Prajekt, pa jakim źniščyli histaryčnyja kazarmy ŭ Hrodnie, uznaharodzili ŭ naminacyi «architekturnaja spadčyna»

Jak tak atrymałasia?

24.10.2024 / 07:00

Reštki kazarmy pa vulicy Ščorsa, 2. Fota: sputnik.by

Na minułym tydni ŭ Jerevanie byli vyznačany pieramožcy XXXII Mižnarodnaha ahladu-konkursu Mižnarodnaj asacyjacyi sajuzaŭ architektaraŭ (MASA). Dypłom pieršaj stupieni siarod prajektaŭ u naminacyi «Architekturnaja spadčyna» dastaŭsia pakul jašče niedabudavanamu žyłomu kompleksu Double V u Hrodnie, sprajektavanamu bresckaj kampanijaj «Paleśsiežyłbud» na miescy byłych carskich kazarmaŭ.

Prajekt žyłych damoŭ na miescy źniščanych carskich kazarmaŭ pradstaŭleny na mižnarodnym konkursie. Fota: MASA

Prajekt, jaki nazyvajecca rekanstrukcyjaj, pa fakcie staŭ navabudam, bo histaryčnyja kazarmy XIX stahodździa byli adna za adnoj daščentu źniščanyja paśla atrymańnia zabudoŭščykam usich nieabchodnych uzhadnieńniaŭ na budaŭnictva.

Źniščanyja kazarmy pa vulicy Ščorsa, 2 i 4 pačali budavać naprykancy XIX st. Da pačatku Pieršaj suśvietnaj vajny ŭ kazarmach byŭ na pastoi 102 Viacki połk, z pačatkam bajavych dziejańniaŭ jon byŭ vysłany na liniju frontu. Tady ŭ kazarmach raźmiaściŭsia palavy špital i niaznačnaja častka vajskovych padraździaleńniaŭ.

Carskija kazarmy pa vulicy Ščorsa da znosu. Fota z sacsietak

Za «polskim časam» budynki kazarmaŭ hrodziency viedali jak «Lehijanierskija kazarmy» i tut znachodziŭsia Lidski połk imia Narbuta. Paśla zachodniaha pachodu Čyrvonaj armii ŭ vieraśni 1939 hoda ŭ budynkach kazarmaŭ raźmiaścilisia čyrvonaarmiejcy. Paśla akupacyi niamieckimi vojskami tut trymali niekalki tysiač pałonnych łahiera «Štałah 324».

Jašče ŭ čas hramadskaha abmierkavańnia prajekta rekanstrukcyi kazarmaŭ pad žyllo, jakoje prajšło ŭ listapadzie 2022 hoda, aktyvisty zapadozryli niaładnaje. Jany źviarnuli ŭvahu na toje, što budynki pavodle prajekta zon achovy i detalovaha płana histaryčnaha centra Hrodna abaznačanyja «šarahovaja histaryčnaja zabudova», to-bok vyłučany z šerahaŭ inšych budynkaŭ, jak kaštoŭnyja, ale jakija pakul nie majuć achoŭnaha statusu.

Prajekt rekanstrukcyi carskich kazarmaŭ u Hrodnie, pradstaŭleny na hramadskaje abmierkavańnie. Fota: «Paleśsiežyłbud»

U tekście dakumientaŭ śćviardžałasia, što takija budynki «dazvalajuć dapoŭnić i padtrymać histaryčnaje abličča horada». Ale prajekt rekanstrukcyi praduhledžvaŭ poŭnaje źmianieńnie cahlanych fasadaŭ: častka ścien zatynkoŭvałasia, prabivalisia dysharmaničnyja pa praporcyjach i rytmie vokny, a na pieršym paviersie — šmatlikija ŭjezdy ŭ haražy.

Taksama całkam znosilisia častki budynka z tarcoŭ, jakija zaminali prajezdu. Prajekciroŭščyki abiacali zachavać aryhinalny vyhlad tolki nievialikich frahmientaŭ budynkaŭ.

