Artykuł pra chaładnik u amierykanskim ŚMI pierasvaryŭ litoŭcaŭ i palakaŭ. Da dyskusii dałučylisia i biełarusy
Kamu naležyć «Chłodnik Litewski»?
09.09.2024 / 11:17
«Idealnaja strava dla razharu leta, kali nie chočacca hatavać haračyja stravy, a śviežych praduktaŭ choć zavalisia, heta chłodnik litewski, mabyć, samy viadomy z polskich chałodnych supaŭ. Chłodnik litewski pierakładajecca jak litoŭski chałodny sup i adlustroŭvaje čas, kali Polšča i Litva znachodzilisia pad uładaj adnoj dynastyi, pačynajučy z kanca XIV stahodździa, pieryjad, u jaki polskaja kuchnia była pad upłyvam litoŭskaj kuchni i naadvarot»,
— tak pačynajecca artykuł u The New York Times za 20 žniŭnia hetaha hoda.
Niepasredna na sajcie haziety pad im niekalki kamientaroŭ, jakija ŭtrymlivajuć parady, jak lepš hetuju stravu pryhatavać. A voś spasyłka na artykuł, jakaja źjaviłasia na staroncy vydańnia ŭ fejsbuku niekalki dzion tamu, vyklikała burnuju dyskusiju i sabrała za dva dni amal 1700 kamientaryjaŭ.
Bolšaść čytačoŭ nie bačyli sam artykuł z tłumačeńniem pierajemnaści kulinarnych tradycyj i ahulnaj historyi sučasnaj Litvy i Polščy.
Tamu šmat chto z kamientataraŭ źviartajuć uvahu, što «chłodnik litewski» — heta litoŭskaja nacyjanalnaja strava.
- «Heta litoŭskaja nacyjanalnaja strava, nie polskaja!»
- «Ja jeŭ jaho ŭčora, jeŭ siońnia i budu jeści zaŭtra! I budu jeści navat zimoju!!! Jon litoŭski!!!»
- «Šaltibarsčiai» heta litoŭski. Navat jaho varyjant pa-polsku nazyvajecca: litoŭski astudžany sup. Trochi pravierki bazavych faktaŭ było b karysnym».
- «Heta litoŭski tradycyjny sup — adzin z samych lepšych u śviecie».
- «Nie mahu pavieryć, što NY Times dapuściła padobnuju pamyłku — heta litoŭskaja nacyjanalnaja strava, kropka. U im niama ničoha polskaha».
Čytač-biełarus Vadzimir Zarankin pasprabavaŭ prymiryć baki, udakładniajučy, što «Litva» ŭ staražytnaści i siońniašniaja Litva — dźvie vialikija roźnicy:
«Ja nie razumieju, u čym prablema ŭ niekatorych kamientataraŭ z «chłodnik litewski». U artykule apisvajecca polski chałodny sup, i zhadka Litvy ŭ naźvie nie aznačaje, što heta nie častka polskaj kuchni. Nazva maje histaryčnyja karani, i paniaćcie «Litva» ŭ toj čas, kali hetaja strava atrymała svaju nazvu, była zusim inšaj, čym siońnia.
Akramia taho, dla daviedki, chałodnyja burakovyja supy źjaŭlajucca nieadjemnaj častkaj mnohich miascovych kuchniaŭ u hetym rehijonie. U Litvie, naprykład, jeść smačny šaltibarščiai»
Ale heta vyklikała bolš kateharyčny adkaz:
«Prablema, jak pakazali inšyja, palahaje ŭ tym, što navat nazva kaža pra toje, što hetaja strava nie polskaha pachodžańnia. Litvie pryjšłosia sastupać Polščy ŭ mnohich adnosinach na praciahu stahodździaŭ. Niaŭžo my nie možam mieć toje, što naležyć nam? Na moj pohlad, jak daśledčyka i redaktara, z boku The New York Times było laniva i niaščyra nie padkreślić krainu pachodžańnia. Možna było b zhadać polskuju stravu (i inšyja krainy, jakija jaje pryniali)».
Zaŭvažym, što siarod kamientataraŭ jość ludzi, jakija sprabujuć davieści, što chaładnik — tradycyjnaja strava rehijanalnaj kuchni. U tym liku i biełaruskaj.
- «Heta taksama vyhladaje jak biełaruski/ruski/ukrainski chaładnik! Maja lubimaja strava ź dziacinstva. Jon i akroška».
- «Vytančany boršč. Maje polskija babula i dziadula, moj ruski dziadula i maja litoŭskaja babula jaho lubili».
- «Jon taki ž łatyšski, jak litoŭski ci polski. Heta rehijanalnaja strava».
- «Hety sup viadomy pa ŭsioj Uschodniaj Jeŭropie i ŭsiudy krychu adroźnivajecca, jak i bulbianyja aładki. Jon nie naležyć nivodnaj nacyi. Heta svajho rodu ŭschodniejeŭrapiejski haspača, zvyčajna na asnovie burakoŭ zamiest pamidoraŭ i z dabaŭleńniem kisłamałočnaha napoju ci minieralnaj vady».
Čarhovy tryumf chaładnika. Historyja i recepty samaj letniaj stravy
Johurtny ci kiefirny chaładnik z ahurkami — z bałharskimi notkami
Biełaruski chaładnik trapiŭ u top najlepšych chałodnych supoŭ śvietu, abahnaŭšy rasijskuju akrošku
Rasijski błohier paprasiŭ pa prykole padahreć jamu chaładnik u Minsk