Дзяніс Дудзінскі і Кацярына Раецкая — адна з самых пазнавальных зорных пар у Беларусі. Ніхто не мог чакаць, што іх гады працы на тэлебачанні, «Еўрабачанні» і «Славянскім базары» перакрэсліць адзін пост Дзяніса з падтрымкай людзей, што стаялі ў чарзе да Symbal.by, і асуджэннем дзеянняў сілавікоў. Потым былі суткі на Акрэсціна — у Дзяніса. І чаканне мужа — для Кацярыны. І нечаканы візіт супрацоўнікаў ДФР у чэрвені.
Пасля трох дзён допытаў сям’я прыняла рашэнне з’ехаць з Беларусі. Для перастрахоўкі выбіралася партызанскімі сцежкамі да Масквы, без сімак. Адтуль — у Ерэван і потым у Кіеў, дзе і застаюцца па сённяшні дзень.
У інтэрв’ю «Нашай Ніве» Дзяніс распавёў пра адаптацыю за мяжой, маўчанне ДФР, сум па талерках з кватэры на Аўтазаводскай, сваё стаўленне да сённяшняй беларускай прапаганды, стасункі з бацькамі, якія падтрымліваюць дзейсны рэжым, і працу над кніжкай.
«Выязджалі з двума чамаданамі, бо думалі, што ў верасні вернемся»
У Кіеве Кацярына і Дзяніс пасяліліся ў аднапакаёвай кватэры ў высотцы 2015 года забудовы на станцыі метро Дарагожычы. Гэта два прыпынкі на метро ад «Залатой Брамы», амаль у цэнтры. Калі тлумачыць на прыкладзе Мінска, Дзяніс называе гэта Фрунзенскай-Маладзёжнай. Самі яны жылі апошнім часам на Аўтазаводскай, цяпер кватэра здаецца і чакае вяртання гаспадароў.
«Мы выязджалі ў чэрвені з двума чамаданамі. Думалі, што да верасня вернемся. А потым такія сваякам: перадайце паліто і абутак на восень. Хутка ў нас пачалі пытацца: «Мабыць, вам і зімовыя рэчы ўжо дасылаць?» Ты спачатку не дапускаў нават такой думкі, але вось і зіма. І нам перадалі ўжо агулам недзе сем вялікіх пакетаў.
Не ведаю, што будзем рабіць з усімі гэтымі рэчамі, калі прыйдзецца пераязджаць у іншую кватэру ці ўвогуле краіну, чыста гіпатэтычна», — кажа Дзяніс.
Ëн згадвае, што яшчэ да таго, як да іх прыйшлі з ДФР і цягам трох дзён цягалі на допыты, у розных дзяржаўных структурах ім намякалі, што іх прысутнасць у краіне непажаданая.
«Але мы білі сябе кулаком у грудзі і адказвалі, што нікуды не з’едзем, бо ні ў чым не вінаватыя, што гэта наша краіна. Аднак, як кажуць: ніколі не кажы ніколі. Супрацоўнікі ДФР не змаглі патлумачыць нам, у чым мы вінаватыя і чаго яны ад нас хочуць. І мы расцанілі гэта як яшчэ адзін намёк.
Здавалася б: калі вінаватыя ў нечым, давайце панясем пакаранне, пакрыем страты — галоўнае раскажыце, у чым. Але вось ужо паўгады маўчання. Пры гэтым усе нашы дакументы па ІП, рахунках, камп’ютары, тэлефоны знаходзяцца ў іх.
У нас нават няма элементарнай магчымасці закрыць усе пытанні з падаткамі — пакуль мы проста прыпынілі дзейнасць ІП. ТАА, маю турфірму, будзем ліквідаваць, вядома. Вось гэтае неразуменне сітуацыі не дае нічога прагназаваць і планаваць», — скардзіцца Дзяніс.
«Логава, адкуль распасціраюцца шчупальцы сямейства Дудзінскіх»
Сваю здымную кватэру ў Кіеве ён называе «штабам і логавам, адкуль распасціраюцца шчупальцы сямейства Дудзінскіх». У ёй вечна чутныя анлайн-перамовы, вядуцца мазгавыя штурмы. Пара нядаўна атрымала віды на жыхарства, і цяпер зможа афіцыйна адкрыць ФОП (аналаг беларускага ІП — заўв. «НН»), плоцячы 5% падатакаў як прадпрымальнікі.
«Праца пераехала ў Кіеў разам з намі, бо дзе мы, там і яна (ну, акрамя беларускага тэлебачання, дзе я штомесяц меў 350 рублёў). Пашанцавала, што ў нас свабоднае рамяство — не так, каб прынесці працоўную кніжку і ў офісе з 9 да 17 з перапынкам на абед.
