«Našy klijenty ryzykavali samym kaštoŭnym, kab Ukraina była volnaj». Jak biełaruska stvaryła reabilitacyjny centr dla vajaroŭ pad Kijevam
U Kijeŭskaj vobłaści pracuje ŭstanova, što dapamahaje kalinoŭcam i inšym zamiežnym abaroncam Ukrainy viartacca da žyćcia. Havorka pra reabilitacyjny centr «Łanka», jaki letaś adkryła biełaruskaja pravaabaronca Taćciana Hacura-Javorskaja. Voś jaho historyja.
31.08.2024 / 08:00
U sadzie «Łanki». Centr nie publikuje foty budynka dziela biaśpieki. Fota: Reabilitacyjny centr ŁANKA / Facebook
Centru «Łanka» patrebnyja hrošy, kab zapłacić za arendu na nastupny miesiac. Kali vy žadajecie dapamahčy, zrabić heta možna pa spasyłcy, ci źviažyciesia z centram nakont dapamohi ŭ fejsbuku ci instahramie.
«Ź sistemy časta vypadajuć ludzi, jakija nie majuć ukrainskaha hramadzianstva, tym bolš, kali ŭ ich užo skončyŭsia kantrakt z USU»
Taćciana trapiła va Ukrainu ŭžo paśla pačatku poŭnamaštabnaj vajny. U krasaviku 2022-ha žančyna adradziła na ŭkrainskaj hlebie pravaabarončuju arhanizacyju «Źviano», jakuju za try miesiacy da taho likvidavali biełaruskija ŭłady («źviano» pa-ŭkrainsku hučyć jak «łanka»).
«Źviano» ładziła humanitarnuju dapamohu dla balnic — i cyvilnych, i vajskovych, pastaŭlali VAC-aparaty dla lačeńnia ran i raschodniki dla ich. A taksama arhanizoŭvała fiestyval dakumientalnaha kino «1084. Na miažy»: demanstravali va Ukrainie afłajn biełaruskija stužki, a dla biełarusaŭ anłajn — ukrainskija.
Ale chaciełasia bolšaha. Taćciana jeździła ŭ roznyja harady, kab raźvieźci raschodniki dla VAC-aparataŭ, bačyła ŭ balnicach šmat vajaroŭ i zaŭvažała, jakija ŭ ich traŭmy:
«Było razumieńnie, što idzie poŭnamaštabnaja vajna — vialikaja, vielmi traŭmujučaja źjava, u jakoj achviarami robiacca tysiačy ludziej. U takoj situacyi dziaržaŭnaja sistema dapamohi nie moža chutka pierabudavacca i pakryć usie novyja patreby hramadstva. Nichto nie rychtavaŭ zahadzia špitali, dzie b zajmalisia dapamohaj paranienym cyvilnym i vajskovym.
Taćciana Hacura-Javorskaja. Fota: Jaŭhien Atciecki
Pry hetym ukraincy niabłaha dajuć rady hetamu vykliku, starajucca davać vajaram lačeńnie i reabilitacyju dobraha ŭzroŭniu. Z taho, što ja bačyła, nie mahu skazać, što heta poŭnaja katastrofa, ale sistema ŭsio roŭna nie moža z usim spravicca. Taksama ź jaje časta vypadajuć ludzi, jakija nie majuć ukrainskaha hramadzianstva, tym bolš kali ŭ ich užo skončyŭsia kantrakt z USU. Dla ich nie zastajecca mahčymaści biaspłatna atrymlivać ad dziaržavy reabilitacyju i miedyčnuju dapamohu».
Taćciana tłumačyć, što va Ukrainie pracuje bahata pryvatnych klinik, jakija hatovyja dapamahčy lubomu vajaru — i čałavieku, jaki ŭžo nie maje kantraktu z USU, i inšaziemcu. Chopić paśviedčańnia ŭdzielnika bajavych dziejańniaŭ, kab ciabie tam pryniali. Miedyki biazvypłatna dapamahajuć i niekatorym klijentam «Łanki»: naprykład, centr supracoŭničaŭ ź lekarami instytutaŭ urałohii i hastraenterałohii.
«Hramadstva nie moža ŭvieś čas być na emacyjnym piku. U 2022-m byli adny nastroi, u 2023-m – inšyja, ciapier jany znoŭ pamianialisia. Dva hady tamu šmat jakija pryvatnyja miedcentry mahli niešta zrabić biaspłatna dla ŭdzielnikaŭ bajavych dziejańniaŭ, paśla — sa źnižkaj 50%, a potym sa źnižkaj 10%. Prosta takich pacyjentaŭ robicca ŭsio bolš i bolš, i, mahčyma, jość pytańnie ŭ miedykaŭ, čamu dziaržaŭnaja sistema nie robić hetuju pracu.
