«Паспрачалася з сяброўкай, што выйграю Green Card з першага разу»
Сяржук і Ірына.
— Дзе вы паспелі пабываць у падарожжы і што найбольш уразіла?
Ірына: Мы пабывалі ў Філадэльфіі, Вашынгтоне, гарах Паўночнай Караліны, Маямі, Кі-Уэсце. На арандаванай машыне праехалі з поўначы краіны на самы поўдзень. З умеранага клімата Нью-Джэрсі, падобнага да Беларусі, да трапічнага клімату Фларыды. У прынцыпе, калі параўноўваць з Нью-Ëркам і Джэрсі, дзе мы жылі (15 хвілін ад Манхэтана), то ў першых чысцей і там не так шмат людзей. Джэрсі, дарэчы, ўвогуле лічыцца мясцовымі Шабанамі ці Каменнай Горкай.
Сяржук: Здзіўляе, наколькі мала ў дробных гарадах людзей на вуліцах: пакуль гуляеш, можаш не сустрэць нікога, бо ўсе ці на машынах, ці сядзяць дома. Таму і ходнікі ёсць не паўсюль, і з грамадскім транспартам праблемы. Навошта, калі амаль ва ўсіх ёсць машыны, а на крайні выпадак можна выклікаць убер? Гэта моцна адрозніваецца ад Нью-Ëрка: там людзі пастаянна ходзяць пешшу і вельмі шмат. Ну і транспартная сетка развітая.
Кі-Уэст, паўднёвая кропка кантынентальнай часткі ЗША.
З назіранняў у дарозе: нязвыкла пастаянна мець праблемы з мабільнай сувяззю, прытым што ў нас самы вялікі аператар ЗША Verizon, які пакрыў большую частку Штатаў і ўсё адно працуе дрэнна.
— Вы мэтанакіравана хацелі выйграць грын-карту?
Ірына: Не. Адна мая сяброўка падавалася на Green Card, мабыць, тры разы. І я ёй паспрачалася: «Спрачаемся, я падамся і з першага разу выйграю?». Карацей, я запоўніла анкету, Сяржук мне для яе нават не хацеў фота даваць (там жа адзначаеш, што ты замужам ці жанаты і запаўняеш дадзеныя партнёра). Пасля я забылася пра тое, што мы падалі анкету. Я б і не паглядзела вынік, калі б мая сяброўка не нагадала, што трэба праверыць статус. У выніку я выйграла, а яна, як вы разумееце, не выйграла зноў.
— Канчатковае рашэнне пераязджаць, наколькі я ведаю, далося вам не адразу?
Сяржук: Калі Іра паведаміла, што выйграла латарэю, я адразу сказаў, што мы нікуды не паедзем. Мы гэтага не плаваналі, у нас не было ні інтарэсу, ні жадання з’язджаць. Але ў нейкі момант ты пачынаеш разважаць: у тваім жыцці, па вялікім рахунку, з’явілася дадатковая магчымасць, якой ты можаш скарыстацца ці не. І калі не скарыстаешся, ёсць вялікая рызыка шкадавання. Карацей, мы доўга гэта абмяркоўвалі і вырашылі паспрабаваць. Але з агаворкай: можам вярнуцца ў любы момант, калі нешта пойдзе не так.
«Уяўленне пра Беларусь з-за мяжы значна страшнейшае»
— Сярод пазітыўных каментароў датычна вашага рашэння было крыху асуджэння: як гэта так, патрыёты пакідаюць краіну ў такі адказны момант, перад выбарамі. Як рэагавалі на іх?
Ірына: Людзі, якія пакідалі такія каментары, нават не распыталі пра акалічнасці нашага пераезду. Мы ведалі: калі не выедзем да 9-га, то пасля такой магчымасці можа не быць. Віза дзейнічала да 18 жніўня. Можна было, канечне, паехаць 11-га, а не 5-га, умоўна кажучы, але мы маглі спакойна прысесці на суткі, бо, вядома, не сядзелі б дома пасля выбараў.
Сяржук: Рашэнне з’ехаць мы прынялі не ад лёгкага жыцця. Тым не менш, тое, што мы пакінулі Беларусь, не азначае, што нам стала лягчэй жыць. Жыццё эмігранта — цяжкае жыццё. У Беларусі ў нас былі сваё жытло, машына, сацыяльны статус. На радзіме мы былі сярэднім класам, а тут яшчэ трэба папрацаваць, каб ім стаць.
У Вашынгтоне.
Вядома, каб мы маглі гэтыя падзеі развесці па часе, то так і зрабілі б. І тое — мы заставаліся ў Беларусі да апошняга: і збор подпісаў заспелі, і ў чэргах пастаялі, і ў акцыях паўдзельнічалі на этапе пачатку кампаніі. Пасля актыўна ўдзельнічалі ва ўсіх акцыях беларускай дыяспары.
