«Нашы кліенты рызыкавалі самым каштоўным, каб Украіна была вольнай». Як беларуска стварыла рэабілітацыйны цэнтр для ваяроў пад Кіевам
У Кіеўскай вобласці працуе ўстанова, што дапамагае каліноўцам і іншым замежным абаронцам Украіны вяртацца да жыцця. Гаворка пра рэабілітацыйны цэнтр «Ланка», які летась адкрыла беларуская праваабаронца Таццяна Гацура-Яворская. Вось яго гісторыя.
Цэнтру «Ланка» патрэбныя грошы, каб заплаціць за арэнду на наступны месяц. Калі вы жадаеце дапамагчы, зрабіць гэта можна па спасылцы, ці звяжыцеся з цэнтрам наконт дапамогі ў фэйсбуку ці інстаграме.
«З сістэмы часта выпадаюць людзі, якія не маюць украінскага грамадзянства, тым больш, калі ў іх ужо скончыўся кантракт з УСУ»
Таццяна трапіла ва Украіну ўжо пасля пачатку поўнамаштабнай вайны. У красавіку 2022-га жанчына адрадзіла на ўкраінскай глебе праваабарончую арганізацыю «Звяно», якую за тры месяцы да таго ліквідавалі беларускія ўлады («звяно» па-ўкраінску гучыць як «ланка»).
«Звяно» ладзіла гуманітарную дапамогу для бальніц — і цывільных, і вайсковых, пастаўлялі VAC-апараты для лячэння ран і расходнікі для іх. А таксама арганізоўвала фестываль дакументальнага кіно «1084. На мяжы»: дэманстравалі ва Украіне афлайн беларускія стужкі, а для беларусаў анлайн — украінскія.
Але хацелася большага. Таццяна ездзіла ў розныя гарады, каб развезці расходнікі для VAC-апаратаў, бачыла ў бальніцах шмат ваяроў і заўважала, якія ў іх траўмы:
«Было разуменне, што ідзе поўнамаштабная вайна — вялікая, вельмі траўмуючая з’ява, у якой ахвярамі робяцца тысячы людзей. У такой сітуацыі дзяржаўная сістэма дапамогі не можа хутка перабудавацца і пакрыць усе новыя патрэбы грамадства. Ніхто не рыхтаваў загадзя шпіталі, дзе б займаліся дапамогай параненым цывільным і вайсковым.
Пры гэтым украінцы няблага даюць рады гэтаму выкліку, стараюцца даваць ваярам лячэнне і рэабілітацыю добрага ўзроўню. З таго, што я бачыла, не магу сказаць, што гэта поўная катастрофа, але сістэма ўсё роўна не можа з усім справіцца. Таксама з яе часта выпадаюць людзі, якія не маюць украінскага грамадзянства, тым больш калі ў іх ужо скончыўся кантракт з УСУ. Для іх не застаецца магчымасці бясплатна атрымліваць ад дзяржавы рэабілітацыю і медычную дапамогу».
Таццяна тлумачыць, што ва Украіне працуе багата прыватных клінік, якія гатовыя дапамагчы любому ваяру — і чалавеку, які ўжо не мае кантракту з УСУ, і іншаземцу. Хопіць пасведчання ўдзельніка баявых дзеянняў, каб цябе там прынялі. Медыкі бязвыплатна дапамагаюць і некаторым кліентам «Ланкі»: напрыклад, цэнтр супрацоўнічаў з лекарамі інстытутаў уралогіі і гастраэнтэралогіі.
«Грамадства не можа ўвесь час быць на эмацыйным піку. У 2022-м былі адны настроі, у 2023-м – іншыя, цяпер яны зноў памяняліся. Два гады таму шмат якія прыватныя медцэнтры маглі нешта зрабіць бясплатна для ўдзельнікаў баявых дзеянняў, пасля — са зніжкай 50%, а потым са зніжкай 10%. Проста такіх пацыентаў робіцца ўсё больш і больш, і, магчыма, ёсць пытанне ў медыкаў, чаму дзяржаўная сістэма не робіць гэтую працу.
