U kamientarach pad adnym artykułam chtości z čytačoŭ zaŭvažyŭ, što my začasta ŭžyvajem prysłoŭje «terminova». I słušna zaŭvažyŭ.
Słova hetaje raspaŭsiudziłasia dosyć niadaŭna. Ja miarkuju, raspaŭsiudziłasia tamu, što «terminova — termin» choraša kładziecca na rasiejskuju madel «sročno — srok». Pa-biełarusku možna skazać na niekalki sposabaŭ. Tłumačalny słoŭnik biełaruskaj movy ŭ takim značeńni padaje słova «pilny»:
pilny, -aja, -aje.
1. Jaki patrabuje nieadkładnaha vykanańnia, nieabchodny, terminovy. Tolki sydzie śnieh — i da poźniaj vosieni nie było času zajmacca padrychtoŭkaj: chapała inšaj, bolš pilnaj raboty! S. Aleksandrovič. Siońnia dzied Alaksiej pryjšoŭ pa vielmi pilnaj patrebie da načalnika milicyi. Paśladovič. Radyjo — biassprečna, cudoŭnaja reč, ale ž jaki nieaściarožny hety Vićka Radziuk, kali karystajecca im bieź pilnaj patreby — niachaj čuje ŭvieś śviet. Chadkievič.
2. Staranny, ruplivy, dbajny. — Ale ž vy kažacie, što jon pasłuchmiany. A kali čałaviek pasłuchmiany, to i pilny. Palčeŭski. Samym pieršym drukavanym tvoram «Muzyka» paet [M. Bahdanovič] vyjaviŭ užo svaju pilnuju cikavaść da temy mastaka i mastactva. Łojka.
3. Uvažlivy, nieasłabny. Žyćcio i tvorčaść narodnaha paeta Biełarusi Janki Kupały pryciahvajuć pilnuju ŭvahu daśledčykaŭ jašče z tych časoŭ, kali vyjšła ŭ śviet pieršaja jaho knižka. Navumienka. Staršynia rychtujecca da hutarki ab pilnym niasieńni karavulnaj słužby. Žyčka. Kožnaja łustačka chleba była na pilnym ŭliku. Novikaŭ. // Zorki, čujny, praniklivy. Anisim spałochaŭsia pilnaha Alimpinaha pozirku. Sabalenka. Zatoje ŭ Hienadzia voka pilnaje. Zrok u jaho prosta vydatny. Vasilonak.
Fiłołah Jury Paciupa raić i inšy sposab — «śpiešna». Hetuju ž leksiemu padaje taksama i tłumačalny słoŭnik:
śpiešny, -aja, -aje.
1. Jaki patrabuje chutkaha vykanańnia; terminovy. Za dźviaryma hrukatali boty, Nad stałom zadumaŭsia marksist I, adkłaŭšy śpiešnuju rabotu, Małakom pisaŭ pa volu list. Hrachoŭski. Jak Antoś macniej za ŭsich biehaje, to jamu davalisia najbolš śpiešnyja zadańni. Kułakoŭski. Kałhas zasypany depiešami Z Maskvy, Turkmienii, Dniapra, — I ŭsie vitalnyja i śpiešnyja, To ad Ivana, to Piatra. Astrejka. // Jaki vykonvaje što-n. terminovaje. Krasuniaj pałaniankaj pałaniony, jon [Kajdan] vyhnaŭ navat śpiešnaha hanca, prysłanaha z dalokaha zahonu, dahavaryć nie daŭšy da kanca. A. Volski.
2. Jaki robicca abo adbyvajecca chutka; paśpiešlivy. Dzied Tałaš z svaim vojskam śpiešnym maršam rušyŭ na Prypiać, kab zaniać pierapravu. Kołas. U štabach śpiešnym paradkam składali śpisy. Palčeŭski. Siarhiejeŭ byŭ zdavoleny, što chłopiec nie robić śpiešnych vyvadaŭ, a ćviaroza aceńvaje abstanoŭku. Fiedasiejenka.Čałaviek dvaccać palicyjantaŭ skakała na koniach śpiešnaj ryśsiu. Piestrak. //Ułaścivy tamu, chto śpiašajecca. A Kazik padbieh da baćki i, Juzik čuŭ, kazaŭ jon śpiešnym dryžačym hołasam: — Złodziej!.. Złodziej… Baranavych.
Takim čynam, kali nam aprykrała zanadta častaje ŭžyvańnie prymietnika «terminovy» razam z utvoranymi ad jaho słovami — my śmieła možam vybrać pamiž «pilny» i «śpiešny». Ad hetaha naš tekst — ci to vusny, ci to piśmovy — stanie žyviejšy i pryvabniejšy.