Праца вядучага ў адкрытым свеце — гэта свабодны палёт. Вяселлі, карпаратывы і міжнародныя праекты для душы і работа ў межах Еўрапейскага вяшчальнага саюза. Ва Украіне, канечне, стала з апошнім прасцей: за 20 еўра можна апынуцца ў любой кропцы Еўропы.
Каб сустрэцца на канферэнцыі ў Варшаве ці перагаварыць з чалавекам у Швейцарыі, больш не трэба ехаць спачатку ў Вільню ці Маскву і потым дадаткова падбудоўвацца пад расклад самалётаў. Украінскім заказчыкам увогуле проста стала: раней жа трэба было аплочваць нам пералёт да Кіева ды пражыванне».
«Каб быць вядучым ва Украіне, трэба валодаць украінскай мовай на 101%»
Дзяніс кажа, што яны з жонкай як вядучыя бяруць на сябе досыць вялікую частку замежных і рускамоўных мерапрыемстваў ва Украіне. Многія кантакты былі напрацаваныя яшчэ з часоў працы на Еўрабачанні, і Дзяніс тут вельмі ўдзячны МДЛУ, дзе вучыўся: веданне італьянскай, англійскай моваў аўтаматычна адкрывае многія дзверы.
«Каб быць вядучым ва Украіне на тэлебачанні, прысутнічаць на экране, трэба валодаць украінскай мовай на 101% — тут паўсюдная украінізацыя ў медыя, у рэкламе. Канечне, мы вучым украінскую мову з рэпетытарам, плюс самі па кніжках, і на побытавым узроўні ўжо можам размаўляць на ёй. У кафэ тых жа я аўтаматычна раблю заказ па-украінску. Але ўсё гэта яшчэ з памылкамі. Мне прапаноўвалі працаваць на ўкраінскім тэлебачанні з суфлёрам, але мы не сышліся ў разуменні канцэпцыі. Я ўсё ж за прамыя эфіры, жывыя размовы.
Увогуле, калі мы толькі прыехалі, нашы сябры пасадзілі нас і больш за гадзіну чыталі лекцыю: які канал каму належыць, на якім лепш зусім не з’яўляцца, бо будзе «зашквар». Тут складаны рынак і вельмі рухомы: канал, з якім я супрацоўнічаў пару год таму, з вышыні рэйтынгу скаціўся ў самыя нізы», — расказвае Дзяніс.
«Каця ўзяла на сябе ўсю бюракратычную цяганіну»
У шапцы профіля інстаграма Дудзінскага пазначана «па пытаннях рэкламнай інтэграцыі звяртацца да Кацярыны Раецкай». Дзяніс кажа, што ў складаных жыццёвых абставінах, з новымі выклікамі чарговы раз упэўніўся ў тым, як яму пашанцавала з жонкай.
«У нас ёсць такі жарт: яшчэ невядома, хто за кім замужам. Каця цяпер узяла на сябе ўсю бюракратычную цяганіну — вырашае пытанні з дакументамі на новым месцы і ў Мінску.
Я таксама мог бы, але мяне, як Віні-Пуха доўгія словы толькі расстройваюць. Я не ведаю, на якім свеце апынуўся б, калі б яна не ўзяла ўсё на сябе. У нас ідэальны і сямейны, і працоўны тандэм: я, напрыклад, генерую творчую ідэю, а Каця, дзякуючы сваёй тонкай дыпламатыі, пад яе знаходзіць сродкі і матэрыялы.
Ці наадварот камандуе: «Вось у гэтым праекце мы будзем рабіць наступнае. З цябе сцэнарый і сінопсіс. Ты лепш ведаеш англійскую мову і будзеш на першым плане, а я на другім». І ўсё складваецца, як мае быць.
Нядаўна Каця ўвогуле пагрузілася ў аналіз рыначных адносін, інвестыцый, трэйдынг і ўжо правяла інвестыцыйны саміт, дзе брала інтэрв’ю ў Зміцера Гардона і Віктара Пракапені».
«Зразумеў, што я — «ужыўчывы»
Самым складаным для сябе ў новай краіне вядучы называе спёку.
«Тут было вельмі горача летам, пад 40 градусаў. А мой клімат гэта як цяпер — халадно, усё шэрае, часам выглядае сонца. Увогуле я зразумеў, што я — «ужыўчывы»: мне абсалютна ўсё роўна, дзе быць, на чым спаць і што есці.
