Хадзіў модна апрануты і з велізарным догам на павадку
Панэльны дом на праспекце Ракасоўскага, у пад'ездзе якога разгарэліся жарсці і спрэчкі, здалі ў 1982 годзе. Гэта адзін з першых сталічных кааператываў, пабудаваных за сродкі жыхароў.
Дом адметны тым, што ў апошнія 20 гадоў тут жыве бомж Толя па мянушцы Шанэль. Таму, хто не ведае ўсёй гісторыі, гэта можа здацца дзіўным: столькі гадоў чалавек жыве ў пад'ездзе, спіць, паліць, спраўляе патрэбу, гэтым атручвае шматлікім жыццё, але нязменна застаецца на сваім месцы. Але калі ведаць усе абставіны, то становіцца зразумела: Шанэль — гэта не нейкі абстрактны бомж, а свой, родны, таму што шмат хто памятае яго як модна і акуратна апранутага хлопца, які гуляе па раёне з вялікім догам на павадку.
Каб застаць Толю «дома», мы прыехалі а восьмай раніцы. З'яўленню журналістаў ён здзівіўся больш, чым мы яго прысутнасці ў вентшахце.
Зусім нядаўна з улікам вяснова-летняга перыяду Толя перабраўся з першага паверха, дзе перасталі грэць батарэі, у вентшахту тэхнічнага. Тут у яго нешта накшталт «студыі», калі аб'яднана ўсё ў адным — і спальня, і сталовая. Спіць ён на старых куртках, зваленых проста ў шахту, тут жа і есць.
Злева ад Толі можна заўважыць імправізаваны стол, дзе захоўваюцца самыя каштоўныя рэчы: сонцаахоўныя акуляры, акуляры для чытання, брытва, талерка ў кветачку і іржавая бляшанка з надпісам «вяндліна».
Яшчэ дзесьці глыбока ў рэчах закапаны магнітафон. Яго Толя забраў з сабой, калі сыходзіў пасля разводу з жонкай, пакінуўшы ёй і дзецям трохпакаёвую кватэру.
Мужчына кажа, што ў пад'езд ён засяліўся самым першым: дапамог забудоўшчыку добраўпарадкаваць новы інтэрнат, а той аддаў яму ключы. Сам Толя родам з Віцебскай вобласці і ніякага дачынення да моднага дому Шанэль не мае — прозвішча ў пашпарце ў яго карацейшае на дзве літары і не такое мілагучнае, як у Како, затое смешнае.
Скончыўшы школу, адвучыўся ў мараходцы ў Архангельску, а пасля працаваў на рыбалоўных судах па ўсім Саюзе. Жыў, кажа, як і ўсё: завёў сям'ю, сабраў грошай, пабудаваў кватэру ў Серабранцы.
— Ды звычайная была сям'я, — коратка характарызуе іх Мікалай Аляксандравіч, сусед па лесвічнай пляцоўцы. — Адразу жылі быццам нармальна, Новы год нават разам сем'ямі сустракалі, а потым Толя п'янстваваць стаў, жонку і дзяцей ганяць. Яна міліцыю выклікала, потым развялася. Звычайная спакойная жанчына. Ну што зробіш, раз ён такі? Дзецям сваёй увагі не надаваў, цукеркі і тое ніколі не купіў. Дзесьці і Толю было шкада. Уладкаваў яго неяк у наш тралейбусны парк на Ванеева рамонтнікам, паручыўся за яго. Так ён мяне падвёў: пару месяцаў папрацаваў і не прыйшоў больш. А ў мяне потым усё пыталіся: «Аляксандравіч, а дзе твой чалавек? Хоць бы працоўную прыйшоў забраць!» А Толя толькі праз год па яе прыйшоў.
Сышоўшы з кватэры, мужчына стаў жыць абы-дзе: у сяброў, сястры, а потым вярнуўся да сябе дадому, але не ў кватэру, дзе застаўся прапісаны, а ў пад'езд. У літаральным сэнсе. І так жыве ўжо 20 гадоў.
— Я сам не захацеў там заставацца, бо нікога не пацярплю над сабой! А кватэра гэтая мая, я там прапісаны! — патлумачыў сваю пазіцыю Толя.
З яго былой жонкай журналістам звязацца не ўдалося.
Паколькі Толя быў усё ж сваім, яго існаванне на лесвіцы, прызначанай для эвакуацыі ў выпадку пажару, жыхары спачатку неяк апраўдвалі, потым проста цярпелі. Але пасля, знаходзячы ў ліфце і іншых месцах агульнага карыстання малапрыемныя сляды яго прысутнасці, сталі неяк з гэтым змагацца.
— Самае страшнае, калі ў нас адключаюць электрычнасць і прыходзіцца ў цемры навобмацак падымацца па гэтай лесвіцы дадому, — кажа Святлана Леўчанка, якая жыве ў гэтым доме з самага нараджэння. —
У снежні 2022 года нам замянілі ліфтавыя кабіны. І вось адчыняюцца дзверы новенькага ліфта, а там па цэнтры — куча! Прасілі яго не гадзіць у пад'ездзе, таму што не раз заставалі яго, калі спраўляў патрэбу то проста ў смеццеправод, то на лесвіцы.
Але дзе там! А 31 снежня, напярэдадні 2023 года, ён наогул зладзіў пажар! Прыехалі МНС, міліцыя. Назаўтра, 1 студзеня, перад пад'ездам валяліся абгарэлыя матрацы, нейкае рыззё і жудасна пахла на ўвесь раён. І што вы думаеце? Ён вярнуўся, і ўсё стала як было, гэта значыць дрэнна.