Але сказала б, што сацыяльная адказнасць у той сферы, дзе я працую, праяўляецца і ў 2023-м, і ў 2024-м годзе», — кажа Таццяна.
«Мы імкнемся на нейкі час стаць сям’ёй для людзей, якія да нас трапляюць»
Што такое «Ланка»?
«Калі б адным словам, я б назвала гэта домам, сям’ёй. Большасць тых, хто да нас трапляе, — іншаземцы, звычайна ў іх няма родных ва Украіне, няма сацыяльных сувязяў, яны не маюць глебы пад нагамі. Уявіце, быццам вы захварэлі на цяжкі грып — думаю, у любога чалавека быў падобны досвед. І пры гэтым вы адзін, каля вас няма сяброў ці сям’і, якія маглі б вам дапамагчы, пакарміць вас ці схадзіць па лекі.
Мы імкнёмся для людзей, якія да нас трапляюць, на нейкі час проста стаць такой сям’ёй, якая пра іх паклапоціцца, падумае, да якіх спецыялістаў ім трэба схадзіць, і адвязе іх туды, набудзе ўсё патрэбнае. Ты проста трапляеш у месца, дзе можаш расслабіцца і зразумець, што ты не адзін. Або чалавеку трэба распрацаваць руку пасля ранення, або яму трэба апамятацца і падумаць пра будучыню, або чалавеку трэба неяк справіцца з панічнымі атакамі — на гэты перыяд ён проста знаходзіцца ў месцы, якое, як мы імкнёмся, ён мог бы адчуваць домам», — расказвае Таццяна.
Цэнтр месціцца ў адной з вёсак Кіеўскай вобласці, для яго арандуюць вялікі дом. Адначасова ў «Ланцы» могуць праходзіць рэабілітацыю дзевяць ваяроў, і па стане на ліпень 2024-га праз цэнтр прайшла амаль рота ваяроў — 46 кліентаў, з іх 26 беларусаў. У цэнтры жывуць камунай: там няма нанятых прыбіральшчыкаў, і кліенты самі гатуюць ежу і прыбіраюць дом.
Тое, як ваяры праводзяць час у «Ланцы», залежыць ад кожнага выпадку, тлумачыць Таццяна. Напрыклад, чалавеку трэба вырашыць медычныя праблемы, тады цэнтр дапамагае яму з гэтым. У іншага чалавека можа быць мэта паправіць сваё псіхічнае здароўе, тады ён працуе з псіхолагам, з псіхіятрам. Хтосьці, можа, звольніўся з войска і не мае куды падацца, чакае візу ў іншую краіну. У такіх выпадках «Ланка» таксама прымае чалавека, і ў час, які ён мае, ваяр можа прайсці пэўныя працэдуры, масаж, арт-тэрапію.
Праваабаронца называе місіяй «Ланкі» дапамогу ваярам, якія выпалі з сістэмы. Адпачынкі ў вайскоўцаў часта складаюць 10 дзён, таму гэта ніжняя мяжа часу для знаходжання ў цэнтры. Верхняя мяжа — два месяцы, але ў гісторыі цэнтра былі доўгажыхары, якія жылі там па тры-чатыры месяцы.
Галоўнае — скончыць справу рэабілітацыі, а для гэтага можа спатрэбіцца розны час.
«Усе нашы кліенты — гэта людзі, якія рызыкавалі самым каштоўным, каб Украіна была вольнай»
Таццяна кажа, што самае цяжкае ў яе працы — шукаць грошы:
«У нас ёсць украінскія партнёры, мы працуем з дыягнастычным цэнтрам у Кіеве і можам там рабіць бясплатна шмат якую дыягностыку для нашых кліентаў. Ёсць украінская арганізацыя «Волонтерська сотня», якая нас падтрымлівае грашыма, у тым ліку з медычнымі выдаткамі на кліентаў. Гэтае партнёрства з украінцамі прыйшло таксама праз беларусаў — [актывістка] Юля Гарачая працавала з заснавальніцай гэтага фонду да поўнамаштабнай вайны і распавяла пра нас украінцам, якія цяпер фінансава нас падтрымліваюць.
