Dramaturh Siarhiej Kavaloŭ užo niekalki hadoŭ stała pracuje ŭ Lublinie, dzie va univiersitecie vykładaje biełaruskuju litaraturu. Ale i Biełaruś naviedvaje časta. Tut pastajanna pa jaho pjesach staviacca śpiektakli. A niadaŭna źjaviłasia kniha «Pamiž Biełaruśsiu i Polščaj. Dramaturhija Siarhieja Kavalova».
Na pytańni «NN» adkazvaje Siarhiej Kavaloŭ.
«Naša Niva»: «Pamiž Biełaruśsiu i Polščaj. Dramaturhija Siarhieja Kavalova». Što heta za kniha?
Siarhiej Kavaloŭ: Heta zbornik artykułaŭ, recenzij, niekalki intervju na biełaruskaj, polskaj, rasijskaj movach. Kniha vydadziena da 20-hodździa majoj dramaturhičnaj dziejnaści, adlik viadziecca z dnia pieršaj pastanoŭki pa majoj pjesie «Draŭlany rycar» na Biełaruskim telebačańni. Faktyčna heta historyja našaha teatra praz pryzmu losu adnaho dramaturha. Stvaryć taki zbornik prapanavała polskaja teatraznaŭca Iryna Łapo. Ź biełaruskaha boku joj dapamahała Ludmiła Hramyka.
Dla mianie asabista kniha karysnaja tym, što jana daje mažlivaść pahladzieć na toje, što atrymałasia, a što nie. I vyznačyć, u jakim kirunku dalej ruchacca.
«NN»: I jaki kirunak abrali na budučaje?
SK: Hetyja dvaccać hadoŭ tvorčaści možna padzialić na dva pieryjady. U 1990-ch ja zajmaŭsia ŭ asnoŭnym hiermienieŭtyčnaj dramaturhijaj, tvorčymi apracoŭkami nieviadomych ci paŭzabytych tekstaŭ biełaruskaj litaratury. Rycarskija ramany, miemuary Sałamiei Pilštynovaj Rusieckaj, dramaturhija Franciški Uršuli Radzivił. Ja bačyŭ svaju zadaču ŭ zapaŭnieńni vakuumu ŭ biełaruskaj kłasičnaj dramaturhii. Bo kali pačać ličyć, jakija tvory možna nazvać dramaturhičnaj kłasikaj XIX-XX stahodździaŭ, chopić palcaŭ adnoj ruki.
A ŭ XXI stahodździ mianie bolš cikaviać ekśpierymientalnyja formy — terytoryja svabody ŭ teatry. Toje, čaho jašče nie było. Heta pjesy «Pacałunak nočy», «Piasčany zamak», «Intymny dziońnik», «Viartańnie Haładara». Pjesy pra sučasnaść, fiłasofskija prypavieści. Hety napramak jeŭrapieizacyi biełaruskaj dramaturhii ja chacieŭ by raźvivać i nadalej.
«NN»: U Biełarusi idzie bolš za dziesiatak śpiektaklaŭ pa vašych pjesach, pra što inšyja dramaturhi mohuć tolki maryć. Heta značyć, što vy šmat času pravodzicie za piśmovym stałom?
SK: Nie. Dramaturhičnaja tvorčaść adpaviadaje charaktaru čałavieka. Kožny piśmieńnik vybiraje toj ci inšy typ tvorčaści adpaviedna svajmu charaktaru. Paet — čałaviek impulsiŭny, jaki za tydzień moža napisać šmat vieršaŭ, a paśla ničoha nie rabić. Prazaik — dyscyplinavanaja asoba, jakaja kožny dzień piša adpaviednuju kolkaść staronak, kab stvaryć raman. A dramaturh — tvorca, jaki za miesiac piša pjesu, a potym dva ci try hady ŭładkoŭvaje jaje ŭ teatr i da premjery bolš ničoha nie robić. Pieryjady tvorčaści, kali ty pišaš, źmianiajucca pieryjadami, kali heta stavicca na scenie.
«NN»: Ci traplaje aŭtar pad «pryceł» krytkaŭ, ci vyklučana sami pastanoŭki ŭ teatrach, praca akcioraŭ, režysioraŭ?
SK: Pa-roznamu. Isnuje zvyčaj, što kali pastanoŭka atrymlivajecca ŭdałaj, to ŭsie bačać u hetym svaju zasłuhu. Kali ž pastanoŭka pravalnaja, to adrazu pačynajuć šukać vinavataha. I zvyčajna ŭsio zvalvajuć na akcioraŭ.
Teatralny śpiektakl — kalektyŭnaja tvorčaść. Dramaturh piša tekst, dalej režysior pryŭnosić svajo bačańnie, mastak taksama pa-svojmu interpretuje, a jašče praca kampazitara, akcioraŭ. Jakim by dobrym nie byŭ režysior, biez akcioraŭ adpaviednaha ŭzroŭniu heta budzie blakły śpiektakl. Kudy praściej napisać dobry vierš, pjesu ci raman, čym źjavicca dobramu śpiektaklu. Vielmi šmat pieraškod na šlachu da taho, kab usio harmanična skłałasia.