Зміцер, сусед па пад'ездзе, падтрымлівае Святлану, дадаючы, што гісторыя выйшла за межы разумення:
— Чалавек мае жылплошчу, але жыве ў пад'ездзе, не плаціць «камуналку». Хай бы ў калідоры ў сябе жыў. Адным словам, шмат пытанняў да яго.
Старшыня дома: «Мне ён ніколькі не перашкаджае»
Як і ва ўсіх кааператыўных дамах таго часу, у доме на Ракасоўскага ёсць старшыня. Па сутнасці, ён, як упаўнаважаная асоба, павінен сачыць за парадкам. Журналісты спыталі, чаму так выйшла, што ў пад'ездзе, насуперак нормам і правілам, 20 гадоў жыве чалавек.
— Учора яго бачыў: сказаў, што ідзе ад сястры, і паказаў пакет — там было чатыры пакеты малака і каўбаса, — кажа Ігар Канстанцінавіч, старшыня дома. — Ведаю яго гадоў 20. Ездзіў раней па замежжах пастаянна, модна быў апрануты, побач сабака вышэйшы за яго. Не ведаю, як на кватэру, але на першапачатковы ўзнос ён дакладна зарабіў. Характар, вядома, у Толі паршывы. Калі цвярозы — то нармальны чалавек, а як вып'е, немагчыма трываць больш за хвіліну. Былую яго жонку, вядома, зразумець можна.
Жыве ён перыядычна то ў сястры, то ў сяброў, то ў сваім пад'ездзе. Ён там і праўда прапісаны, у трохпакаёвай кватэры. Чаму ведаю? Таму што ён ужо двойчы губляў пашпарт, і я разам з ім хадзіў да пашпартыста аднаўляць.
Пенсія ў Толі сацыяльная, рублёў 190. Можа быць, ён і зарабіў на вялікую, але даведкі збіраць паленаваўся. Адказнасці і дысцыпліны ў яго ніякай. Яму нават прапаноўвалі зрабіць запыт у месцы, дзе ён працаваў у Расіі, але ён так і не сабраўся, каб прыйсці і пагаварыць са спецыялістамі на гэтую тэму. Значыць, яго ўсё задавальняе. Акрамя таго, ёсць чуллівыя людзі, якія яму штодня ежу прыносяць, вопратку аддаюць.
Самі жыхары нічога не зрабілі, каб там [у пад'ездзе] яго не было. Усе, мабыць, чакаюць, нават тыя, хто супраць, што хтосьці нешта зробіць за іх. А я не хачу, каб на мяне паказвалі пальцам, бо гэта зроблена маімі рукамі. Мне ён ніколькі не перашкаджае.
Але справа, кажа старшыня, не толькі ў пасіўнасці жыхароў.
— Не так даўно быў рэйд па раёне: міліцыя шукала бамжоў. Толю таксама знайшлі і забралі. І што вы думаеце? Праз паўгадзіны ўжо выпусцілі! Чаму? Ды таму, што ён тут прапісаны! І нічога яму не зробіш, атрымліваецца.
І ўсё ж такі ў голасе Ігара Канстанцінавіча чуецца спачуванне. Ён і не адмаўляе гэтага.
— Заходжу яго адведаць па старой памяці. Толя да мяне нават на дачу прыязджаў, дапамагаў. Выйшаў неяк ад яго, вырашыў па лесвіцы спусціцца, а там яго сын на агульным балконе паліць. І я вось разумею, што ён ведае, што там бацька і што я быў у яго, але прамаўчаў. Яны так могуць стаяць паліць на адным паверсе, падзеленыя сцяной, і не ведаць, што ў гэты момант знаходзяцца побач. А я як ад Толі прыйду, жонка нюхне і кажа: «У Шанэля быў?»
Мыецца ён рэдка. З цяжкасцю летам загнаў яго ў нашу рэчку ў Серабранцы памыцца.
Ігар Канстанцінавіч мяркуе, што менавіта дзякуючы вось гэтай сваёй даўняй гісторыі Толя працягвае жыць у пад'ездзе.
— У гэтым жа доме, толькі ў іншым пад'ездзе, таксама неяк пасяліўся бомж. Інтэлігентны такі, шторку павесіў пад лесвіцай, халат доўгі насіў. Але жыхары яго хутка выселілі. А Толя вось застаўся.
Дырэктар ЖЭУ №1 Ленінскага раёна г. Мінска: «Скаргаў на тое, што ў пад'ездзе жыве бомж, не паступала»
Журналісты папрасілі Аляксандра Каноўку, дырэктара абслуговай арганізацыі, пракаментаваць сітуацыю, якая склалася.
— Пра тое, што ў пад'ездзе дома на Ракасоўскага 20 гадоў жыве чалавек, мы даведаліся ад вас. Жыхары дома да нас з гэтай праблемай не звярталіся. Я асабіста пасля вашага званка выязджаў туды. На венткамеры вісіць замок. У нас не было паўнамоцтваў яе адкрыць, паколькі камера абслугоўваецца «Белліфтам». На лесвіцы былі сумкі з бутэлькамі — мы іх выкінулі. Старшыня дома распавёў, што жыхары самі падкормліваюць гэтага чалавека, даюць вопратку. А патэлефанавалі, мабыць, новыя, хто да яго яшчэ не прывык, — адзначыў суразмоўца.