Prajekt rekanstrukcyi carskich kazarmaŭ u Hrodnie, pradstaŭleny na hramadskaje abmierkavańnie. Fota: «Paleśsiežyłbud»

Niahledziačy na šmatlikija zvaroty hramadzian u čas hramadskaha abmierkavańnia absalutna na kožnuju zaŭvahu, navat samuju drobnuju, byŭ dadzieny admoŭny adkaz. Situacyja paŭtaryłasia i ŭ čas paŭtornaha hramadskaha abmierkavańnia.

Aktyvisty taksama źviartali ŭvahu, što toje, što robiać u prajekcie z kazarmami, histaryčnyja ścieny nie vytrymajuć. Apaski aktyvistaŭ apraŭdalisia, praŭda, śpiecyfičnym čynam — staryja ścieny, vidać, i nie źbiralisia zachoŭvać.

Znos pieršaj kazarmy pa vulicy Ščorsa, 2. Fota: Urban Hrodna

U sakaviku 2024 hoda zabudoŭščyk ekskavataram źnios kazarmu pa vulicy Ščorsa, 2, rastłumačyŭšy heta tym, što «na etapie padrychtoŭčych prac» niečakana vyjaviłasia, što cehła nie vytryvaje nahruzki. Takija važnyja rečy zvyčajna vyśviatlajucca da prajektavańnia, kab uličyć u prajekcie, a nie ŭ čas rabot.

Znos druhoj kazarmy pa vulicy Ščorsa, 4. Fota: newgrodno.by

U lipieni kazarma pa vulicy Ščorsa, 4 paŭtaryła los susiedki. Na zvaroty haradziencaŭ u Ministerstva kultury, harvykankam i abłvykankam, prakuraturu prychodzili adpiski, jakija dakładna paŭtarali adkazy prajekciroŭščykaŭ u čas hramadskaha abmierkavańnia.

Vyjaviłasia, što ŭ prajekcie zon achovy, jaki vyznačaje kazarmy jak kaštoŭnuju zabudovu, niama nijakich rehłamientaŭ, jakija b abmiažoŭvali zabudoŭščyka.

Usio, što zastałosia ad kazarmaŭ, — prystaŭnaja ścienka, składzienaja sa staroj cehły, što nie raźbiłasia pry znosie histaryčnych budynkaŭ. Fota: newgrodno.by

Niadaŭna źjavilisia fota, jak novy budynak uzvodzicca ź silikatnaj cehły, a adabranaja z boju cełaja staraja cehła vykładajecca ŭ vuzieńkuju prystaŭnuju ścienku na tarcy budynka. Nivodnaje abiacańnie zabudoŭščykam vykanana nie było. Heta navat nijakaja nie rekanstrukcyja i tym bolš nie zachavańnie architekturnaj spadčyny, a čystaje zarablańnie hrošaj.

Zrešty, «Paleśsiežyłbud» užo adznačyłasia niekalkimi skandalnymi budoŭlami ŭ Breście, jakija byli praviedzieny ŭ abychod zakanadaŭstva: źniščyŭ histaryčny budynak pa vulicy Lenina, 42, jaki było zabaroniena znasić, i pabudavaŭ na jaho miescy absalutna novy, a taksama płanuje nadbudavać dom pa vulicy Budzionnaha, 33, jaki zabaroniena pavialičvać u pamierach. Ciapier firma z Bresta, viadomaha svaim architekturnym biaźmiežžam, pryniesła svaje paradki ŭ Hrodna.

Prajekt «rekanstrukcyi» carskich kazarmaŭ u Hrodnie pad šmatkvaterny žyły dom, jaki byŭ pradstaŭleny na konkursie MASA. Fota: MASA

Ale jak ža taki prajekt zmoh atrymać uznaharodu na mižnarodnym konkursie ŭ naminacyi «architekturnaja spadčyna»?

