Pieršy raz takoje. Na vynik vybaraŭ u Słavakii paŭpłyvali dypfejkam — z hołasam lidara prajeŭrapiejskaj partyi
Najaŭnaje ŭ krainie zakanadaŭstva ab baraćbie z dezynfarmacyjaj nie zmahło pieraduchilić raspaŭsiud chłuślivaj infarmacyi padčas vybarčaj kampanii.
04.10.2023 / 18:37
Vybarščyki zapaŭniajuć svaje biuleteni na vybarčym učastku ŭ Bracisłavie padčas daterminovych parłamienckich vybaraŭ u Słavakii 30 vieraśnia 2023 hoda. Fota: AP Photo / Darko Bandic
Pra sumny vopyt apošniaj vybarčaj kampanii ŭ Nacyjanalnuju radu Słavakii (vybary adbylisia 30 vieraśnia) raskazvaje francuzskaje vydańnie Le Monde.
Za dva dni da hałasavańnia ŭ sacsietkach vykłali zapis razmovy lidara centrysckaj prajeŭrapiejskaj partyi «Prahresiŭnaja Słavakija» Michała Šymiečki (Michal Šimečka) ź viadomym žurnalistam, aŭtaram šmatlikich rasśledavańniaŭ ab tym, što «hałasami cyhanoŭ» buduć «manipulavać» na karyść jaho kandydatury.
Zapis razmovy šyroka razyšoŭsia ŭ tyktoku. Ale jon akazaŭsia fejkavym. Hałasy viadomych asobaŭ byli zhienieravanyja štučnym intelektam tak, što mnohija pavieryli ŭ sapraŭdnaść.
Pierš čym zapis vydalili z fejsbuka i tyktoka, jaho pierapościli niekalki tysiač razoŭ. Jak adznačyŭ u hutarcy z francuzskimi žurnalistami hałoŭny redaktar i śpiecyjalist pa dezynfarmacyi sajta Dennik N Filip Strucharyk (Filip Struharik),
«asprečvać hety zapis było vielmi składana, tamu što jon źjaviŭsia ŭ dzień, kali lubaja pieradvybarčaja ahitacyja zabronienaja», tamu ŚMI nie mahli davać słova kandydatu. Voś tak Słavakija «ŭpieršyniu sutyknułasia z dypfejkami, jakija začapili značnuju aŭdytoryju».
Žurnalisty źviartajuć uvahu, što pieramožca vybaraŭ — nacyjanał-papulist, lidar partyi Smer Robiert Fica (Robert Fico) u svajoj vybarčaj kampanii šyroka vykarystoŭvaŭ iłžyvyja paviedamleńni z prarasijskim, antyimihranckim ci anty-ŁHBT padtekstam.
Jeŭrapiejski kamisar pa kaštoŭnaściach i prazrystaści, češka Viera Jurava (Vera Jourova) paśla hałasavańnia zajaviła ab «biesprecedentnaj chvali dezynfarmacyi (…) jak ad krajnie pravych, tak i ad prakramloŭskich krynic».
U čym pryčyna pośpiechu dezynfarmacyi
Jak śćviardžajuć śpiecyjalisty, nasielnictva Słavakii demanstruje samy vysoki ŭ Jeŭropie pakazčyk davieru da teoryj zmovaŭ.
Adpaviedna apytańnia analityčnaha centru Globsec, 52% respandentaŭ u 2018 hodzie adkazali, što vierać u isnavańnie «tajnych tavarystvaŭ, jakija kantralujuć raźvićcio padziej u śviecie i sprabujuć stvaryć tatalitarny suśvietny paradak».
Takija nastroi — dobraja hleba dla ŭsiakich iłžyvych paviedamleńniaŭ, na baraćbu ź jakimi nakiravany pryniaty ŭ žniŭni hetaha hoda Zakon ab ličbavych pasłuhach u Jeŭrapiejskim sajuzie. Jon praduhledžvaje istotnyja sankcyi (da 6% ad hłabalnaha abarotu) dla bujnych płatformaŭ, kali jany nie buduć vykonvać abaviazacielstvaŭ pa maderacyi i prazrystaści.
Ale zakon, jak pakazaŭ vypadak Słavakii, nie vyrašaje ŭsiaho. Adna z pryčyn u tym, što z 25 žniŭnia jaho pałažeńni prymianiajucca tolki da 19 płatformaŭ, kožnaja ź jakich maje bolš čym 45 miljonaŭ karystalnikaŭ u ES, i nie datyčać abmienu paviedamleńniami ŭ asnoŭnym srodku raspaŭsiudžańnia dezynfarmacyi — telehramie.
Mienavita ŭ telehramie maje kanał na 50 tysiač padpisantaŭ vice-prezident partyi Smer Lubaš Błacha (Ľuboš Blaha), jaki staŭ krynicaj mnohich sumnieŭnych pastoŭ padčas hetaj słavackaj kampanii. Paviedamleńni zatym aŭtamatyčna pieravydajucca na Facebook abo YouTube z dapamohaj subakaŭntaŭ.
U Słavakii, jak i ŭ inšych krainach Jeŭropy, Facebook aŭtsorsić ahienctvu Frans-Pres vyjaŭleńnie chłuślivaj infarmacyi, jakaja raspaŭsiudžvajecca ŭ jaho servisie. Ale tolki dva žurnalisty niasuć adkaznaść za ŭvieś kantent, jaki vyrablajecca ŭ krainie.
Žurnalisty pryhadvajuć, što paśla pačatku vajny va Ukrainie ŭłady Słavakii pajšli na radykalny krok, zakryŭšy niekatoryja prarasijskija sajty z dezynfarmacyjaj. Siarod ich sajt Hlavne Spravy, adnaho z aŭtaraŭ jakoha sfatahrafavali padčas atrymańnia hrošaj ad dypłamata rasijskaha pasolstva ŭ Bracisłavie.
Ale praz šeść miesiacaŭ sajt adnaviŭ svaju pracu, bo parłamient z-za roznahałośsiaŭ z nahody ryzykaŭ cenzury nie zmoh pryniać zakon, jaki dazvalaje nazaŭždy spyniać dziejnaść takich srodkaŭ dezynfarmacyi.
Niahledziačy na pravał jeŭrapiejskaj palityki baraćby z dezynfarmacyjaj na parłamienckich vybarach u Słavakii, jeŭrapiejskija čynoŭniki spadziajucca, što Zakon ab ličbavych pasłuhach zmoža dapamahčy pierad vybarami ŭ Jeŭraparłamient u červieni 2024 hoda, bo jaho dziejańnie da taho času pavinna raspaŭsiudzicca na značna bolšuju kolkaść płatformaŭ i servisaŭ.
Čytajcie jašče:
Parnahrafičnyja dypfejki: kaho asudziać pieršym?
Apieracyja «Dvajnik»: jak dziejničaje rasijskaja prapahanda
Spyniena samaja maštabnaja kampanija Kitaja pa dezynfarmacyi ŭ sacyjalnych sietkach