Больш за тое, мы змаглі прагаласаваць у ЗША. Там такая сістэма, што рэгістравацца ў спісе выбарнікаў трэба загадзя, а мы прыехалі 5 жніўня, калі ўжо ішло датэрміновае галасаванне. Але ў дзень выбараў мы ўсё адно пайшлі да консульства, прастаялі ў чарзе восем гадзін і літаральна перад закрыццём участка ўсё ж паспелі прагаласаваць.
— Улічваючы ваш актывісцкі і праваабарончы бэкграўнд, што ў беларускіх падзеях-2020 найбольш уразіла вас у прыемным і непрыемным плане?
Сяржук: Мы бачым жыццё ў Беларусі толькі з навінаў і расповедаў сяброў і, калі шчыра, уражанні ад гэтых крыніц інфармацыі моцна адрозніваюцца. Асабліва першым часам усе навіновыя сайты пісалі пра любы трэш і жорсткія выказванні дзяржслужбоўцаў. Ты бачыў вельмі шмат негатыву. А сябры расказвалі, што, акрамя яго, былі пазітыўныя зрухі ў грамадстве. Уяўленне пра Беларусь з-за мяжы значна страшнейшае, чым тое, што распавядаюць у выніку людзі.
З прыемнага ўразіла, безумоўна, масавасць і хваля салідарнасці. Я ў актывізме быў з пачатку нулявых, з арганізацыі «Задзіночанне беларускіх студэнтаў». І ў тыя часы ўсё выглядала безнадзейна: дзясяткі людзей, кожнага з іх ты ведаеш у твар. Было адчуванне, што вы настолькі меншасць, што будзеце меншасцю заўсёды. Мы марылі, як калі-небудзь, не наша нават пакаленне, а пакаленне пасля нас, магчыма, дажыве да беларускай Беларусі. І цяпер мы бачым, што тыя студэнцкія чаканні былі значна больш сціплымі за рэальнасць.
Як бы гэта банальна ні гучала, у людзей пачала абуджацца самасвядомасць. І мы вельмі спадзяемся, што гэта не мода, не падагрэтае перад выбарамі пачуццё салідарнасці, а сапраўды глабальныя змены ўнутры грамадства, яго выспяванне.
Што тычыцца негатыўнага… Мы якраз і раней бачылі праявы жорсткасці і перавышэння дапушчальнай рэакцыі дзяржавы ў адносінах да людзей. Ды і злачынствы, якія дзяржава рабіла ад імя беларускага народа. На жаль, можа быць яшчэ горш.
Самыя страшныя часы маглі яшчэ не прыйсці: цяперашняя ўлада, мне падаецца, можа да бясконцасці павышаць градус гвалту, каб утрымлівацца на сваім месцы.
— Калі ўбачылі сотні тысяч людзей на маршах, кусалі локці, што не сярод іх?
Ірына: Канечне, кусалі. У 2019 годзе на пахаванні Каліноўскага ў Вільні, калі вакол было шмат людзей з бел-чырвона-белымі сцягамі, я ледзь не плакала: «Такога мы ніколі не ўбачым на радзіме». І вось праз год — яно ёсць, а нас там няма. Канечне, нам зайздросна, што мы такі варушняк прапусцілі.
Сяржук: Ну, будуць жа яшчэ варушнякі — паспеем паўдзельнічаць у новых.
Ірына і Сяржук усё ж пабывалі на адным з маршаў такім чынам, дзякуючы сябрам.
— У тэлеграм-канале «Амерыканскія навінкі», дзе вы дзеліцеся ўражаннямі ад жыцця ў ЗША, вы пісалі, што Нью-Ëрк вам адразу не спадабаўся. А з часам як?
Ірына: У вандроўку па Штатах мы адправіліся ў тым ліку для таго, каб прыглядзець іншы варыянт для жыцця і працы. Нью-Ëрк і Нью-Джэрсі ўсё яшчэ не падабаюцца нам праз вялікую шчыльнасць насельніцтва. А яшчэ такі нюанс: ты можаш спакойна існаваць у гэтым рэгіёне без ведання англійскай мовы. У Нью-Ëрку я працавала з беларусамі, і за 10 месяцаў замежную мову так і не вывучыла. Для мяне гэта мінус. Пры гэтым горад вельмі жывы: там шмат людзей, якія па-рознаму выглядаюць, вельмі творчых. Там цікава, але менавіта гуляць там, а не жыць.
Сяржук: Нью-Ëрк вырашыў нашу задачу з першым працаўладкаваннем, з заробкам. Там мы змаглі існаваць без машыны, што, безумоўна, плюс. Але цяпер мы маглі б пайсці далей і пажыць у новым штаце, які цяпер і абіраем.
