Dabrabyt i ŚMI ŭsio vyrašać? Sprečnaja dumka Normana Devisa
Pa biełaruskich resursach raźlacielisia cytaty z aptymistyčnaha intervju brytanskaha historyka Normana Devisa dla Onet.pl pra Rasiju, jakuju toj nazvaŭ «kalekaj z jadziernaj zbrojaj». Taksama Devis pradkazaŭ bunt u Kalinihradskaj vobłaści. Cikava, čamu, zadajecca pytańniem Aleś Kirkievič na Budzma.org.
28.12.2024 / 23:58
Prafiesar Norman Devis. Fota: wiadomosci.onet.pl
Norman Devis — pavažany brytanski historyk ź vializnym śpisam publikacyj pa-anhielsku i pa-polsku. Jak kazali ŭ časy Chałodnaj vajny — «śpiec pa Uschodniaj Jeŭropie». Devis na miažy 1960-1970-ch płanavaŭ vučycca ŭ Maskvie, ale nie atrymaŭ vizy. Tamu — abraŭ Krakaŭ i polskuju tematyku. Mahčyma, kali b z vučoby ŭ Maskvie niešta vyjšła, to i vysnovy ŭ intervju byli b inšyja…
«Na fonie Ejfielevoj bašni s toboju siełfi zaje***m»
Voś cytata prafiesara:
«Na moj pohlad, u Kalininhradzie adbudziecca bunt suprać Rasii. Miascovyja žychary stamilisia ad ciapierašniaj situacyi. Jany znachodziacca ŭ asiarodździ krain z našmat lepšym uzroŭniem žyćcia».
Ale jakija vysnovy robić čałaviek, što bačyć pobač lepšy ŭzrovień žyćcia? Rasijanin u pieradvajennyja časy moh abjeździć uvieś śviet. Nie tolki kalininhradziec. Dy nie tolki abjeździć. Pažyć, nabyć nieruchomaść, uładkavać dziaciej na vučobu. Ci — samomu stać ułaśnikam, skažam, niamieckaha pašparta.
Dla hetaha nie treba było być Sałaŭjovym ci mieniedžaram «Hazprama». Heta nie pryvilej dla abranych, a zvykłaja reč: «Na fonie Ejfielevoj bašni s toboju siełfi zaje***m». Abo voźmiem rasijan Łatvii. Dyk im naohuł nie treba było nikudy jechać: vakoł Jeŭropa, kali łaska!
A što ŭ vyniku? Kałony aŭtamabilaŭ z Z-simvolikaj u Niamieččynie na padtrymku rasijskaj ahresii. Pra rasijskamoŭnuju mienšaść u Łatvii, Litvie, Estonii, mabyć, nie treba tłumačyć — tam svaja atmaśfiera. Pavodziny rasijskich turystaŭ u Ispanii, Šviejcaryi, Francyi daŭno stali aniekdotami.
Prarasijskaja akcyja ŭ Hanoviery. Fota: dw.com
Pryhožaje žyćcio i dabrabyt pobač, kaniešnie, vyklikajuć emocyi. Ale jakija? Zajzdraść, złość, prahu «revanšu». Blizkaść cyvilizacyi nie robić varvara cyvilizavanym. Heta pravakuje žadańnie zabrać ci źniščyć, kali nie možaš vyvieźci z saboj: «Nie dostavajsia žie ty nikomu!»
Adzin zusim niemałady čałaviek, jaki zaśpieŭ Kionihśbierh u ruinach u 1945-m, raspaviadaŭ, što normaj dla savieckaha žaŭniera byŭ nie tolki rabunak, ale i źniščeńnie. Absalutna biespadstaŭnaje. Damoŭ, mebli, pradmietaŭ pobytu. Naprykład, puścić aŭtamatnuju čarhu pa bufiecie z posudam u pustoj kvatery. Čamu? «Potomu čto!..» Bo ŭnutranaje adčuvańnie svajoj inšaści — niaścierpnaje.
