнае фота.
Былы палітвязень, доктар мэдычных навук, колішні рэктар Гомельскага мэдычнага ўнівэрсытэту прафэсар Юры Бандажэўскі адным зь першых у навуковым сьвеце адкрыў прычынна-выніковую сувязь паміж узьдзеяньнем дробных доз радыяцыі на арганізм чалавека і ўзьнікненьнем сур’ёзных захворваньняў. Быў арыштаваны ў 1999 годзе ў Гомлі. Свой арышт прафэсар зьвязвае з крытыкай на адрас уладаў за бязьдзейнасьць у ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС. Пасьля амністыі ў 2005 годзе Бандажэўскі зьехаў у Францыю, у 2007-м пераехаў у Літву, цяпер жыве і працуе ва Ўкраіне. Быў кіраўніком каардынацыйнага аналітычнага цэнтру «Экалёгія і здароўе» пад эгідай Эўрапарлямэнту. Беларускі навуковец займаўся арганізацыяй міжнароднага сындыкату па аказаньні прававой дапамогі ахвярам аварыяў на АЭС.
«Паказваць сваю слабасьць ня трэба»
Юры Бандажэўскі кажа Свабодзе, што ня верыць у спосаб барацьбы праз галадоўку і заклікае Ігара Лосіка, Ігара Банцэра і Зьмітра Фурманава спыніць галадоўкі пратэсту.
— Для тых, хто Ігара Лосіка туды пасадзіў, гэта найлепшая ўзнагарода. Яны радуюцца, што даводзяць чалавека да такай сытуацыі. Гэта нічога ня дасьць. Яго сіла, перакананьні, яго здароўе, яго націск — гэта сіла. А рэзаць вены і галадаваць — дрэнна з усіх бакоў.
Прафэсар Бандажэўскі кажа, што ён не прыхільнік галадовак за кратамі.
— Чалавек там знаходзіцца ў напружаньні, разгублены, у стрэсе, і калі яшчэ і галадаць… Ён губляе арыентацыю і каардынацыю. Нэрвовая сыстэма працуе дрэнна, ён не кантралюе сябе. А за кратамі чалавеку вельмі важна кантраляваць сябе. Калі ён галадае, гэта экстрэмальная сытуацыя.
Былы палітвязень згадвае, што ніколі ня думаў пра галадоўку за кратамі.
— А яны чакалі, што я пачну панікаваць, што мне будзе зусім дрэнна. Адзін доктар мне казаў: «Не шукайце вяроўку» — а я і не шукаў, таму што паказваць сваю слабасьць ня трэба. Трэба змагацца, трэба ведаць, што давядзецца шмат дзён прысьвяціць гэтаму. Калі чалавек абраў гэты шлях, ён павінен змагацца, а не дэманстраваць, што ён ужо скончыў бой. Так нельга.
Паводле прафэсара Юрыя Бандажэўскага, вельмі важная міжнародная падтрымка і шырокі розгалас пра справу палітвязьняў Беларусі.
— Тады чалавек пачынае разумець, што за яго лёсам сочаць ва ўсім сьвеце. Праваабарончая арганізацыя «Міжнародная амністыя» праводзіць вялізарныя акцыі ў падтрымку палітвязьняў. Я вельмі ўдзячны гэтай арганізацыі, бо дзякуючы ёй я атрымліваў лісты з усіх краінаў сьвету. Атраднікі не пасьпявалі мне насіць гэтыя лісты, уся мая камэра была ў іх. Трэба, каб вязень быў не адзін, каб ён адчуваў, што за яго змагаюцца, яго падтрымліваюць у гэтым сьвеце. Я ўдзячны ўсім людзям, якія былі са мной салідарныя і дапамагалі мне выжыць у тых умовах.
Бандажэўскі катэгарычны ў ацэнцы — ён лічыць галадоўку праявай слабасьці, а ня сілы вязьня.
— Трэба сказаць яму: будзь мужчынам у гэтай сытуацыі і пастарайся выжыць, што б там ні было. Гэта будзе рашэньнем.
«Сухая галадоўка — страшная рэч»
Што адбываецца з арганізмам галадоўніка? Толькі шкода для здароўя, перакананы аўтар кнігі «Турма і здароўе» зь Бібліятэкі Свабоды.
— Гэта стрэсавая сытуацыя. Парушаюцца мэтабалічныя працэсы, адбываецца распад бялковай структуры. Гэта непажадана з усіх бакоў. Калі пачынаюць расказваць пра карысьць галадовак, я гэтаму ня веру. Галадоўка — шкода для арганізму. А сухая галадоўка — гэта страшная рэч. Любая галадоўка дрэнная, сухая — найбольш. Уявіце, калі ваду ў арганізм не даваць. Адбываецца распад бялку, бо чалавек не харчуецца, фэрмэнтная сыстэма не працуе, і няма вадкасьці, каб адпампоўваць шлакі, прадукты распаду.
Былы палітвязень заклікае неабыякавых людзей дапамагчы галадоўнікам празь лісты і розныя звароты.
— Чалавек у адчаі. Я разумею, што яму вельмі цяжка, ён пачынае шукаць выйсьця сам і ня бачыць яго. Дапамажыце яму. Хай пра гэта ўвесь сьвет ведае. Заклікайце, каб яму дапамагалі, дапамаглі выйсьці з гэтай сытуацыі. Яму трэба пісаць лісты, каб турму завалілі лістамі, каб пісалі ў органы, якія яго туды пасадзілі.
Былы палітвязень згадвае, як сам ледзь не памёр у турме.
— Я знаходзіўся ў дастаткова жорсткіх умовах. Былі асаблівасьці, розныя нюансы. І раптам, пры тым, што я еў дастаткова мала, у мяне разьвіўся апэндыцыт з сурʼёзным лякальным пэрытанітам. Калі б я сам сабе не дапамог — увесь час не патрабаваў, каб мяне паглядзелі і праапэравалі, то я б ня жыў. Ва ўмовах, калі ты спрабуеш выжыць, твой арганізм аслаблены, асабліва калі ты доўга за кратамі.
«Мяне выратавала навука»
Прафэсар Бандажэўскі кажа, што за кратамі трэба быць увесь час занятым.
— Трэба пісаць нешта, над нечым працаваць, каб ня проста сядзець у адчаі і чакаць чагосьці. Нейкія дзеяньні павінны быць за кратамі. Можна пісаць дзёньнік пра тое, што адбываецца, свой аналіз сытуацыі рабіць. Мяне выратавала мая навука. Я быў увесь час пагружаны ў аналіз, дасьледаваў рэчы, зьвязаныя з рэгуляцыяй абмену рэчываў, парушэньнямі ў сувязі з чарнобыльскімі праблемамі. Нават кніга выйшла пасьля гэтага ў Францыі. Я не пераставаў над гэтым працаваць. У яго таксама ёсьць рэчы, якімі можна заняцца.
Былы палітзьняволены перакананы, што тыя, хто зьняволіў людзей, павінны бачыць моц палітвязьняў.
— Трэба верыць, што ты можаш вытрымаць і пайсьці далей. Слабасьць у турме нельга паказваць. Там гэта ніхто не ацэніць. І ніхто рукі не працягне. Трэба быць моцным і ўраўнаважаным чалавекам. Трэба шукаць спосабы гэтага дасягнуць — псыхалягічныя, нейкія іншыя. Родныя і сямʼя павінны дапамагчы. Нельга кідаць чалавека ў гэты момант, яму трэба дапамагчы…
