Навукоўцы змаглі вызначыць магчымых сваячак Ефрасінні Полацкай дзякуючы генетычнаму аналізу
На падставе даследавання парэшткаў, выяўленых на тэрыторыі Спаса-Праабражэнскай царквы ў Полацку, вызначаныя жанчыны, якія, з высокай доляй імавернасці, былі блізкімі сваячкамі беларускай святой.
Антраполаг Вольга Емяльянчык. Фота: novaya.by
Да значнага навуковага адкрыцця ў галіне гістарычнай генетыкі і антрапалогіі прывяло супрацоўніцтва беларускіх і расійскіх навукоўцаў, паведамляе «СБ Беларусь сегодня».
Супрацоўніцтва паміж Полацкім дзяржаўным універсітэтам і Інстытутам этнаграфіі і антрапалогіі імя Міклуха-Маклая Расійскай акадэміі навук пачалося ў 2020 годзе. У межах сумеснага праекта была створана міжнародная лабараторыя антрапалагічных даследаванняў, якая дазволіла праводзіць складаныя ізатопныя і генетычныя аналізы касцяных астанкаў.
Падчас археалагічных работ на тэрыторыі Спаса-Ефрасіннеўскага жаночага манастыра былі знойдзены саркафагі з некалькімі жаночымі чарапамі. Марфалагічныя асаблівасці гэтых чэрапаў адрозніваліся ад пахаванняў XVII—XVIII стагоддзяў, што выклікала здагадку пра іх значна ранейшае паходжанне.
Выяўлены ў 2020 годзе саркафаг. Фота: novaya.by
У 2020 годзе даследчыкі выявілі закрыты саркафаг XII стагоддзя з добра захаваным жаночым шкілетам. Гэтая знаходка дала магчымасць правесці параўнальны генетычны аналіз.
Расійскія спецыялісты з лабараторыі гістарычнай генетыкі правялі даследаванне ДНК. Аналіз паказаў, што ўсе жанчыны звязаныя паміж сабой блізкім роднасным сваяцтвам — на ўзроўні «маці — дачка — сястра».
Улічваючы археалагічны кантэкст і згадкі ў жыціі Ефрасінні, дзе гаворыцца пра яе родную і стрыечную сястру, а таксама пляменніц, якія прынялі манаства, навукоўцы лічаць вельмі магчымым, што знойдзеныя жанчыны — сваячкі Ефрасінні Полацкай.
Дадатковыя звесткі былі атрыманыя дзякуючы фотаграметрыі і антрапалагічнай рэканструкцыі.
Спецыялісты аднавілі выгляд жанчын: усе яны былі бландзінкамі з блакітнымі вачыма. Такі фенатып, на думку даследчыкаў, можа сведчыць пра скандынаўскае паходжанне прадстаўніц роду Рурыкавічаў-Рагвалодавічаў, нашчадкам якога была і сама Ефрасіння.
Вольга Емяльянчык са шкілетам жыхара Полацка XI—XIII стагоддзяў. са слядамі цяжкай траўмы на чэрапе, магчыма, ад удару кісцянём. Фота: Sb.by
Даследаванні сталі часткай шырэйшага праекта, звязанага з рэканструкцыяй абліччаў жыхароў Старажытнай Русі. Іх вынікі ўвайшлі ў выданне «Насельніцтва Старажытнай Русі. Альбом у асобах» (Масква, 2024), сярод суаўтараў якога — беларускі антраполаг Вольга Емяльянчык, дацэнтка кафедры гісторыі і турызму Полацкага дзяржуніверсітэта.
Адкрыццё, зробленае ў Полацку, — першы такі выпадак у гісторыі беларускай антрапалогіі і дэманструе магчымасці міждысцыплінарнага падыходу ў даследаванні гісторыі насельніцтва Сярэднявечча.