Уласніца салона прыгажосці адмовілася запісвацца ў міліцэйскім «пакаяльным» відэа. А цяпер расказала, як гэта было
Калі год назад да жыхаркі Магілёва Іны Пасновай прыйшлі сілавікі, жанчына мела бізнэс — салон прыгажосці і цырульню, — выхоўвала з мужам сына-падлетка. Цяпер салоны закрытыя, дзеці Пасновай у эміграцыі, як і яна сама, а муж абараняе Украіну ў складзе УСУ, і яна не бачыла яго з мінулага жніўня. Іна расказала «Нашай Ніве» пра падзеі, якія змянілі яе жыццё, і пра тое, як яна дагэтуль працягвае верыць у лепшае.
07.09.2024 / 14:13
Іна з мужам Цімурам. Фота: архіў суразмоўцы
«Байсол» абвясціў грашовы збор у дапамогу Іне Пасновай — паўдзельнічаць можна тут. Калі вы жадаеце неяк яшчэ дапамагчы Іне, можаце напісаць ёй у фэйсбуку.
«Калі б мой тата быў жывы, ён, напэўна, быў бы мной незадаволены, калі б я сказала, што вайна — гэта правільна»
Усё пачалося вясной 2023-га — тады да Пасновай прыйшлі ўпершыню. Яна не памятае нават, якую ёй агучылі фармальную нагоду: кадэбэшнікі проста вывучалі змест тэлефона жанчыны, пыталіся, што яна думае наконт вайны ва Украіне.
Бацька Іны родам з Данецка, а яе муж мае ўкраінскае грамадзянства, так што меркаванне жанчыны пра вайну адназначнае. Іна пазіцыянуе сябе як пацыфістку:
«Я люблю ўкраінцаў, гэта мае родныя людзі. Мы былі на пункце «Тры сястры», дзе супольная мяжа Расіі, Беларусі і Украіны, я гэтым ганарылася, лічыла і рускіх сваімі. І калі адзін брат азвярэў, палічыў, што ён Бог, і стаў выкручваць рукі іншаму брату, я адчула боль.
Адна справа, калі ідзе вайна ў Іраку ці Афганістане: балюча, шкада людзей. Але калі гэта адбываецца ў роднай краіне ці ў суседскай, гэта, канечне, рэжа цябе. Наша ўлада хоча, каб людзі апусцілі вочы долу і зрабілі выгляд, што яны нічога не заўважаюць або сталі пад іх акупанцкія сцягі. Я ніколі не змагу сабе гэта дазволіць».
Іна расказвае, што і яе муж з рэгіёнаў, якія закранула вайна: ён нарадзіўся і вырас пад Адэсай, а потым пераехаў у Харкаў. Напад Расіі мужчына перажываў вельмі цяжка.
Летам 2023-га Іна паехала з сынам у Грэцыю, бо падлетак мусіў выступіць са сваім танцавальным калектывам на фестывалі. На шляху дадому яны набылі маленькі ўкраінскі сцяжок — пазней ён з’явіўся ў відэа, якое сілавікі знялі ў Іны дома.
Наступны раз кадэбэшнікі прыйшлі да яе ў канцы жніўня. Іна дапамагала сваім супрацоўніцам: перад 1 верасня да іх запісалася на стрыжкі багата дзяцей, і Паснова стрыгла хлопчыка ў адным з салонаў. Ёй так і не далі дарабіць працу — у працоўнай форме і шортах жанчыну павезлі ў КДБ на допыт. Паралельна з гэтым затрымалі яе мужа, і пасля таго дня Іна бачыла яго толькі па відэазванках.
Праз некалькі гадзін Іну прывезлі дахаты на вобшук — яна згадвае гэта як вельмі прыніжальны досвед. У жанчыны знайшлі сцягі, бел-чырвона-белы і ўкраінскі, забралі іх як доказы, ды яшчэ і здымалі дома відэа без яе дазволу.
Пасля вобшуку беларуску прывезлі назад у КДБ, дзе да позняга вечара працягвалі яе дапытваць. Потым адпусцілі дахаты, бо ў яе дома быў непаўналетні сын, але на наступны дзень выклікалі на суд. Іна атрымала штраф у 100 базавых за тое, што быццам бы зладзіла адзіночны пікет. Рабіла яна гэта, паводле сведчанняў сілавікоў, праз свой бел-чырвона-белы манікюр з надпісам на пазногцях «Героям слава».