Напэўна, спрацавалі гады трэніровак падчас вандровак па «афрыкам і паўднёвым амерыкам». Акрамя таго, я ўсведамляю, што я адносна малады, здольны, інтэлектуальна развіты чалавек з веданнем моваў. Адпаведна, куды б вы мяне не закінулі, я паўсюль знайду сабе прымяненне, змагу забяспечыць сям'ю».
Кацярыне пераезд даўся цяжэй. Яна сумуе без утульнасці мінскай кватэры, рэчам адтуль, па маці, бабулі і брату.
«Статуэткі, карціны на сцяне, вось гэты кубачак, гэтая талерачка, гэтая кухня — тое, што засталося ў Беларусі і тое, што яна не змагла з сабой перавезці — гэта яна больш востра перажывае.
Але нам абодвум не хапае любімых сяброў: нашых сумесных спрэчак пра літаратуру, мастацтва, імправізаваных сазвонаў, каб кудысьці сабрацца. Анлайн-пасядушкі — гэта не тое: чалавека важна памацаць, абняць, паціснуць яму руку. І крута, калі сябры прыязджаюць у госці — гэта невялікая аддушына».
Дзяніс з гонарам адзначае, што пасля яго абазначэння сваёй пазіцыі, сыходу з тэлебачання ды адхілення ад «Славянскага базара», 12 сутак на Акрэсціна яго атачэнне амаль не змянілася. Дзеля пацверджання, што ты знаходзішся сярод цудоўных людзей, і варта было прайсці праз турму, мітынгі і разгоны — упэўнены ён.
«Адвалілася літаральна некалькі чалавек, з якімі мы сябравалі, вандравалі разам і смажылі шашлык. Я магу падтрымліваць кантакт з тымі, хто сёння працягвае працаваць на дзяржаўным тэлебачанні, у мяне няма такога: «па розныя бакі барыкад». У нас могуць быць нясходныя меркаванні і погляды, і мы гэтую тэму не ўздымаем.
Але ёсць людзі, якія мяне, дарослага чалавека, спрабуюць упэўніць у тым, што ў Беларусі нічога не адбываецца, усё нармальна. Ці тыя, хто працягвае здаваць, шасцярыць, каб атрымліваць павышэнні і бонусы. З такімі мы кантакт не падтрымліваем».
«Чым больш таварышы «азаронкі» вішчаць, тым больш я ўпэўніваюся, што рэжым працягне разлагацца далей»
На сённяшнім тэлебачанні Дзяніс сябе не бачыць ані ў якай ролі.
«Калі б са мной не скасавалі кантракт, я б сам яго скасаваў. Усе сумленныя, прыгожыя і кемлівыя людзі на «Беларусь-1», дзе я вёў перадачу, у 2020-м у адзін момант даўжынёй у месяц заявілі: «Мы сыходзім». Большасць супрацоўнікаў, самых лепшых. Нехта пасля правёў час на Акрэсціна. Нехта быў вымушаны з’ехаць, змяніць прафесію. Але тыя, хто страйкаваў і сыходзіў, сыходзілі не з палітычных меркаванняў, а па сумленні.
Тут тонкі асабісты момант, які ты асэнсоўваеш сам для сябе: я сыходжу з тэлебачання, таму што сённяшняе TV — гэта дрэнна, гэта зло. А ў дрэнным я не ўдзельнічаю».
Дзейсную прапаганду суразмоўца называе бяздарнай карыкатурай на карыкатуру і параўноўвае яе стваральнікаў з лічынкамі мясных мух — апарышамі.
«Апарышы — гэта першая прыкмета таго, што перад намі труп, яго плоць сапраўды згніла і працягне гніць. Чым больш таварышы «азаронкі» (як імя намінальнае) вішчаць на экранах, тым больш я упэўніваюся ў тым, што труп — сённяшні рэжым — працягне раскладацца далей».
«Вось і слава богу, што вы зараз не ў Беларусі, без вас чысцей і паветра свяжэйшае»
Такой жа аднадушнасці ў палітыцы як з сябрамі, з бацькамі ў Дзяніса няма. 2020 год і паслявыбарчыя падзеі рассварылі многіх сваякоў, і сям’я Дзяніса — адзін з лайтовых прыкладаў непаразумення.
«Маці ў мяне канкрэтна за Лукашэнку і дзейсны рэжым. Тата ж спрабуе хоць нейкую логіку шукаць, але, паколькі глядзіць тэлебачанне, не можа яе знайсці. Інтэрнэт жа — гэта ўсё лухта, падман і ерунда. У нас не было канфлікту як такога, ён больш унутраны.
