Šaŭčuk uziaŭ na vokładku svajho alboma vaŭkoŭ Jakuba Kołasa
Lidar rasijskaha hurta DDT Juryj Šaŭčuk i muzykant Dźmitryj Jemialjanaŭ vypuścili sumiesny albom «Vołki v tirie». Na vokładcy alboma źmieščanyja vyjavy vaŭkoŭ, jakija niezvyčajnym čynam źviazanyja ź biełaruskaj kulturaj.
17.07.2023 / 21:33
Vokładka alboma «Vołki v tirie»
Dva vaŭki, a dakładniej adzin, ale simietryčna adlustravany, uziatyja z vokładki knihi, vydadzienaj jašče za savieckim časam, u 1984 hodzie, u vydaviectvie Eesti Raamat («Estonskaja kniha»). Heta byŭ pierakład kazki «Kaza ŭ arechach» biełaruskaha kłasika Jakuba Kołasa, uziataja sa zbornika «Ranica ŭ niadzielku».
Kazku Kołas napisaŭ jašče ŭ 1940 hodzie. U joj raspaviadajecca pra toje, jak pajšoŭ kazioł z kazoju arechi źbirać, ale naščypali try miachi, a čaćviorty šałupińnia — i nijakaja siła nie moža prymusić kazu pajści damoŭ, pakul niama arechaŭ. Kazioł kliča vaŭkoŭ jeści kazu, kab taja pajšła dadomu. Ale vaŭki nie prychodziać, kazioł kliča miadźviedzia dušyć vaŭkoŭ, ale i toj nie idzie, i hetak dalej. Łancuh padziej u kancy skazki zapuskaje tolki karšun, jaki ŭsio ž prylataje drać kurej. Kali narešcie čarha dachodzić da vaŭkoŭ i jany iduć jeści kazu, to taja z arechami prychodzić dadomu.
Voŭk z estonskaha vydańnia kazki «Kaza ŭ arechach» Jakuba Kołasa. Ilustracyi Jaana Tamsaara
Pierakład hetaj kazki ź biełaruskaj movy vykanaŭ estonski dziciačy piśmieńnik Andres Jaaksaa (Andres Jaksoo), a knihu aformiŭ mastak Jaan Tamsaar (Jaan Tammsaar). Jahonyja ilustracyi i byli vykarystanyja na vokładcy muzyčnaha alboma.
Vyhladajuć jany nadzvyčaj dziŭna, asabliva nieadnaznačnaje ŭražańnie pakidajuć čałaviekapadobnyja kazły z rahami i čyrvonymi vačyma. Ich vyjavy, darečy, pieryjadyčna traplajuć u zamiežnyja padborki vyjaŭ žachlivych infiernalnych (piakielnych) istot. Ale taki vyhlad aŭtaram byŭ pazyčany z kudy bolš daŭnich krynic, praŭda, zusim nie biełaruskich.
Vokładka estonskaha vydańnia kazki «Kaza ŭ arechach» Jakuba Kołasa. Ilustracyi Jaana Tamsaara
Ilustracyi knihi stvoranyja jak pierajmańni rasiejskaha łubka, narodnaj hraviury, jakaja vyłučajecca prostaściu i dastupnaściu vizualnych vobrazaŭ. U takich karcinach-apaviadańniach zrazumiełaj movaj i daścipna, z vykarystańniem satyryčnych alehoryj i prymavak, raspaviadałasia pra toje, što chvalavała ludziej u ich paŭsiadzionnym žyćci.
«Nie idzie miadźviedź vaŭkoŭ dušyć…» i «Nie iduć stralcy miadźviedzia bić…». Ilustracyi Jaana Tamsaara
U Maskoŭskim carstvie łubki źjavilisia ŭ kancy XVI stahoddzia. Jany drukavalisia na šeraj papiery z dapamohaj lipavych došak, paśla atrymanyja hraviury razmaloŭvali žančyny i dzieci. U kancy XIX stahoddzia malunki stali rabić nie na drevie, a na mietale, što dazvoliła majstram stvarać składaniejšyja tvory. Jašče bahaciejšaj stała i kalarovaja hama łubkoŭ.
«Nie iduć kamiani taparoŭ tupić…» i «Nie iduć červi kamiani tačyć…». Ilustracyi Jaana Tamsaara
Samyja rannija ŭzory łubkoŭ byli pryśviečanyja relihijnaj tematycy, ale pastupova pašyrylisia ilustracyi da rasiejskich kazak, bylin, pierakładnych rycarskich ramanaŭ, histaryčnych apovieściej.
«Nie iduć viaroŭki stralcoŭ viazać…» i «Nie idzie ahoń viaroŭki palić…». Ilustracyi Jaana Tamsaara
Kaza z čyrvonymi vačyma z estonskaha vydańnia biełaruskaj kazki ŭziataja z kankretnaha łubka, jaki datujecca XVIII stahoddziem, choć inšyja krynicy śćviardžajuć, što heta sučasnaja rekanstrukcyja łubka XVII—XIX stahoddziaŭ. A voŭk šmat u čym padobny da taho, jak pakazvali na łubkach taho ž stahoddzia Kata Kazanskaha, hieroja histaryčnych padańniaŭ i lehiendaŭ.
Vizualnaja krynica vaŭka z estonskaha vydańnia — Kot Kazanski. «Kot Kazanskoj, um Astrachanskoj, razum Sibirskoj, słavno žił, sładko jeł, słabko bzdieł». Łubok XVIII stahoddzia, mahčyma, satyra na Piatra I.
I choć hetyja ilustracyi stvarajuć nievialikuju nahodu dla taho, kab nahadać pra kolišnija kulturnyja suviazi z Estonijaj i tvorčaść kłasika, jany taksama pakazvajuć na vielmi prykraje dla nas usprymańnie biełaruskaj kultury praz pryzmu rasiejskaj. Mastak ź nie takoj dalokaj dla nas krainy ŭsprymaŭ biełarusaŭ jak častku čahości ahulnaruskaha i nie moh znajści ŭ nas (bo nie było pa čym) aryhinalnych prajavaŭ narodnaj mastackaj kultury, z dapamohaj pierajmańnia jakoj zmoh by reprezientavać praz kazku svaim čytačam.
Kaza estonskim mastakom amal bieź źmien pieramalavanaja z łubka XVIII stahoddzia. «Miedvied s kozoju prochłaždajutsia, na muzykie svojej zabavlajutsia. I miedvied šlapu vzdieł da v dudku ihrał. A koza siva v sarafanie siniem s rožkami i s kołokolčikami, i s łožkami vprisiadku plašiet»
Dyj sama situacyja, kali rasijskija muzykanty źviarnulisia da hetych vyjaŭ raniej za biełarusaŭ, pra mnohaje śviedčyć.
Mienavita tamu tak važna raspaviadać i prapahandavać svaju kulturu, ad malavanych dyvanoŭ da biełaruskich hurtoŭ, za miežami Biełarusi. U siońniašniaj situacyi, kali vialikaja častka biełarusaŭ apynułasia ŭ vymušanym vyhnańni, heta vyhladaje całkam pasilnaj i karysnaj spravaj.
Čytajcie taksama:
Chłopiec namalavaŭ niezvyčajnyja vyjavy Minska, a ź ich zrabili prynty dla torbačak
U Minsku vychodzić novaja kniha pra Franciška Skarynu. Čym jana admietnaja
Bieraściejskuju Bibliju i inšyja biełaruskija kaštoŭnaści raspradaje były ministr?