Іна прызнаецца — падчас допыту пашкадавала, што заўжды старалася быць «дастойнай грамадзянкай»:
«Рэпрэсіўны каток не зважае на асобу чалавека, на яго заслугі, ён проста мае на мэце расціснуць цябе. Калі ты не ідзеш з імі ў адным кірунку, для іх твае чалавечыя якасці абясцэньваюцца ў адзін дзень.
Гэта было прыніжальна. Я трымалася вельмі дастойна, была ўпэўненая ў тым, што я маю рацыю. Калі б мой тата быў жывы, ён, напэўна, быў бы мной незадаволены, калі б я сказала, што вайна — гэта правільна, калі б казала «бі хахла».
Іна згадвае, што на допыце глядзела кадэбэшнікам у вочы і была спакойная, чым раздражняла сілавікоў. Яны патрабавалі, каб яна знялася ў відэа, дзе б «пакаялася» за сваю пазіцыю ў 2020-м, але жанчына адмовілася гэта рабіць. Тады адзін з супрацоўнікаў паспрабаваў зняць яе на відэа без згоды — кадры, дзе Іна адварочваецца ад камеры, сілавікі якраз і выклалі на сваіх рэсурсах. Жанчына згадвае, што тады, калі здымалі відэа, яна адзіны раз заплакала.
«То-бок вы не хочаце раскаяцца ў сваіх дзеяннях і ў тым, што вы здзейснілі?» — спытаў у яе чалавек са змененым голасам, які знаходзіўся за кадрам.
«Я не хачу, каб вы мяне здымалі», — адказала Іна, адвярнуўшыся да сцяны. Гэтае відэа пасля паказалі па БТ.
«Муж страціў 18 кілаграм вагі, яго выпусцілі з барадой і доўгімі валасамі, быў падобны да старога дзеда, плакаў»
Калі Іну адпусцілі з КДБ, яе мужа Цімура адвезлі ў мясцовы ІЧУ, дзе ён знаходзіўся пяць месяцаў. Беларуска спрабавала даслаць да яго адваката, але ў КДБ адказалі, што адвакатку не пусцяць да мужчыны. Іна магла толькі рабіць яму перадачы і прасіць у КДБ інфармацыю пра яго, на што атрымлівала адмову.
Іна з мужам Цімурам. Фота: архіў суразмоўцы
Пазней Цімур казаў Іне, што не атрымліваў ніякіх папер наконт свайго знаходжання ў ІЧУ і таму не ведае, якога кшталту прэтэнзіі маглі быць да яго з боку дзяржавы. Украінца нібыта забылі за кратамі:
«Ніякага расследавання не было. Муж потым казаў, што яго прывялі ў камеру, і больш ніхто не зайшоў туды да студзеня, яны яго і на вуліцу не выводзілі — добра, што давалі талерку поліўкі. Ён страціў 18 кілаграм вагі, яго выпусцілі з барадой і доўгімі валасамі, быў падобны да старога дзеда, плакаў. У такім стане яго дэпартавалі ва Украіну.
На ім не было ніякай віны. Толькі за тое, што ён — украінец, яго сцерлі ў парашок».
У студзені 2024-га Цімура вырашылі дэпартаваць. Яго прывезлі пад канвоем дахаты па рэчы, Іна тады ўжо была ў выгнанні. Мужчыну прывезлі на мяжу і перадалі ўкраінцам, на радзіме ён вырашыў пайсці ва УСУ. Цяпер муж Іны знаходзіцца недалёка ад лініі фронту, служыць у падраздзяленні па радыёэлектроннай барацьбе — сядзіць за камп’ютарам і вылічвае скапленні расійскай тэхнікі і дронаў.
Пакуль Іна спрабавала змагацца за роднага, на мясцовым тэлебачанні паказалі прапагандысцкі сюжэт пра яе сям’ю. Там былі кадры з відэа, якое спрабавалі зняць з Інай у КДБ, відэа з яе дома падчас вобшуку. Прапагандыстаў зацікавіла ванная з кватэры Іны, аформленая ў белым і чырвоным колеры: жанчына расказвае, што рабіла рамонт у ёй задоўга да пратэстаў, у 2012-м. Таксама ў перапісцы паміж Інай і яе мужам знайшлі публікацыю быццам бы з рэцэптам кактэйлю Молатава, што і паказалі ў сюжэце.