Калі я вярнуўся з Акрэсціна і зайшоў да бацькоў, маці толькі і сказала: «Ну што, атрымаў? Усё, ідзі абедаць».
Мы мой ад’езд не абмяркоўвалі, потым ужо, калі па факце маці даведалася, што мы едзем ва Украіну, то пляснула ў далоні: «Ой, там жа ідзе вайна». Рэакцыя была такая, нібыта я ў Гандурас з’язджаю зноў. Яна мяне гэтаксама туды праводзіла ў вандроўку — са слязьмі, нібыта на вайну ў Чачню».
Дзяніс паказвае бацькам Кіеў па відэасувязі, від з іх акна, дэманструючы, што вайны вакол няма, але тэлебачанню часам усё адно вераць больш.
«Агулам мы проста стараемся абыходзіць вострыя тэмы: размаўляем пра надвор’е, побытавыя рэчы — пра даражэйшыя камуналку і арэнднае жытло ў Кіеве максімум.
Калі я не змог нешта данесці за паўгода, калі мой лёс за гэты перыяд ніяк не паўплывалі на ўспрыманне інфармацыі маімі бацькамі, то наўрад ці я змагу данесці да іх нешта яшчэ спрэчкамі, словамі».
Часам у жыццё эмігрантаў паддаюць пары каментатары, боты і ананімныя нядобразычліўцы. Дзяніс даўно навучыўся да гэтага ставіцца з гумарам.
«Прылятаюць каментары кшталту: «Вось і слава богу, што вы зараз не ў Беларусі, без вас чысцей і паветра свяжэйшае». Могуць у прыватныя ў тэлеграме пачаць мацюкі і мярзотныя словамі пісаць. Вядома, без аватаркі, са змененымі імём-прозвішчам. Калі гэта бот, то я нават не дачытваю і блакую акаўнты. Бэзэмацыйна. А калі ёсць настрой і вольны час, то пачынаю перапісвацца:
— Чуеш ты, мудзіла?
— Ой, прабачце, я вас нечым пакрыўдзіў?
— Да, ты здрадзіў Беларусі!
— Ой, а я і не ведаў. А якое пакаранне я магу панесці за тое, што здрадзіў?
— Да ты будзеш боўтацца на першым жа суку!
— А можна адразу расстрэл?
— Не са мной будзеш абмяркоўваць!
Сядзіш сабе і троліш чалавека, а потым надакучвае — у бан і глядзець цікавае кіно».
«Не было ніводнага моманту, які б прасігналіў, што ўлада спрацавала для сябе ў плюс і працягнула сабе існаванне»
Амаль кожны свой ранак пара пачынае з чытання навінаў з Беларусі. Увечары — зноў скролінг стужкі і перажыванні. А пакуль час бяжыць, Дзяніс узяўся за рэалізацыю новага для сябе праекта: напісанне мастацкай кнігі.
«Ад Беларусі мы не адмаўляемся. Як толькі адбудзецца цуд і нас паклічуць туды зноў, адразу прыедзем. Праўда, цяпер гэта будзе цяжэй: ты робішся ўмантаваным у мясцовую павестку, у цябе ёсць цікавыя міжнародныя праекты, якія ты рэалізоўваеш, ты за іх адказны. Прыйдзецца, калі што, жыць на дзве краіны, відаць».
Дзяніс упэўнены: фінал хутка. Гэта ў межах логікі любой канцэпцыі: эканамічнай, палітычнай, біялагічнай.
«Хутка гэта здарыцца ці не — ужо філасофскае пытанне. Для аднаго год — гэта шмат, а для другога — зусім хутка. Але ўсё вакол коціцца ўніз. Не было ніводнага моманту, які б прасігналіў, што ўлада спрацавала для сябе ў плюс і працягнула сабе існаванне.
Падзеі былі жудасныя, і людзі ва ўладзе не пакінуць беларусаў ў спакоі: ім патрэбная выпаленая зямля, дзе не застанецца ніводнага нязгоднага, нават таго, хто сумняваецца. Арышты, ператрусы, канфіскацыі, эміграцыя — нешта мне падказвае, як казаў Папандопула, мы на парозе грандыёзнага шухеру.
Гэта страшны перыяд: драпежніка загналі ў кут, яму няма чаго губляць. Воўк, які трапляе ў пастку, адгрызае сабе лапу. Наш воўк можа адгрызці сабе ўсе лапы і стаць яшчэ страшнейшым ад паху крыві. Заявы пра Крым, дыялогі з Пуціным і Меркель, уся гэтая чэрнь пра ядзерную зброю — рэальна страшна. Але ўсё адназначна каціцца да скону».