«Пераезд — гэта сацыяльная смерць для чалавека»
— Дзе працавалі апошнім часам?
Ірына: Я працавала ў фірме, якая вырабляе розныя налепкі і прадае іх праз Amazon і Ebay. Мае абавязкі заключаліся ў працы з замовамі. Ад падрыхтоўкі іх для адпраўкі да камунікацыі з пакупнікамі.
Ірына на працы.
Сяржук: За год я памяняў чатыры працы. Пачынаў з той жа фірмы, дзе працавала Ірына. Другая праца заключалася ў вырабе медычных масак-шчыткоў. Кампанія размяшчалася ў вайсковым ангары і працавала на замову мэрыі Нью-Ёрка. Трэцяя была звязаная з абслугоўваннем і рэнавацыяй жылых і офісных будынкаў. І, нарэшце, апошняя — кіроўцам грузавога мікрааўтобуса. Я развозіў грузы паміж рознымі штатамі. За паўтара месяца праехаў 35 тысяч кіламетраў і 25 розных штатаў.
— Вас не біла па самалюбстве, маўляў, былі паважанымі людзьмі — працавалі ў праваабарончай сферы, кіравалі фірмай «Каралі», а ў новай краіне ўсё трэба пачынаць з нуля?
Ірына: Біла і добра біла, скажам так. Гэта вельмі складана: у цябе быў бэкграўнд, сябры, сацыяльны статус, а тут ты ніхто і ўсё пачынаеш з пачатку. Я ў аднаго псіхатэрапеўта прачытала, што пераезд — гэта сацыяльная смерць для чалавека, і я згодная з такім азначэннем.
Маёй першай падпрацоўкай у ЗША быў кейтэрынг на вяселлі на 300 чалавек. Сярод афіцыянтаў-імігрантаў я сустрэла навуковых супрацоўнікоў, кіраўнікоў аддзелаў продажаў, уладальнікаў уласных бізнэсаў, якія разам са мной абслугоўвалі гасцей. Я хадзіла там і думала: вось была ж дома паважаным чалавекам, а цяпер талеркі нашу. Але пасля ты ўцягваешся ў рабочы рытм, і ўжо не застаецца часу сябе шкадаваць.
Так выглядала вяселле, на якім працавала Ірына.
Сяржук: Мы загадзя ўсведамлялі, што ў сацыяльным плане пераезд будзе крокам назад. Але гэта класная магчымасць пракачаць усе свае якасці, паспрабаваць сябе там, дзе ў Беларусі ты б ніколі не рызыкнуў. Агулам у ЗША да ўсіх прац ставяцца добра: кепскай няма. Галоўнае, што ты проста заняты.
— У які момант вы змаглі жыць на свой заробак, а не праядаць запасы?
Ірына: Першыя два-тры месяцы мы трацілі тое, што прывезлі з сабой. Гэта быў адаптацыйны перыяд, калі мы ішлі ў мінус.
Сяржук: Але як толькі ты знаходзіш стабільную працу, усё адразу робіцца нармальна. Мы цягнем усе выдаткі на арэнду жытла, транспарт і ежу (у сярэднім гэта каля 3500 даляраў у месяц на дваіх) і нават крыху застаецца, каб адкладаць і фармаваць падушку бяспекі.
Ірына: Калі я ехала ў ЗША, уяўляла сабе, што тут усе працуюць па 12 гадзін, без выходных. Але ўсё гэта трошкі не так. Я, напрыклад, працавала восем гадзін, таму што ўжо дзявятая павінна аплочвацца больш, і працадаўца не хоча пераплачваць. Яму прасцей наняць дадатковага чалавека, чым запускаць павышаны тарыф.
Калі Сяржук працаваў кіроўцам, то праца аплочвалася не пагадзінна: заробак фармаваўся адсоткам ад кошту перавозкі. Праца ненармаваная, але прыбытковая.
«Захварэла на COVID-19, а страхоўкі ў нас не было»
— Што было самым складаным у перыяд адаптацыі?
Сяржук: Вырашыць пытанні з дакументамі. У нас дагэтуль няма паўнавартасных крэдытак банка, таму што тут трэба прайсці выпрабаваўчы перыяд, перш чым табе іх дадуць. У нас ён вось-вось павінен скончыцца, і тады мы зможам лепш размяркоўваць выдаткі, нарошчваць сваю крэдытную гісторыю, каб банк нам яшчэ больш давяраў.
