TRY MILJONY ZA BOJAŹ NATO
Antyzachodnickija nastroi i kompleks dziaržaŭnaj niepaŭnavartaści ŭ RB
Dniami daviałosia pračytać u presie pra vyniki statystyčnaha apytańnia ŭ Biełarusi i Rasiei. Pavodle hetych źviestak absalutnaja bolšaść biełarusaŭ — za abjadnańnie dźviuch krain, i hałoŭnaja pryčyna takoha imknieńnia — bojaź NATO. Pra nataŭskija bambiožki siońnia i sapraŭdy zusim surjozna razvažajuć paspalityja biełaruskija ludzi — što ŭ horadzie, što ŭ vioscy. Adpaviedna bojaź Zachadu zmušaje ich tulicca da rasiejskaha plača, šukać abarony ŭ savieckich tradycyjach, daviaracca razvaham kiraŭnictva RB pra patrebu supraćstajać ZŠA. Što ž heta za strach taki narodny, adkul jon biarecca i na čym trymajecca?
Najpieršy i najbolš prosty adkaz — dziaržaŭnaja prapahanda, abo jak ciapier kažuć, zambiravańnie nasielnictva. Choć nielha śćviardžać, što siońnia jana takaja ž aktyŭnaja i karystajecca takim samym davieram, jak u časy SSSR. Tym nia mienš. Dastatkova praanalizavać tyja antypolskija nastroi, jakija tradycyjna dla BSSR, a jašče raniej — dla Sieviero-Zapadnoho kraja siońnia pradukujucca i raspalvajucca režymam pieršaha prezydenta RB.
Tradycyi takoj prapahandy biaruć pačatak nie ŭ Biełarusi, a ŭ siaredniaviečnaj Maskovii, jakaja ciaham usioj historyi vajavała z Polščaj. Biełaruś ža, naadvarot, najčaściej šukała paratunku ad Maskvy ŭ sajuzach z Varšavaj, pra što śviedčać Kreŭskaja i Lublinskaja unii, abjadnańnie ŭ adzinuju dziaržavu Reč Paspalituju. Tahačasnaja Biełaruś u składzie Vialikaha Kniastva Litoŭskaha była, kali źmiaścić časy, całkam realnym pretendentam na ŭstupleńnie ŭ NATO i eŭrapiejskija struktury. Siońnia ŭsio naadvarot.
Sytuacyja radykalna źmianiłasia ŭ minułym stahodździ, kali całkam źmianiłasia kiraŭnictva krainy. Zamiest svajoj spalanizavanaj šlachty vialikija i małyja biełaruskija losy stali vyrašać pryviezienyja z Rasiei čynoŭniki. Jany całkam padzialali modnuju tady nianaviść da «palačyšak».
Za dva stahodździ ŭ śviadomaści naroda byŭ hłyboka ŭkarenieny kompleks dziaržaŭnaje niepaŭnavartaści Biełarusi. Biełaruś — jak by niedakraina, niedadziaržava. Adsiul niesurjoznyja adnosiny da biełaruskaj movy, da historyi. Biełaruskaja dziaržava ŭsprymajecca jak štučnaja na samym paspalitym narodnym uzroŭni. Heta čysta prapahandyscki plon, jaki nia maje nijakaha dačynieńnia da mentalitetu abo nacyjanalnaha losu. Pryčym hety plon dasiahnuŭ takoha ŭzroŭniu, što novyja i novyja pakaleńni načalstva ŭsich ranhaŭ demanstrujuć pabłažlivaje staŭleńnie da biełaruskaj dziaržaŭnaści ŭžo amal nieśviadoma, mižvoli.
Zusim lahična budzie paraŭnać kompleks dziaržaŭnaje niepaŭnavartaści biełarusaŭ z kompleksam siamiejnaje niepaŭnavartaści maciarok-adzinočak. Pasprabujcie ŭjavić sabie tuju Ninku, jakaja žyvie biaz muža. Takaja žančyna, zrabiŭšy svoj vybar na Ivanu z samymi surjoznymi namierami, užo nikoli nie padpuścić da siabie Juzika, bo myślić prahmatyčna. Naadvarot, jana budzie ŭsialak adhaniać taho Juzika, abo bajacca jaho, chaj sabie i zusim biezpadstaŭna. A ciapier ujavim, što hetaja kabieta — Biełaruś. Tady robicca zrazumiełym narodnaje pačućcio niapryjazi da NATO (aby niemcy znoŭ nie taptali našuju ziamlu) i, naadvarot, — lubaści da Rasiei, da Ivana, jakomu narod hatovy daravać i stalinskija represii, i kalektyvizacyju, i siońniašniaje svajo biednavataje žyćcio.
Praŭda, i hety vybar — nie ad mentalnaści abo jakohaś słavianska-hienetyčnaha adzinstva, pra što tak šmat kažuć sučasnyja kiraŭniki. Reč u tym, što pry inšych abstavinach naša Ninka moža źmianić svoj vybar. Naprykład, Ivan advierniecca ad jaje abo źniknie kudy-niebudź, ci pamre, nia daj Boh. I tady ŭžo z usioj rašučaściu jana pavierniecca da Juzika i advierniecca ad Ivana, što i paćviardžaje siaredniaviečnaja historyja Biełarusi. Bo tut naŭrad ci moža iści hutarka pra hłybokaje pačućcio. Važniej dla Ninki toje, što jejny mały Andrejka padrastaje biaz baćki.