Не прайшлі прапагандысты і міма двух сцягоў з дома Іны — вялікага нацыянальнага і маленькага ўкраінскага. А таксама ў відэа знялася былая класная кіраўніца яе сына, якая расказала гісторыю з пачатку 2023-га. Тады падлетак не прыйшоў у школу, і да яго дахаты прыехалі тая класная кіраўніца, псіхолаг і завуч па выхаваўчай працы. Як расказвала настаўніца, Іна быццам бы не выпускала педагогаў з кватэры, пакуль не прыйдзе ўчастковы, і «ўвесь час крычала, была незадаволеная становішчам у краіне».
Насамрэч, згадвае Іна, усё было не так. Перш за ўсё, тры педагогі з’явіліся ў яе ля дзвярэй без папярэджання, калі жанчына была занятая, і патрабавалі паказаць ім падлетка. Сын Іны незадоўга да таго якраз прыйшоў дахаты, і старэйшы брат высвятляў у яго, чаму той не пайшоў у школу. Іне пагражалі інспектарам па справах непаўналетніх, калі яна не пусціць педагогаў у кватэру.
Жанчына выклікала ўчастковага, пусціла педагогаў у кватэру:
«Участковы вельмі доўга ехаў, тры гадзіны, але не мая ў тым віна. У відэа паказалі, што адна [з педагогаў] была цяжарная, але мяне гэта не збянтэжыла [і, маўляў, я іх утрымлівала]. Калі б я бачыла, што яна цяжарная, ці калі б яны мне гэта хаця б сказалі, хто б перашкаджаў цяжарнай жанчыне выйсці?
Яны хацелі мяне здымаць на відэа, бо я абуралася. Але я не крычала, а дакладна выказвала сваю пазіцыю і нязгоду з тым, як яны быццам бы выконваюць інструкцыю. Прыйшоў міліцыянт, і я напісала заяву, што яны ўварваліся ў маю кватэру. Потым мы сапраўды перавялі дзіця ў іншую школу, але толькі таму, што ў іншай школе былі такія змены, якія не перашкаджалі яго заняткам танцамі».
Пазней дырэктарка школы папрасіла прабачэння за паводзіны педагогаў. Праз дзевяць месяцаў Іна пачула гэтую гісторыю, але моцна змененую, у прапагандысцкім сюжэце. Яна згадвае словы ў канцы сюжэту — «і вось у такіх сем’ях растуць дзеці».
«Цёмны ты, светлы, добра жыў ці дрэнна — у гэтай краіне не было сэнсу старацца»
Неўзабаве пасля таго, як Іне прысудзілі штраф, у яе салоны даслалі правяральнікаў з падатковай, санстанцыі і МНС. Тыя загадалі закрыць салоны, але Іна сказала, што зробіць гэта пазней:
«Цырульня і салон будуць працаваць, пакуль не пастрыгуць усіх дзяцей да 1 верасня. Людзі запісаныя і мы іх пастрыжом, і хлопцы пойдуць у школу прыгожымі, а 1 верасня мы зачынім аб’екты. Справа не ў грошах, я не магу падвесці столькі сем’яў».
Яшчэ праз пару дзён з Інай разарвалі арэнду памяшкання для аднаго з салонаў. Таксама забралі аб’ект, які жанчына сама адрамантавала і куды ўклала багата грошай:
«Адтуль не надта было што ўзяць, я яшчэ і ў пазыках была, але дапамагала дзіцячаму дому, хоць тры капейкі. Я супраць вайны, я за дабро, я дзяўчат бясплатна вучыла [працаваць] — я так жыла. І тут у мяне забіраюць салон прыгажосці! Цырульня таксама зачыненая, людзі сядзяць дома, падаткі плаціць трэба — мяне гайдала.
Яшчэ пару тыдняў я трымалася. Потым прыйшла да старэйшага сына, і яны з нявесткай паказалі мне той сюжэт са словамі, што «ў такіх сем’ях растуць дзеці». Пагутарыла з юрыстамі — яны сказалі, усё ідзе да майго арышту і сур’ёзнага пакарання. Не сумняваюся, што мяне б лёгка пазбавілі бацькоўскіх правоў і далі б мне, як і многім добрым людзям, тэрмін чатыры-пяць гадоў».
