«Samym emacyjna składanym momantam była noč la Akreścina» — hutarka z Alaksiejem Pałujanam, čyj film pra padziei žniŭnia trapiŭ na Bierlinale
Samaje cikavaje Bierlinale pakinuŭ napaśledak: 11 lutaha jaho dyrektar Karła Šatryjan raskazaŭ pra dźvie apošnija siekcyi kinafiestyvalu i takim čynam zaviaršyŭ abviaščeńnie prahramy. U padborcy Berlinale Special akazałasia i dakumientalnaja karcina Alaksieja Pałujana «Kuraž», u jakoj pakazany padziei žniŭnia paśla vybaraŭ u Biełarusi. Režysior z Baranavičaŭ žyvie ŭ Hiermanii, a publicy jon viadomy karotkamietražkaj «Voziera radaści» pavodle ramana Viktara Marcinoviča, što pabyvała na siamidziesiaci festach i kvalifikavałasia na premiju «Oskar». My pahavaryli z Alaksiejem pra zdymki «Kuražu» ŭ žniŭni, intares kinafiestyvalaŭ da temy Biełarusi i što dla jaho značyć premjera na Bierlinale.
13.02.2021 / 14:27
— Ci słušna nazvać «Kuraž» biełaruskim filmam?
— Ja liču, słušna: jon na sto adsotkaŭ źniaty ŭ Biełarusi, amal na sto adsotkaŭ biełaruskaj kamandaj. Tolki adzin z apierataraŭ — niemiec Jese Mazuch, ale asnoŭnyja padziei zdymała naša Tania Haŭrylčyk (byłaja videaapieratarka «Našaj Nivy» — «NN»). Heta absalutna biełaruski film, ale ŭ im ni centa biełaruskich hrošaj. Ja zmahaŭsia za toje, kab na Bierlinale byli paznačanyja dźvie krainy vytvorčaści, ale jurydyčna vytvorčaść usio ž niamieckaja.
— Pra što raspaviadaje tvoj film?
— Pra troch mastakoŭ — u sensie, mastakoŭ pavodle ŭsprymańnia śvietu. Jany trymajucca svaich žyćciovych pryncypaŭ i na ŭłasnym dośviedzie viedajuć, čaho kaštuje być niezaležnym tvorcam u Biełarusi. Maje hieroi — akcior i muzyka Dzianis Tarasienka i akciory «Svabodnaha teatra» Pavieł Haradnicki i Maryna Jakubovič. Ja zdymaŭ ich z kanca 2018 hoda, ale z dvaccać šostaj chviliny ŭ filmie tolki žnivień.
— Nakolki padziei ŭ Biełarusi paśla vybaraŭ pieraviarnuli ideju karciny?
— Nie mahu skazać, što jany absalutna ŭsio źmianili, ale paŭpłyvali mocna. Žnivień daŭ filmu toj samy nierv dakumientalistyki i dazvoliŭ pastavić ekzistencyjnyja pytańni. Raniej skazać «biełaruski niezaležny mastak» možna było tolki čałavieku, jaki viedaje naš kantekst: jon adrazu razumieŭ, pra što idzie havorka. Kali jašče da žniŭnia ja pakazvaŭ svoj sarakachvilinny mantaž zachodniejeŭrapiejcam, jany nie razumieli, u čym kanflikt filma: hieroi vyhladajuć jak chipstary z Krojcbierhu ŭ Bierlinie, fajna apranutyja, repietujuć u łofcie, staviać sacyjalna-krytyčnyja pjesy — usio supier. Ludzi nie razumieli, čaho ŭsio heta kaštuje ŭ biełaruskich abstavinach. A paśla padziej žniŭnia žyćcio i śpiektakli maich hierojaŭ stali ŭsprymacca zusim pa-inšamu, tut užo paŭstała pytańnie ledź nie vyžyvańnia.
Kadr ź filma «Kuraž»
— Raskažy pra akaličnaści zdymak u samyja haračyja dni.