«NN»: Śpiektakli pa vašych pjesach zaŭždy ŭdałyja?
SK: U mianie było pastaŭlena kala sta śpiektaklaŭ u Biełarusi i za miažoj. Ja, kaniešnie, nie hladzieŭ i pałovy ź ich. Ale rady, što było šmat udałych śpiektaklaŭ. My žyviom u krainie, dzie dla hledačoŭ biełaruskaja mova — heta amal zamiežnaja. Kali biełaruski režysior pryjazdžaje stavić śpiektakl u ruskamoŭny teatr, jon ščyra kaža na repietycyi: «Uvaha! My stavim śpiektakl na zamiežnaj movie, na movie, jakuju častka nasielnictva amal nie razumieje albo zusim nie razumieje. Tamu my pavinny jaho tak pastavić, kab navat hłuchi čałaviek zrazumieŭ pra što heta, i kab teatralnymi srodkami danieści źmiest pjesy». Kab tekst biełaruskaha dramaturha dajšoŭ da hledača, aŭtar pavinien być vielmi pierakanaŭčym. Biełaruski dramaturh pavinien pryviazvacca da siužeta, da vidoviščnaści. U Biełarusi ŭsie maje śpiektakli iduć na biełaruskaj movie. Časam byvaje, što heta adzinyja biełaruskamoŭnyja śpiektakli ŭ repiertuary ruskamoŭnych teatraŭ. Niejak na fiestyvali ŭ Kijevie Mahiloŭski dramteatr pakazvaŭ śpiektakl pa majoj pjesie «Tryščan dy Ižota». I kijeŭskija hledačy nastolki razumieli sam tekst, nastolki reahavali na moŭnyja niuansy, što našy akciory byli ŭ pryjemnym šoku. U Mahilovie takoha razumieńnia nie było, choć hetaja pastanoŭka Aleha Žuhždy vielmi padabałasia hledačam. Ujavicie sabie trahizm situacyi ajčynnaha dramaturha, kali jaho lepš razumiejuć na Ukrainie, čym u Biełarusi.
«NN»: Moŭnaja prablema aktualnaja i ŭ kole dramaturhaŭ?
SK: Biezumoŭna. U Biełarusi ciapier šmat talenavitych maładych dramaturhaŭ. Moža być nikoli nie było ŭ Biełarusi stolki dramaturhaŭ, jak u naš čas, śpiektakli pa ich tvorach staviacca ŭ Rasii. Možna nazyvać dziesiatki imionaŭ. I jany amal usie ruskamoŭnyja. Kali zaraz źjaŭlajecca vialikaja kolkaść maładych biełaruskamoŭnych paetaŭ, prazaikaŭ, to ŭsia novaja dramaturhija ruskamoŭnaja. Źviazana heta z moŭnaj situacyjaj. Pisać pra sučasnuju moładź pa-biełarusku davoli ciažka. Kali piersanažy ŭ histaryčnaj pjesie havorać pa-biełarusku, heta ŭsprymajecca naturalna. Kali aŭtar pakazvaje asiarodździe marhinałaŭ i jany havorać na litaraturnaj biełaruskaj movie, to heta ŭsprymajecca jak falš. Navat kali milicyjaniery ŭ pjesach Alaksieja Dudarava razmaŭlajuć pa-biełarusku, heta hučyć nienaturalna.
«NN»: Čamu biełaruskaja dramaturhija zvodzicca ŭ bolšaści da histaryčnaj tematyki?
SK: Jość takaja važnaja prablema, jak stereatyp biełaruskaj dramaturhii. Što naš hladač razumieje pad biełaruskaj dramaturhijaj? U asnoŭnym jana razumiejecca jak kaściumavanaja histaryčnaja drama. U nas amal nie było histaryčnaj tematyki ŭ savieckaj dramaturhii. I ŭ 1990-ch hadach dramaturhi adrablali niaprojdzieny šlach, jaki palaki prajšli ŭ XIX stahodździ, litoŭcy ŭ 60-70-ch hadach XX st. Ale kali hetaja praca była zroblena, uźnikła pytańnie: «A što dalej?» Nielha zamykacca tolki na histaryčnaj tematycy. Ja ŭžo niekalki hadoŭ admaŭlajusia pisać histaryčnyja dramy, navat na zamovu teatraŭ. Pa-pieršaje, heta dla mianie niecikava. Pa-druhoje, ja baču, što heta zhubny šlach. Dramaturhija pavinna adlustroŭvać naš čas. I nie tolki na ruskaj movie. Chacia adlustravańnie sučasnaści natykajecca na vialikija pieraškody, źviazanyja i z moŭnymi, i z hramadskimi pryčynami.