Ale skazała b, što sacyjalnaja adkaznaść u toj śfiery, dzie ja pracuju, prajaŭlajecca i ŭ 2023-m, i ŭ 2024-m hodzie», — kaža Taćciana.
«My imkniemsia na niejki čas stać siamjoj dla ludziej, jakija da nas traplajuć»
Što takoje «Łanka»?
«Kali b adnym słovam, ja b nazvała heta domam, siamjoj. Bolšaść tych, chto da nas traplaje, — inšaziemcy, zvyčajna ŭ ich niama rodnych va Ukrainie, niama sacyjalnych suviaziaŭ, jany nie majuć hleby pad nahami. Ujavicie, byccam vy zachvareli na ciažki hryp — dumaju, u luboha čałavieka byŭ padobny dośvied. I pry hetym vy adzin, kala vas niama siabroŭ ci siamji, jakija mahli b vam dapamahčy, pakarmić vas ci schadzić pa leki.
Taćciana z adnym z klijentaŭ. Fota: Reabilitacyjny centr ŁANKA / Facebook
My imkniomsia dla ludziej, jakija da nas traplajuć, na niejki čas prosta stać takoj siamjoj, jakaja pra ich pakłapocicca, padumaje, da jakich śpiecyjalistaŭ im treba schadzić, i adviazie ich tudy, nabudzie ŭsio patrebnaje. Ty prosta traplaješ u miesca, dzie možaš rassłabicca i zrazumieć, što ty nie adzin. Abo čałavieku treba raspracavać ruku paśla ranieńnia, abo jamu treba apamiatacca i padumać pra budučyniu, abo čałavieku treba niejak spravicca z paničnymi atakami — na hety pieryjad jon prosta znachodzicca ŭ miescy, jakoje, jak my imkniomsia, jon moh by adčuvać domam», — raskazvaje Taćciana.
Centr mieścicca ŭ adnoj ź viosak Kijeŭskaj vobłaści, dla jaho arandujuć vialiki dom. Adnačasova ŭ «Łancy» mohuć prachodzić reabilitacyju dzieviać vajaroŭ, i pa stanie na lipień 2024-ha praz centr prajšła amal rota vajaroŭ — 46 klijentaŭ, ź ich 26 biełarusaŭ. U centry žyvuć kamunaj: tam niama naniatych prybiralščykaŭ, i klijenty sami hatujuć ježu i prybirajuć dom.
Toje, jak vajary pravodziać čas u «Łancy», zaležyć ad kožnaha vypadku, tłumačyć Taćciana. Naprykład, čałavieku treba vyrašyć miedyčnyja prablemy, tady centr dapamahaje jamu z hetym. U inšaha čałavieka moža być meta papravić svajo psichičnaje zdaroŭje, tady jon pracuje ź psichołaham, ź psichijatram. Chtości, moža, zvolniŭsia z vojska i nie maje kudy padacca, čakaje vizu ŭ inšuju krainu. U takich vypadkach «Łanka» taksama prymaje čałavieka, i ŭ čas, jaki jon maje, vajar moža prajści peŭnyja pracedury, masaž, art-terapiju.
Pravaabaronca nazyvaje misijaj «Łanki» dapamohu vajaram, jakija vypali ź sistemy. Adpačynki ŭ vajskoŭcaŭ časta składajuć 10 dzion, tamu heta nižniaja miaža času dla znachodžańnia ŭ centry. Vierchniaja miaža — dva miesiacy, ale ŭ historyi centra byli doŭhažychary, jakija žyli tam pa try-čatyry miesiacy.
Hałoŭnaje — skončyć spravu reabilitacyi, a dla hetaha moža spatrebicca rozny čas.
«Usie našy klijenty — heta ludzi, jakija ryzykavali samym kaštoŭnym, kab Ukraina była volnaj»
Taćciana kaža, što samaje ciažkaje ŭ jaje pracy — šukać hrošy:
«U nas jość ukrainskija partniory, my pracujem z dyjahnastyčnym centram u Kijevie i možam tam rabić biaspłatna šmat jakuju dyjahnostyku dla našych klijentaŭ. Jość ukrainskaja arhanizacyja «Vołontierśka sotnia», jakaja nas padtrymlivaje hrašyma, u tym liku ź miedyčnymi vydatkami na klijentaŭ. Hetaje partniorstva z ukraincami pryjšło taksama praź biełarusaŭ — [aktyvistka] Jula Haračaja pracavała z zasnavalnicaj hetaha fondu da poŭnamaštabnaj vajny i raspaviała pra nas ukraincam, jakija ciapier finansava nas padtrymlivajuć.
