Navukoŭcy stvaryli pieršy ŭ śviecie zarodak čałavieka ŭ łabaratoryi. Jak i hałoŭnaje — navošta?
Kamandzie navukoŭcaŭ z Brytanii i ZŠA ŭpieršyniu ŭ historyi ŭdałosia stvaryć čałaviečyja embryjony štučnym sposabam — z hienietyčnaha materyjału adnoj-adzinaj stvałavoj kletki.
20.06.2023 / 07:44
Ilustracyjnaje fota: Antonio Calanni, File / AP Photo
Siensacyjnaja zajava, zroblenaja na štohadovym schodzie Mižnarodnaha tavarystva daśledavańniaŭ stvałavych kletak, padymaje ceły šerah pytańniaŭ — pieradusim etyčnych i jurydyčnych.
BBC adkazvaje na niekatoryja ź ich.
Čamu ekśpierymient ličać histaryčnym?
Embryjon luboha mlekakormiačaha ŭtvarajecca ŭ momant začaćcia, to-bok źlićcia dźviuch pałavych kletak baćkoŭ. Kožnaja ź ich źmiaščaje tolki pałavinny nabor chramasom, tamu pry źlićci jany dapaŭniajuć hienietyčnuju infarmacyju adna adnoj.
U siensacyjnym ekśpierymiencie kožny čałaviečy embryjon byŭ vyraščany šlacham dzialeńnia adnoj donarskaj stvałavoj kletki, heta značyć faktyčna havorka idzie pra kłanavańnie.
Praviadzieńnie dośledaŭ pa kłanavańni čałavieka zakanadaŭča zabaroniena ŭ bolšaści krain śvietu, adnak u hetym vypadku dazvoł atrymali pry ŭmovie źniščeńnia vyraščanych embryjonaŭ va ŭzroście nie starejšym za dva tydni.
Zrešty, varta adznačyć, što farmalnaha paćviardžeńnia — u vyhladzie navukovaha artykuła z padrabiaznym apisańniem padrychtoŭki i praviadzieńnia paśpiachovaha ekśpierymienta — siensacyjnaja zajava pakul nie atrymała.
Ekśpierymient byŭ praviedzieny pad kiraŭnictvam prafiesara Kiembrydža Mahdaleny Ziernickaj-Hioc. Fota: University of Cambridge
Takim čynam, mnohija ekśpierty ŭstrymlivajucca ad źmiastoŭnych kamientaroŭ u čakańni publikacyi.
Čym štučny embryjon čałavieka adroźnivajecca ad zvyčajnaha?
Jak užo zhadvali vyšej, łabaratorny embryjon atrymali nie šlacham źlićcia dźviuch pałavych kletak baćkoŭ, a z adnoj-adzinaj stvałavoj kletki donara (a tamu jon hienietyčna identyčny baćkoŭskamu arhanizmu).
Stvałavyja kletki — heta svojeasablivyja «narychtoŭki» arhanizma, jakija toj pry nieabchodnaści «śpiecyjalizuje» — heta značyć pieratvaraje ŭ kletki lubych unutranych orhanaŭ i tkanak.
Mienavita sa stvałavych kletak i składajecca na rańnich etapach raźvićcia ŭvieś embryjon.
U hetym vypadku ŭ navukoŭcaŭ atrymałasia «pierakanać» stvałavuju kletku pieratvarycca ŭ embryjon baćkoŭskaha arhanizma, ale tolki na rańnim etapie jaho raźvićcia, kali ŭvieś zarodak składajecca z adnoj-adzinaj apłodnienaj jajcakletki.
Navošta heta naohuł treba?
Sintetyčnyja embryjony, jakim usiaho niekalki dzion ci tydniaŭ, mohuć dapamahčy daśledčykam vyvučyć rannija stadyi čałaviečaha raźvićcia i, mahčyma, vyrašyć prablemu biaspłodnaści, aktualnuju dla mnohich par.
Naprykład, mienavita na pačatkovych etapach ciažarnaść niaredka raptam abryvajecca bieź jakich-niebudź vidavočnych pryčyn.
U toj ža čas mahčymaści vyvučeńnia čałaviečaha zarodka ŭnutry maciarynskaha arhanizma, dy jašče i na rańnich stadyjach farmiravańnia embryjona, vielmi abmiežavanyja.
Vyvučeńnie štučnych embryjonaŭ u łabaratornych umovach dapamoža vyrašyć hetuju prablemu i (siarod inšaha) lepš zrazumieć pryčynu rańnich vykidyšaŭ.
Etyčnyja i jurydyčnyja prablemy
Farmalna takija zarodki pad jurydyčnaje paniaćcie «embryjona» nie padpadajuć, bo ich vyroščvali na praciahu dvuch tydniaŭ, a mienavita hety termin u zakanadaŭstvie bolšaści krain prapisany jak maksimalna mahčymy dla ekśpierymientaŭ.
Da kanca druhoha tydnia ad momantu začaćcia ŭ zarodka jašče nie pačynaje farmavacca mozh i nie čuvać sercabićcie, takim čynam, i etyčnaj dylemy pierad ekśpiertami nie paŭstaje.
Za 14 dzion paśla apładnieńnia zakon patrabuje pierasadzić zarodki ŭ arhanizm surahatnaj maci abo, kali embryjon stvaraŭsia vyklučna dla patreb ekśpierymienta, źniščyć.
Jakaja patencyjnaja ryzyka novaj technałohii?
Vyraznych praviłaŭ, jakija rehulujuć vyroščvańnie čałaviečych embryjonaŭ sa stvałavych kletak, na siońnia niama, a jany prosta žyćciova nieabchodnyja.
Novyja bijatechnałohii stanoviacca tańniejšymi, a dla ich vykarystańnia ŭ chatnich umovach čaściakom navat nie patrabujecca śpiecyjalnaja adukacyja.
«Vielmi važna, kab daśledavańni ŭ hetaj halinie vialisia vielmi aściarožna i prazrysta, — padkreślivaje prafiesar Instytuta Frensisa Kryka Džejms Bryskou. — Niebiaśpieka zaklučajecca ŭ tym, što pamyłki abo nieabhruntavanyja zajavy paŭpłyvajuć na hramadskaść i palitykaŭ, što moža surjozna naškodzić usioj halinie».
Čytajcie taksama:
«Ja pavinna rabić heta biaspłatna? Nie, adnaznačna». Surahatnaja maci pra žyćcio, chejt i stereatypy
Demanstracyja pratatypa «pieršaj u śviecie štučnaj matki» vyklikała abureńnie