— Ja zdymaŭ 9 žniŭnia la Steły, 10-ha na Puškinskaj za paŭhadziny da taho, jak tam zastrelili Tarajkoŭskaha. Kaniečnie, samym emacyjna składanym momantam była noč la Akreścina, kali adtul vychodzili viaźni. Jašče ŭ traŭni ja zrazumieŭ, što narod prosta tak nie prahłynie prynižeńnie z karonavirusam. Ja ŭśviedamlaŭ, što paśla vybaraŭ budzie žorść, tamu byŭ padrychtavany da zdymak: nabyŭ niejkuju achoŭnuju ekipiroŭku, kupiŭ maleńkuju techniku, jakuju ŭ vypadku zatrymańnia było b nie škada. Nasamreč, mnie prosta pašancavała. Na Stele vyratavała toje, što niejki aŭtobus hieraična raźviarnuŭsia nasuprać techniki i AMAPu i daŭ mahčymaść ludziam adyści. Jašče da hetaha mianie zaliŭ vadamiot, ja padumaŭ, što zdymki skončany, i syšoŭ. Kiroŭca, jaki mianie paŭsiul vaziŭ, taksama vyratavaŭ. Ja zdymaŭ kožny dzień da 30 žniŭnia, u mianie było try schovanki, u apošnija dni ŭvohule pačałasia paranoja. Ja mieŭ unikalny materyjał, nielha było, kab mianie tupa zatrymali, ja turbavaŭsia, što tady nie budzie filma, jaki pakaža praŭdu. Adnojčy mianie navat ciahnuli ŭ bus. 2 vieraśnia ja źjechaŭ i płanavaŭ praz dva tydni viarnucca, ale potym stała zrazumieła, što heta niebiaśpiečna.
— Ci adčuvaješ ty sioleta asablivy intares kinafiestyvalaŭ da biełaruskaj temy?
— Kaniečnie, aproč Bierlinale «Kuraž» užo adabrany na piać kinafiestyvalaŭ i ŭsie jany — vysokaha ranhu. Spadziajusia, moj film vybirajuć nie tolki z-za temy, heta było b dziŭna. Ale tak, Biełaruś ciapier cikavaja, pytańnie tolki, ci buduć filmy, jakija zadavolać hety intares.
— «Voziera radaści» nie trapiła ŭ šort-list «Oskara». Ty rasstroiŭsia?
— Nie, ty što. Ja viedaju, što jeŭrapiejskaje aŭtarskaje kino, amal biez słoŭ, na takuju temu nierealna prasunuć na amierykanski rynak.
— Karcina była pakazanaja na siamidziesiaci fiestyvalach i atrymała tryccać uznaharod. Ty zarabiŭ na «Voziery»?
— Chiba viarnuŭ svaje hrošy, jakija ŭ jaho ŭkłaŭ. Nu moža być, 5-10 tysiač jeŭra zarabiŭ. U vypadku z karotkim mietram hałoŭnaje — pierajści na prystupku, na jakoj tabie praściej šukać finansavańnie na nastupny poŭnamietražny prajekt. Fiestyvali dla hetaha i patrebny: zadavolić aŭtarskaje eha i znajści hrošy.
Kadr ź filma «Voziera radaści»
— «Voziera radaści» dapamahło tabie ŭ pošuku hrošaj?
— Tak, z «Kuražom» užo było praściej, u mianie taksama jość pačatkovaje finansavańnie na nastupny mastacki film.
— A aŭtarskaje eha ty zadavoliŭ?
— Dumaju, tak. Važna jašče, što ŭ śviecie krychu bolš daviedalisia pra biełarusaŭ. Biełaruskija filmy na mižnarodnych fiestyvalach stvarajuć choć niejki varušniak: kali ŭ krainie niama kinaindustryi, zastajecca raźvivać biełaruskaje kino takimi partyzanskimi mietadami.
— Ty žyvieš u Hiermanii, a zdymaješ pra Biełaruś. Čamu nie zdymać u Hiermanii pra Hiermaniju albo viartacca ŭ Biełaruś i zdymać tut?
