Арцём Шрайбман. Фота Надзеі Бужан
«Я тут таму, што рызыкі знаходжання ў Беларусі вельмі ўзраслі пасля тых абвінавачванняў, якія прагучалі ў інтэрв’ю Пратасевіча: што нібыта я каардынаваў пратэсты, раіў актывістам і каналам, што і як ім рабіць, і гэтак далей.
Але што я магу сказаць па факце: Пратасевіч вельмі перабольшыў ступень майго ўплыву. Так, я ў тым чаце быў, гэта не сакрэт, пра гэта казалі па АНТ яшчэ паўгода таму. Было вядома, што я там, і даўно быў ясны фармат чата, што там абмяркоўвалася. Далёка не ўсе ў чаце падыходзяць пад апісанне «каардынатараў», таму што само абмеркаванне дэталяў акцый і іх планіроўка адбывалася на сазвонах, у якіх я ўдзелу не браў прынцыпова, ніякіх «злачынных» дэталяў загадзя я не ведаў, я, хутчэй, назіраў за рэфлексіямі спрычыненых удзельнікаў, што было цікава мне як аналітыку.
Я не бачу нічога такога, што несумяшчальна з законам і маёй прафесіяй, я атрымліваў інфармацыю ад першакрыніц. І мне цяжка крыўдзіцца на Пратасевіча, мы толькі можам гадаць, якія перад ім паставілі ўмовы», — пракаментаваў Шрайбман.
А вось, што ён напісаў у сваім канале па гэтай сітуацыі:
«Іранічна атрымалася. Раніцай 3 чэрвеня выходзіць выпуск праекта «Рэдакцыя», які завяршаецца маімі словамі пра тое, што я не адчуваю прамой пагрозы і таму не з'язджаю з Беларусі, а ўжо ўвечары я ў спешцы збіраю рэчы і выбіраюся з краіны.
Я лічу важным распавесці аб прычынах. У інтэрв'ю на АНТ Раман Пратасевіч сказаў, што я дапамагаў парадамі ў чаце, які можна было назваць каардынацыйным штабам рэвалюцыі, — Love Hata.
Магу толькі здагадвацца, чаму і ці па сваёй волі, але Рома перабольшыў мой удзел у працэсе. Я сапраўды да восені 2020 года быў у гэтым чаце, які пачынаўся як проста анлайн-сходка блогераў, але па меры нарастання пратэстаў гэтая тэма станавілася ключавой у абмеркаваннях.
Мая цікаўнасць была ў тым, каб назіраць ужывую, як маюць зносіны тыя, каго да жніўня сталі называць каардынатарамі беларускай рэвалюцыі. Далёка не ўсе ў чаце падыходзілі пад гэта апісанне, ды і само абмеркаванне дэталяў будучых акцый *для бяспекі* адбывалася на сазвонах «каардынатараў». Я з тых жа самых меркаванняў бяспекі ні ў адным з такіх сазвонаў так і не паўдзельнічаў.
Але справа была, вядома, не толькі ў бяспецы. Прабачце за пафас, але ў мяне ёсць даўняя пазіцыя, што аналітык не можа і не павінен станавіцца ўдзельнікам працэсаў, якія аналізуе, гэтак жа, як і каментатар матчу не можа быць футбалістам на полі. Многія людзі крытыкуюць мяне за гэтае самаўхіленне, але я проста не змог бы сумленна аналізаваць палітыку і займацца ёй адначасова.
На самай справе, я не ведаю дакладна, ці ёсць і ці была да мяне нейкая асаблівая цікаўнасць з боку беларускіх спецслужбаў, якая магла б прывесці да арышту. Даходзяць чуткі аб падрыхтоўцы крымінальнай справы, але пакуль іх складана пацвердзіць. Парадокс у тым, што пра існаванне чата, яго тэматыку і спіс яго ўдзельнікаў сілавікі ведалі як мінімум з сярэдзіны восені. Мяне ў гэтым спісе паказалі на АНТ яшчэ ў снежні, паўгода таму. І нічога.
Я не з'ехаў тады, паколькі разумеў, што ўвогуле мне няма чаго выставіць. Нават нягледзячы на злітыя скрыншоты перапісак з чата і верагоднасць таго, што ў спецслужбаў ёсць вялікі масіў такіх скрыноў, я дакладна ведаў, што там не будзе майго «лялькаводства», таму што яго і ў прыродзе не было. Толькі калі ў фоташопе маляваць. З майго боку не было ніякага кансультавання за межамі нейкага базавага апісання майго бачання сітуацыі ў краіне, то-бок таго, што я і так кажу ў інтэрв'ю і пішу ў артыкулах.
Але ў сённяшняй Беларусі нават недатычнасць да таго, што ўлада лічыць злачынствам, — ужо недастатковая страхоўка. Па справе TUT.BY, фармальна звязанаму з падаткамі кампаніі, сядзіць палітычны блок рэдакцыі, людзі, якія пэўна нават паняцця не маюць, колькі падаткаў яны плацілі.
З маім кейсам такая ж сітуацыя — простае знаходжанне ў тым чаце шмат месяцаў таму і гучныя заявы Пратасевіча цяпер з вядучым, які асобна перапытаў пра мяне, — гэта пераход у зону некамфортнай рызыкі. Гэта пачуццё ўмацавалася, калі ў той самы вечар я ўбачыў нешта вельмі падобнае да назірання ля свайго пад'езда.
Не ведаю, ці пагражаў мне арышт. Інтэрв'ю Рамана пусцілі ў эфір, не затрымаўшы мяне напярэдадні, хоць я не хаваўся. Можа, і цяпер усё скончылася б, як паўгода таму, гэта значыць нічым. Але спакойна жыць і працаваць у краіне пры такіх уводных далей было б складана. Таму прыйшлося пайсці на вельмі некамфортнае рашэнне — з'ехаць. Абедзве альтэрнатывы — СІЗА і штодзённае чаканне СІЗА — былі яшчэ горшыя як для мяне, так і для блізкіх.
Уласна, на гэтым усё, дзякуй за ўвагу, за перажыванні і мноства прапаноў дапамагчы. Мая сітуацыі непараўнальна прасцейшая, чым у тых, хто сядзіць або вымушаны чакаць з турмаў родных, таму на маім месцы раскісаць — грэх. Працягваю працаваць, як працаваў. Буду з усіх сілаў старацца захоўваць свой звычайны падыход да аналітыкі, нягледзячы на спробы зляпіць з мяне нечага кансультанта. Не кансультаваў і не збіраюся. І да хуткага на радзіме. Усё праходзіць.
P.S. Ніякай крыўды на Пратасевіча няма і быць не можа. Мы не ведаем, які склеп у ЛНР і які лёс для яго дзяўчыны яму абмалявалі ў выпадку адмовы ад гэтага інтэрв'ю. Закладнікаў не судзяць».