«Łož», «Fiejk», «Nie vsie tak odnoznačno»
A voś jašče adna cytata prafiesara Devisa — pra rolu ŚMI:
«Žychary Kalininhrada značna lepš infarmavanyja pra toje, što adbyvajecca ŭ śviecie, u paraŭnańni z rasijanami, jakija žyvuć dzieści ŭ hłybincy Sibiry. U Kalininhradzie ludzi bačać, što adbyvajecca ŭ susiedniaj Litvie, jak žyvuć u Polščy».
Znoŭ ža, ci hetaja infarmavanaść vyrašaje? Uzhadajcie Rasiju 1990-ch ci navat u rannija pucinskija hady. Nie było ŚMI, jakija pisali praŭdu pra Čačniu? Byli. Nie było horaŭ infarmacyi pra papiarednija 70 hod kamunizmu? Kolki chočaš. Nichto nie kazaŭ u efirach pra zachop NTV i zhortvańnie demakratyi?.. Kryčali ž!
Jak akazałasia, heta «opium dla nikoha». Bo nie ŚMI vyznačajuć chadu dumak i sposab žyćcia čałavieka. A sposab žyćcia vyznačaje, jakija ŚMI jon čytaje. Hladzicie, jakaja štuka: kožny darosły čałaviek užo maje pazicyju pa klučavych pytańniach. A infarmacyjnyja patoki my abirajem štodnia tolki dla taho, kab jašče raz paćvierdzić užo najaŭnuju ŭ hałavie karcinu śvietu.
Čytajem nie dla taho, kab adkryć Amieryku, a pa iniercyi. Kab nakarmić adpaviednyja doli mozhu. Infarmacyja — heta bazavy racyjon, ź jakim ty daŭnym-daŭno zvyksia.
Voś situacyja. Prychodziš stomleny z pracy, a tabie zamiest pielmieniaŭ na talercy padajuć cykadaŭ u kisła-sałodkim sousie. Ty budzieš heta jeści?.. Kaniešnie, nie. Tamu na lubuju navinu, jakaja nie ŭkładajecca ŭ tvaju karcinu śvietu, možna skazać: «Fiejk», «Nie vsie tak odnoznačno», «Istina posieriedinie». A ranicaj — znoŭ na pracu.
«Vdruh eti fašisty jeŝie čo-nibud́ zanykali?..»
U Kalininhradzie mnie paščaściła pabyvać usiaho adzin raz. Školnikam. U siaredzinie nulavych. Mianie ŭraziła atmaśfiera žyćcia na ruinach vialikaj cyvilizacyi.
Darožny pakazalnik na Kalininhrad. Fota: Paulius Peleckis / Getty Images
Kažuć, u niekatorych rajonach na Rejnie svajoj novaj kieramiki nie vyrablali ažno da VII-VIII stahodździaŭ n. e. Bo — karystalisia staroj, rymskaj. Voś niešta padobnaje i tam, u Kalininhradzie: damy, infrastruktura, pradmiety pobytu — usio ad papiarednikaŭ, jakija «zahadkava źnikli».
Nu i viečny pošuk pa padvałach, na paddaškach, pad padłohaj: «Vdruh eti fašisty jeŝie čo-nibud́ zanykali?..» Kali ŭsio budzie znojdziena i vykarystana — možna ruchacca dalej. Jak u pustyni. Ad kałodzieža da kałodzieža.
Voś hetaha cyvilizacyjnaha momantu, na maju dumku, šanoŭny Norman Devis tak i nie zrazumieŭ. Mahčyma tamu, što šmat hod zajmaŭsia ŭsio ž polskaj, a nie rasijskaj historyjaj. A heta — zusim roznyja suśviety.
Viadomy historyk pradkazvaje kitajska-rasijski kanflikt i bunt u Kalininhradzie
Čamadan — vakzał — Rasija! Adkul hetaja fraza?
Kraŭcoŭ: Kazać «chočacca, kab Rasija raspałasia»… Dla mianie heta hučyć dziŭna