Але ўсё роўна ў нас не было ні аднаго месяца, у якім мы б не перажывалі, што не збяром грошы і не заплацім арэнду. Былі выпадкі, калі мы затрымлівалі аплату арэнды, прасілі ў гаспадароў аплаціць толькі палову, а ў наступны месяц пагасіць даўгі».
Калі «Ланка» толькі ўзнікла, цэнтру трэба было збіраць 5 тысяч еўра штомесяц, каб працаваць. Сёння ўстанова мае шмат партнёрстваў, таму для стабільнай працы дастаткова збіраць 2 тысячы еўра штомесяц. Калі будзе больш, гэта дасць яшчэ больш магчымасцяў.
Таццяна тлумачыць, што было б прасцей, калі б не трэба было выдаткоўваць на пошук грошай сілы, якія не заўжды застаюцца. Тым больш што ёсць кірункі працы, якімі таксама хацелася б заняцца:
«Вярхоўная рада нядаўна прыняла закон пра атрыманне ДНЖ, ПДЖ і грамадзянства для добраахвотнікаў-іншаземцаў. І цяпер мы атрымалі ўжо сем запытаў ад ваяроў з розных краін, каб мы дапамаглі ім разабрацца з гэтым і атрымаць ДНЖ ці грамадзянства.
Рэабцэнтр — гэта не толькі медычная і псіхалагічная дапамога, а таксама і дапамога ў рэсацыялізацыі. Легалізацыя — гэта і ёсць сацыялізацыя: калі ў чалавека ёсць ДНЖ, ПДЖ ці грамадзянства, ён можа карыстацца дзяржаўнымі паслугамі і рэсурсамі. Ёсць вялікі сэнс у тым, каб дапамагаць людзям гэта атрымліваць. У нас невялікая каманда, а ёсць шмат кірункаў, з якімі можна працаваць».
Цяпер «Ланка» атрымлівае данатамі трохі больш за 500 даляраў штомесяц, а трэба 2 тысячы еўра. Калі не хапае грошай, цэнтр або прымае менш кліентаў, або адкладае на час пэўныя кірункі працы, як з цяперашнімі запытамі па легалізацыі. «Ланцы» і цяпер трэба хутка вырашаць фінансавае пытанне — да 10 верасня цэнтр мусіць заплаціць за арэнду на наступны месяц.
Перад развітаннем Таццяна падкрэслівае, што яе рэабцэнтр — унікальная з’ява:
«Ланка» — гэта паспяховы ўкраінска-беларускі праект. Мне падаецца, гэта важна і для ўкраінцаў, і для беларусаў. У гэтым праекце працуюць разам людзі з гэтых двух народаў, цяпер ужо яго і фінансуюць разам беларусы і ўкраінцы. Дапамагаем мы ўсім, хто да нас звяртаецца. Але ўсе нашы кліенты — гэта людзі, якія рызыкавалі самым каштоўным, каб Украіна была вольнай.
Што б ні здарылася, вельмі важна, што гэты праект ужо адбыўся. З намі з задавальненнем супрацоўнічаюць і ўкраінскія дзяржаўныя клінікі, і прыватныя клінікі, і НДА, дый рэпутацыя беларусаў паляпшаецца.
Вельмі цешыць, калі ўмоўны грузін-добраахвотнік кажа знаёмаму пабраціму, у якога праблемы са здароўем: табе трэба да беларусаў, у «Ланку», там табе дапамогуць».
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары
Крыху дапамог. Заклікаю ўсіх беларусаў падтрымаць.