Ірына: Калі хочаш зняць лепшае жытло ў добрым кам’юніці, табе таксама трэба мець добрую крэдытную гісторыю, нармальны заробак, станоўчыя водгукі ад былога арэндадаўцы. Гэта складана: каб падняць свой узровень жыцця, табе пастаянна трэба дбаць пра ўласны рэйтынг.
Сяржук: Ратавала тое, што тут вялікая суполка беларусаў (і не толькі), якія дапамаглі нам і з жытлом, і з працай у першыя месяцы. У Штатах шмат нязвыклых рэчаў, і ты можаш разабрацца з гэтым самастойна, але згубіш шмат часу. А час тут сапраўды каштуе грошай.
Бюракратыі, як ні дзіўна, у ЗША больш, чым у Беларусі. Калі мы прыехалі, першае, што нам трэба было атрымаць, — Social security number, ці нумар сацыяльнага страхавання. Мы яго чакалі два месяцы, хаця ў нармальным жыцці такое павінна рыхтавацца цягам трох дзён, бо ад гэтага залежыць твая страхоўка, банк, крэдыты і нават афіцыйнае ўладкаванне на працу.
— З мясцовай медыцынай ўжо прыйшлося сутыкнуцца?
Ірына: Я месяц таму перахварэла тут на COVID-19, а страхоўкі ў нас пакуль не было. Базавая страхоўка каштуе каля 300 даляраў на месяц, і мы вырашылі, што дазволім сабе яе на наступны год. У ЗША таксама можна зрабіць бясплатную сацыяльную страхоўку, але ты мусіш мець зусім нізкі заробак.
Карацей, каранавірус накрыў мяне без страхоўкі на руках. Дзякуючы федэральнай праграме падтрымкі падчас пандэміі я змагла здаць тэсты бясплатна ў мясцовых Pharmacy. Пасля першага ж станоўчага выніку мне патэлефанавалі і прапанавалі бясплатную кансультацыю доктара. Сімптомы былі нястрашныя, таму распавялі, як лячыцца дома. Але такое працуе толькі з каранавірусам, бо дзяржава зараз падтрымлівае змаганне з ім. На крайні выпадак заўсёды можна зганяць на Брайтан-Біч і набыць там любыя лекі без рэцэпта. Але, безумоўна, лепш мець страхоўку, таму на наступны год мы плануем яе аформіць.
— Самі вы казалі, што на Брайтан-Біч ніколі не змаглі б жыць, чаму?
Ірына: Нам хапае прыездаў туды раз на пару месяцаў па беларускія ці ўкраінскія прадукты. Заадно можна акунуцца ў атмасферу 90-х. Там лёгка могуць падмануць і развесці на грошы.
Сяржук: Людзі з Брайтана не імкнуцца да інтэграцыі ў мясцовае жыццё. Яны нібыта застылі ў сваім часе, калі пераехалі ў ЗША. Іх уяўленне пра жыццё ў постсавецкіх краінах узроўню 90-х і нулявых. Яны пакаленнямі жывуць у ЗША і пры гэтым не вучаць мовы, бо ў іх няма такой патрэбы. Таму жыць там — гэта свядома сябе абмежаваць у магчымасцях працы, камунікацыі, уласнага развіцця. Амерыканскія беларусы раяць усім новым мігрантам не ехаць у Брайтан, бо з яго цяжка выбрацца.
— Без чаго больш за ўсё сумуеце?
Сяржук: Без сяброў цяжка. Мы прывыклі да пастаяннай жывой камунікацыі, да шумных тусовак, да супольных імпрэзаў і выездаў на прыроду. З прадуктаў не хапае чорнага хлеба. У рускіх крамах яго, канечне, пякуць, але ён усё роўна не такі смачны. Чорны хлеб і кефір — рэчы, якіх тут не знайсці.
А яшчэ мы пакінулі ў Беларусі дзвюх сваіх котак, бо транспартаваць праз пандэмію было складана, у наступны раз забяром ужо з сабой.
— Некаторыя рабілі стаўку, што вы пратрымаецеся ў ЗША максімум год, а насамрэч колькі?
Сяржук: У мяне няма вялікага фетыша ад таго, што я жыву менавіта ў ЗША. Пакуль мы сапраўды там і будуем там сваё жыццё. Але свет стаў вельмі рухомым, глабалізаваным, таму ты можаш знаходзіцца ў адным месцы, а інтарэсы мець у іншым. Вось у нас ёсць свой дом у Беларусі, які мы купілі і цяпер рамантуем. Ëсць цікаўнасці, звязаныя з турызмам на радзіме. Мы думаем, што можам на іх уплываць і развіваць гэта нават з ЗША. Далей будзе бачна, куды занясе нас жыццё.
Як складзецца будучы год, пакуль сказаць цяжка, шмат што будзе залежыць ад штата, у якім мы вырашым спыніцца.