— Pra Hiermaniju ja nie mahu zdymać, bo nie razumieju hetuju krainu tak dobra, jak svaju. Treba pražyć tut piaćdziesiat hadoŭ, kab choć krychu spaścihnuć jaje i niamieckaje hramadstva. Pra što mnie jašče zdymać, jak nie pra Biełaruś? Ja prosta pa-dobramu vykarystoŭvaju dla hetaha mahčymaści, jakija znachodžu ŭ Hiermanii. Niemcy hłybiej hladziać na śviet, čym my dumajem, heta hłabalnaja kraina, tut razumiejuć, što biełarus moža stvaryć vydatnaje kino i zrabić hetym karyść niamieckamu kiniematohrafu. Praŭda, kali havorka idzie pra vialikija hrošy, kaniečnie, u prajekcie pavinna być niešta niamieckaje. U maim nastupnym filmie buduć i Biełaruś, i Hiermanija.
— Jon raptam nie pra Druhuju suśvietnuju?
— Nie, tam našaja rečaisnaść i čas, kali ja źjaviŭsia na śviet.
Kadr ź filma «Kuraž»
— Što novaha ty daviedaŭsia pra biełarusaŭ padčas zdymak «Kuražu»?
— Što, mahčyma, u našaj mirnaści, za jakuju nas krytykuje chto tolki moža, jość niešta asabliva razumnaje. Usie hetyja «mahli b» viaduć da nieabdumanych krokaŭ, bo dzie emocyi, tam pamyłki, a znajści bałans — heta mastactva. Napeŭna, tamu biełarusy, kali emocyi ściskajucca jak spružyna, adrazu dumajuć: «Tak, uklučaj hałavu, uklučaj hałavu».
— Ź jakimi adčuvańniami ty źjazdžaŭ ź Biełarusi ŭ pačatku vieraśnia?
— Vielmi nie chaciełasia źjazdžać, bo było pradčuvańnie, što niešta adbudziecca — niešta albo cudoŭnaje, albo vielmi kiepskaje. Ale ŭžo ŭ Hiermanii ja zrazumieŭ, što ni cudoŭnaha, ni kiepskaha ŭ bližejšy čas nie budzie.
— Ci chapiła tabie materyjału, jaki ty źniaŭ u žniŭni, albo dobra było b usio ž viarnucca praz dva tydni?
— Materyjału stolki, što možna dva filmy zrabić. My vielmi intensiŭna mantavali, bo ja chacieŭ paśpieć na Bierlinski kinafiestyval. Dzie pravodzić premjeru «Kuražu», jak nie ŭ Bierlinie — horadzie, jaki byŭ padzieleny pamiž dźviuma krainami? Chto, jak nie bierlincy, viedaje, kolki kaštuje svaboda? Dedłajnam padačy byŭ pačatak listapada, fiestyval daŭ nam jašče dva tydni, to-bok daviałosia dva z pałovaj miesiaca rok-n-rolić. Uvohule dobra było b hety materyjał jašče hodzik pamiać, ale film patrebny ciapier, da taho ž rečaisnaść mianiajecca. Pakul što «Kuraž» i patavaja situacyja ŭ im aktualnyja.
— Što ty adčuŭ, kali daviedaŭsia, što ty — u prahramie Bierlinale?
— Chočacca skazać niešta ramantyčnaje, ale takoha nie było. Heta byŭ doŭhi šlach: pierasoŭvańnie z adnoj siekcyi ŭ druhuju, pieramovy ź inšymi fiestyvalami, tamu na momant aficyjnaha paćvierdžańnia ŭ mianie było prosta adčuvańnie stomlenaści. Užo paśla pryjšło razumieńnie, što adbyłosia niešta cudoŭnaje. Dla mianie važna, što premjera «Kuražu» adbudziecca mienavita na Bierlinale: ja vosiem hadoŭ pryjazdžaŭ na hety fiestyval i maryŭ, što kali-niebudź biełaruski film budzie tut pakazany.