Іна перапісала салоны на старэйшага сына, і разам з малодшым дзіцём у верасні 2023 года з’ехала ў Грузію. Цяпер яна плануе атрымаць абарону ў Еўропе.
За тое, што здарылася з ёй і яе сям’ёй, жанчына перажывае вялікую крыўду:
«Я была годным грамадзянінам Рэспублікі Беларусь. У мяне агромністы працоўны стаж, няспынны з 1987-га. Я рабіла багата добрага, нешта актыўна стварала, нарадзіла траіх дзяцей, атрымала адукацыю і пабудавала кватэру. Калі змагла адкрыць ІП, адкрыла яго і выстаяла без усялякай дапамогі. І дзяржава мне кажа, што яна дазволіла мне весці бізнэс?
Калі я адкрывала першы аб’ект, мне дапамагалі ўсе знаёмыя, я прадавала ўсё, што ў мяне было. Напэўна, у кожнага стыліста ёсць мэта — адкрыць свой салон, і я ішла да яе, давала людзям працоўныя месцы і прыносіла народу карысць. У мяне гэтая крыўда ніколі не пройдзе».
Калі Іна аказалася за мяжой, яе старэйшага сына адвозілі на гутарку ў КДБ — распытвалі, дзе яго маці і як ён збіраецца кіраваць салонамі, а таксама прапанавалі добраахвотна-прымусова пералічыць грошы на дзяржаўную ўстанову накшталт дзіцячага дома. Іна згадвае, што і ёй рабілі такую «прапанову», але адна справа — дапамагаць па сваёй волі, і іншая — па «просьбе» сілавікоў.
У сакавіку 2024 года старэйшы сын Іны даведаўся, што ім яшчэ мацней зацікавіліся ў КДБ, і з’ехаў з краіны. Давялося закрыць салоны і хутка распрадаваць тую маёмасць. І гэта таксама складаны ўспамін, бо, дзеліцца жанчына, бізнэс быў для яе нібыта яшчэ адно дзіцё:
«Я туды душу сваю ўклала, сама гэта ўсё праектавала, сама людзей падбірала. Я з імі працавала, ладзіла мерапрыемствы, у тэатр іх вадзіла. Там маё жыццё, мая мара была, дагэтуль не магу пра гэта ўспамінаць».
Жанчына разважае, што для яе Беларусь — гэта не стабільная краіна, дзе можна будаваць жыццё, радавацца і выхоўваць дзяцей. Радзіму яна параўноўвае з молахам:
«Цёмны ты, светлы, добра жыў ці дрэнна — у гэтай краіне не было сэнсу старацца. Я не шкадую, што я ў гэтай краіне нешта стварала, была альтруісткай. Колькі б ты добрага ні зрабіў у нашай дзяржаве, калі ты не з імі, ты будзеш ім ворагам. Яны знішчаць усё, да чаго ты дакранаўся і што ты ствараў. Яны ламаюць лёсы цудоўных людзей, і я не пра сябе: колькі светлых і разумных беларусаў я пабачыла за межамі краіны, і яны не патрэбныя нашай дзяржаве!»
Сустрэчы з беларусамі замежжа яшчэ больш узмацнілі Іну ў перакананнях — яна ўспрымае як несправядлівасць тое, што такія людзі вымушаныя жыць у выгнанні. Але жанчына ўсё яшчэ верыць, што дабро пераможа:
«Я ўсё роўна буду на баку светлых людзей, буду рэфлексаваць і рэагаваць. Адзін святар мне сказаў, што самы вялікі грэх — абыякавасць. І калі яны жадалі, каб я апусціла вочы і закрыла рот і вушы, як тая малпачка, такой я ніколі не буду.
Ні пра што не шкадую. Страціць сваё меркаванне, сваю душу, сумленне і чалавечую сутнасць для мяне нашмат страшней, чым страціць матэрыяльныя рэчы. Я стала яшчэ мацнейшай, буду на баку святла, слабых. Няхай я не маю матэрыяльных рэчаў і вымушаная знаходзіцца ў лагеры для ўцекачоў, маё сумленне чыстае перад Богам і народам».
Месяцы карцару і два з паловай гады без сонца. Як малады мінчук прайшоў праз калонію і крытую турму