Напярэдадні Новага году выйшла апошняя кніга з 23-тамовага збору твораў Ніла Гілевіча, які народны паэт Беларусі выдаваў 10 гадоў за свой уласны кошт. У збор увайшлі рэчы, напісаныя больш як за 60 гадоў.
Укладаючы збор твораў, Ніл Гілевіч патрабавальна выбіраў найлепшае з напісанага. На жаль, кнігі выходзілі зусім невялікім накладам — некаторыя тамы толькі па 50–100 асобнікаў. Большую частку аўтар раздаваў родным, сябрам і знаёмым.
Паэт сьціпла адмовіўся гаварыць пра значнасьць завяршэньня працы над 23-тамовікам, палічыўшы, што пра вынік ягонай 10-гадовай працы найлепш распавядуць бліжэйшыя сябры і чытачы. Але адзначыў, што
гэта — ня поўны збор твораў і ня выбранае, а тыя творы, якія ён сам лічыць найлепшымі ў сваёй творчасьці.
Таксама Ніл Гілевіч пацьвердзіў, што ўсе выдадзеныя кнігі надрукаваў за сваю невялікую пэнсію:
«Гэта вялікі збор. Але ж гэта ня поўны акадэмічны збор, поўны збор пры жыцьці не выдаецца. Гэта проста вялікі збор. А поўны акадэмічны, можа, будзе налічваць і 33 тамы, а то і больш. Гэта я лепшае адбіраў. Яшчэ на 7–10 тамоў засталося за бортам.
Я гэты збор выдаў за сваю дохлую пэнсію.
Ніводнага рубля ніякі спонсар мне не даваў. Я ж чытаю навіны і ведаю, як паэты на 20, 30, 40 гадоў за мяне маладзейшыя езьдзяць па Эўропе, атрымліваюць ад спонсараў дапамогу. Вялікую дапамогу. А я — ні капейкі.
Я ўсе 23 тамы за гэтыя 10 гадоў выдаў за свае грошы. У мяне тры тамы выйшлі па 50 экзэмпляраў. Некалькі тамоў — па 70, некалькі — па 100. Самае большае — гэта 100 экзэмпляраў. Гэта ж насьмешка і зьдзек. Ну хоць бы 200, хоць бы 300. А дзе грошы ўзяць? Хто і дзе пачытае гэты збор? Толькі ў Нацыянальнай бібліятэцы. Бо астатняе я ўсё раздаў сваім родным і сябрам. А як жа?»
Літаратуразнаўца і сяброўка паэта Лідзія Савік у 2003 годзе прысутнічала на прэзэнтацыі праекту выданьня. Распавядаючы пра жанравую разнастайнасьць збору, яна кажа, што праца, праробленая Нілам Гілевічам падчас стварэньня 23-тамовіка, пад сілу хіба што цэламу літаратурнаму інстытуту:
«Найперш Ніл Гілевіч — паэт. Таму паэзія займае ажно шэсьць тамоў збору. Гэта вершы, вершаваны раман «Родныя дзеці», паэмы, сатыра і гумар, літаратурныя містыфікацыі, цыкль гістарычных паэмаў, казкі і загадкі для дзяцей. Тры тамы займаюць пераклады са славянскіх моваў: балгарскай, расейскай, украінскай, польскай, славенскай, сэрбскай, харвацкай, лужыцкай, македонскай, чэскай — усяго больш за 400 паэтаў. Ніл Сымонавіч ня проста пераклаў гэтыя вершы, а перастварыў іх на цудоўнай беларускай мове, увёўшы безьліч замежных паэтаў у беларускую літаратуру. Публіцыстыка, якая ўвайшла ў збор, — гэта прасякнуты болем роздум над сучасным жыцьцём, над становішчам нашай мовы, літаратуры і культуры. У публіцыстычных творах Ніл Сымонавіч вельмі сьмела і адкрыта гаворыць пра самыя надзённыя і балючыя праблемы грамадзтва, называючы імёны, агучваючы тое, што іншыя баяцца сказаць услых. Таксама
шмат ёсьць твораў празаічных, сярод якіх раман «Перажыўшы вайну», у якім паэт распавядае пра сваё дзяцінства і пра тое, што адбывалася падчас вайны ў яго роднай вёсцы; шчымлівая аповесьць-успамін «Разумная дзевачка», прысьвечаная жонцы паэта Ніне Іванаўне.
Таксама ў зборы — літаратуразнаўчыя і крытычныя працы, сабраны аўтарам фальклёр, запісы са сшыткаў, занатоўкі, рэплікі, моўныя жывінкі, прадмовы, выбраныя старонкі зь дзёньніка паэта, шмат-шмат чаго іншага».
Апошні том збору выдадзены пад нумарам 22, таму што 23-ці выйшаў раней.