Jašče adzin pohlad na antyzachodnija nastroi — praz kulturu bytu i praz chamstva, adsutnaść elitarnych žadańniaŭ — žyć čysta, ładna i ŭmieła. Hetkaja praletaryzacyja śviadomaści taksama biare pačatak u XIX st., kali byŭ pierałamany chrybiet zachodnickim biełaruskim pamknieńniam i na źmienu pryjšli rasiejskija pamieščyk, čynoŭnik i psałomščyk sa svaimi ŭjaŭleńniami pra žyćcio. Zaŭvažu, što heta byli daloka nia lepšyja ludzi Rasiei, a ludzi nieprykajanyja, jakija mnohimi tysiačami rynulisia da nas na darmaviznu. Bytavaja nieŭładkavanaść u pary z praletarskim askietyzmam stali etalonam, jaki paśla byŭ uźniaty na ščyt balšavikami.
Antynataŭskija nastroi spres pierahukajucca z pryzabytym ad časoŭ pieršaha našaniŭstva paniaćciem ciemry narodnaj.
Narod, biełaruski narod
Ty ciomny, ślapy byccam krot.
Heta Maksim Bahdanovič. Ale najbolš enerhii pryśviaciŭ zmahańniu ź ciemraj Janka Kupała. U tyja časy ŭvieś asiarodak vakoł hazety «Naša Niva» stajaŭ na vielmi čystych i vyhodnych pazycyjach antyciemry. Pa sutnaści, u ich nie było nijakich inšych matyvacyjaŭ, aproč aśviety naroda, aproč śviatła. Nia dziva, što i nianaviść da zachadu, da pieradavych technalohijaŭ ŭ tyja časy hučała b dysanansam. Zmahalisia ź ciemraj. Zabiahajučy napierad, skažu, što ciemra narodnaja nikudy nia dziełasia z tych časoŭ i da siońnia. Voś tolki litaratura pra jaje pisać pierastała. Zaściła vočy iluzija sacyjalistyčnaha praśviatleńnia. Ciemra stała byccam by nieaktualnaj, byccam by zastałasia ŭ «ciomnaj minuŭščynie». Adnak klasyčnyja vieršy pačatku stahodździa, u tym liku i pra ciemru, hučać siońnia absalutna aktualna. U adroźnieńnie ad šmatlikich paniehirykaŭ kałhasnamu budaŭnictvu.
Novyja časy padšturchoŭvajuć da hetaje temy znoŭ. «Biełaruś, maja staronka, kutok ciemnaty». Voś ža mienavita z hetaj ciemnaty hučać siońnia słovy pra bojaź nataŭskich bambiožak i prychodziać źviestki statystyčnych apytańniaŭ pra sajuzy z Rasiejaj, Kitajem i Juhasłavijaj. Mienavita z hetaj ciemnaty pryjšli hałasy dvuch Łukašenkavych referendumaŭ pra niežadańnie viedać biudžet krainy i pra zamienu histaryčnaj symboliki na eklektyčnyja samarobki. Mienavita z hetaha ciomnaha kuta zajaŭlajuć siońnia biełaruskija baćki i matki pra patrebu abjadnańnia z Rasiejaj, adnačasova byccam by i nia chočučy pasyłać synoŭ u haračyja rasiejskija kropki, što nijak nia viažacca adno z adnym. Ciemnata jość synonimam niedaśviedčanaści, nieadukavanaści i niaŭmieńnia analizavać padziei.
Dniami ja raspaviadaŭ kalehu pra svaju pajezdku ŭ Mazyrski rajon. Kalehu-palityka cikaviła najpierš, što ludzi kažuć pra Łukašenku. A što jany kažuć? Jany hatovyja na jaho malicca. Najpierš — pensijanery, jakim jon rehularna płocić pa try miljony. Tut, darečy, ja zaŭvažyŭ adnu cikavuju akaličnaść. Sprava nie ŭ hrašach, nia ŭ hetych troch miljonach. Najbolš za Łukašenku nastrojvajuć svaich viaskovych maciarok ichnyja dzieci — haradzkija bambizy, što pakidali rodnyja kotliščy i zvodziać ciapier kancy z kancami ŭ haradoch. Łukašenka svaimi symbaličnymi tryma miljonami jak by ŭziaŭ na siabie ichny synoŭski kompleks, ichnuju niemahčymaść abo niežadańnie apiekavacca starymi. Voś čamu najpierš tut usie hatovyja na Łukašenku malicca.
— A NATO, — spytaŭsia ŭ mianie kaleha, — što jany pra Zachad kažuć.
— Rychtujucca, kažu, da bambiožak. Maŭlaŭ, pierš Juhasłavija, a paśla — my.
Kaleha pasłuchaŭ uvažliva i ŭrešcie vyhuknuŭ ułasnaje adkryćcio: «Dyk heta ž — ciemra!»
Siarhiej Paŭłoŭski