Dla pačatku treba patłumačyć, što Mižnarodnaja asacyjacyja sajuzaŭ architektaraŭ (MASA) uklučaje ŭ siabie sajuzy vyklučna z postsavieckaj terytoryi i Sierbiju. Jaje źjaŭleńnie ŭ 1992 hodzie faktyčna musiła zamianić Sajuz architektaraŭ SSSR, jaki ŭklučaŭ architekturnyja sajuzy ŭ sajuznych respublikach i byŭ likvidavany razam z razvałam krainy ŭ 1991 hodzie.

Prajekty ź Biełarusi kankurujuć na konkursach MASA z prajektami z takich słaba raźvitych krain, jak Turkmienistan, a nie z prajektami zachodnich architekturnych biuro. Viadoma, abiasceńvać konkurs nie varta, rasijskija prajekty stvarajuć dosyć mocnuju kankurencyju, kali jany jość.

Prajekt rekanstrukcyi savieckaha CUMa ŭ Vanadzory (Armienija), adziny kankurent hrodzienskaha prajekta ŭ naminacyi. Fota: MASA

Reč u tym, što «Paleśsiežyłbud» sam padaŭ svoj prajekt nie ŭ naminacyi «budynki i zbudavańni», dzie pradstaŭleny dziasiatki inšych prajektaŭ z roznych krain, a ŭ naminacyi «architekturnaja spadčyna», dzie kankurencyja adsutničaje. Sioleta ŭ hetaj naminacyi było ŭsiaho dva prajekty.

Druhim prajektam u raździele prajektaŭ hetaj naminacyi była rekanstrukcyja savieckaha budynka CUMa ŭ armianskim horadzie Vanadzor. Tak ci inakš prajekt z Hrodna zaniaŭ by pieršaje ci druhoje miesca praz adsutnaść inšych prajektaŭ.

Bresckija prajekciroŭščyki ŭ svaim płanšecie, padadzienym na konkurs, źmiaścili try abzacy pryhožaha tekstu, jaki nie źmiaščaje anijakaj infarmacyi pra toje, jak ža jany źbierahli «architekturnuju spadčynu». Niama na im fotazdymkaŭ taho, jak vyhladali kazarmy da «rekanstrukcyi», kab žury mahło acanić pracu. Vidać, prajekty z Hrodna i Vanadzora aceńvali tolki pa pryhažości karcinki.

Dalikatna adnoŭlenyja i zachavanyja elemienty doma aŭtarstva Šechtela ŭ Nižnim Noŭharadzie (druhi płanšet). Heta realizavany abjekt, a tamu jon nie kankuravaŭ z prajektam z Hrodna, ale kantrast u staŭleńni da «architekturnaj spadčyny» krasamoŭny. Fota: MASA

Kantrasna vyhladaje na hetym fonie prajekt z toj ža naminacyi, ale z raździełu realizavanych pabudoŭ. Na dvuch vialikich płanšetach prajekciroŭščyki pakazali jak dalikatna, źbierahajučy kožny zachavany frahmient vitražoŭ, kafli i inšaha dekoru, adnaŭlali budynak banka Rukavišnikava ŭ Nižnim Noŭharadzie, pabudavanaha ŭ 1913-1916 hadach pa prajekcie znakamitaha architektara Fiodara Šechtela.

I pobač prajekt-pieramožca «Paleśsiežyłbuda», u jakim historyju źniščali litaralna ekskavataram — sapraŭdy ździek z samoj idei achovy architekturnaj spadčyny Biełarusi.

U Hrodnie źnieśli jašče adnu aŭtentyčnuju kazarmu XIX stahodździa

U Hrodnie znosiać aŭtentyčny budynak kazarmy XIX stahodździa

Brescki deputat pabudavaŭ elitny dom na nabiarežnaj. Ceny mohuć šakavać navat minčukoŭ

Što nie tak z novaj rekanstrukcyjaj budynka ŭ histaryčnym centry Bresta?

F. Raŭbič