U adnym z pakojaŭ «Łanki». Centr nie publikuje foty budynka dziela biaśpieki. Fota: Reabilitacyjny centr ŁANKA / Facebook
Ale ŭsio roŭna ŭ nas nie było ni adnaho miesiaca, u jakim my b nie pieražyvali, što nie źbiarom hrošy i nie zapłacim arendu. Byli vypadki, kali my zatrymlivali apłatu arendy, prasili ŭ haspadaroŭ apłacić tolki pałovu, a ŭ nastupny miesiac pahasić daŭhi».
Kali «Łanka» tolki ŭźnikła, centru treba było źbirać 5 tysiač jeŭra štomiesiac, kab pracavać. Siońnia ŭstanova maje šmat partniorstvaŭ, tamu dla stabilnaj pracy dastatkova źbirać 2 tysiačy jeŭra štomiesiac. Kali budzie bolš, heta daść jašče bolš mahčymaściaŭ.
Taćciana tłumačyć, što było b praściej, kali b nie treba było vydatkoŭvać na pošuk hrošaj siły, jakija nie zaŭždy zastajucca. Tym bolš što jość kirunki pracy, jakimi taksama chaciełasia b zaniacca:
«Viarchoŭnaja rada niadaŭna pryniała zakon pra atrymańnie DNŽ, PDŽ i hramadzianstva dla dobraachvotnikaŭ-inšaziemcaŭ. I ciapier my atrymali ŭžo siem zapytaŭ ad vajaroŭ z roznych krain, kab my dapamahli im razabracca z hetym i atrymać DNŽ ci hramadzianstva.
Reabcentr — heta nie tolki miedyčnaja i psichałahičnaja dapamoha, a taksama i dapamoha ŭ resacyjalizacyi. Lehalizacyja — heta i jość sacyjalizacyja: kali ŭ čałavieka jość DNŽ, PDŽ ci hramadzianstva, jon moža karystacca dziaržaŭnymi pasłuhami i resursami. Jość vialiki sens u tym, kab dapamahać ludziam heta atrymlivać. U nas nievialikaja kamanda, a jość šmat kirunkaŭ, ź jakimi možna pracavać».
Ciapier «Łanka» atrymlivaje danatami trochi bolš za 500 dalaraŭ štomiesiac, a treba 2 tysiačy jeŭra. Kali nie chapaje hrošaj, centr abo prymaje mienš klijentaŭ, abo adkładaje na čas peŭnyja kirunki pracy, jak ź ciapierašnimi zapytami pa lehalizacyi. «Łancy» i ciapier treba chutka vyrašać finansavaje pytańnie — da 10 vieraśnia centr musić zapłacić za arendu na nastupny miesiac.
Pierad raźvitańniem Taćciana padkreślivaje, što jaje reabcentr — unikalnaja źjava:
«Łanka» — heta paśpiachovy ŭkrainska-biełaruski prajekt. Mnie padajecca, heta važna i dla ŭkraincaŭ, i dla biełarusaŭ. U hetym prajekcie pracujuć razam ludzi z hetych dvuch narodaŭ, ciapier užo jaho i finansujuć razam biełarusy i ŭkraincy. Dapamahajem my ŭsim, chto da nas źviartajecca. Ale ŭsie našy klijenty — heta ludzi, jakija ryzykavali samym kaštoŭnym, kab Ukraina była volnaj.
Što b ni zdaryłasia, vielmi važna, što hety prajekt užo adbyŭsia. Z nami z zadavalnieńniem supracoŭničajuć i ŭkrainskija dziaržaŭnyja kliniki, i pryvatnyja kliniki, i NDA, dyj reputacyja biełarusaŭ palapšajecca.
Vielmi ciešyć, kali ŭmoŭny hruzin-dobraachvotnik kaža znajomamu pabracimu, u jakoha prablemy sa zdaroŭjem: tabie treba da biełarusaŭ, u «Łanku», tam tabie dapamohuć».
«Biełaruś naŭrad ci razhladaje nastupalnyja dziejańni suprać Ukrainy na danym etapie»
Zvyčajnaja pravadnica stała Nacyjanalnaj lehiendaj Ukrainy. Čym admietnaja Iryna Jurčanka