Kultury brakuje. Ale čaho?

U praciah temy, uźniataje sp. Marcinovičam, piša Usievaład Ścieburaka.

Usievaład Ścieburaka - šoŭmen, kanfieranśje.

Artykuł sp. Viktara Marcinoviča, sproščany da tezisnaha płanu, vykryvaje nastupnyja niedachopy biełaruskaje kultury ŭ paraŭnańni z prahresiŭnymi kulturami susiedziaŭ.

— Niama bestselera.

— Niama kina.

— Niama pomnika.

— Niama pola.

Nia toje kab aŭtar pamylaŭsia, nie, ale jon, zdajecca, naŭmysna i z asablivym cynizmam macioraha pravakatara (u svajoj kłasičnaj i, što kazać, udała asvojenaj maniery) błytaje ciopłaje ź miakkim i prymušaje nas rabić toje ž.

1. Bestseler.

Cytata: «Ciapier u Biełarusi niama mastackaha tvoru, jaki abjadnoŭvaŭ by nacyju ŭ peŭnym kulturnym kansensusie. Apošnimi aŭtarami mastackich bestseleraŭ byli Bykaŭ i Karatkievič. Ich miesca dahetul vakantnaje. Pry hetym chacieŭ by adznačyć: biełarusam brakuje nie talenavitych piśmieńnikaŭ. Nam nie chapaje tupa systemy raspaŭsiudu knih…»

Pa-pieršaje, biestseler i dobraja kniha heta nie adnoje i toje ž. Bestseler — heta ŭdały kamiercyjny prajekt. Chto farmuje jaho? Z adnaho boku, aŭtar i vydaviec. Z druhoha, popyt (to bok, zacikaŭlenyja čytačy). Usio prosta jak lampačka, ale kali 95% biełarusaŭ nie vałodajuć movaj, a dziaržava jašče i zmahajecca z astatnimi 5% — adkul voźmiecca kupiec na knihu na nieviadomaj (małazrazumiełaj) movie??? Kab niešta stała bestseleram, treba navučyć ludziej čytać na movie! A nie naadvarot — vydać Markiesa ŭ aryhinale i dzivicca, čamu jon lažyć u kramach Tanzanii niekranuty…

Pa-druhoje, jaki tvor abjadnoŭvaje ŭ kulturnym kansensusie ciapier niemcaŭ? Palakaŭ? Finaŭ? Oŭ??? Pra što vy? Heta štamp, pryčym nia samy ŭdały. Bykava i Karatkieviča my lubim i čytajem, ale kali jany abjadnoŭvali nacyju ŭ kulturnym kansensusie???? Ni pry žyćci, ni ciapier. Naohuł, kali i možna kazać pra niejkaje abjadnańnie ŭ kansensusie-to praz praciahły čas («bolšoje viditsia na rasstojanii»), moža, i zaraz nas niechta abjadnoŭvaje — tolki my pra heta nia viedajem…)

Jašče. Jaki raspaŭsiud moža być, kali dziaržava z zuboŭnym skryhatam ledź adnu biełaruskuju hazetu danosić da skrynki???

Pryvatny raspaŭsiud? Jon jość, kaniečnie… Zdajecca, pavodle apošnich źviestak, dajuć za jaho ciapier pryblizna kala hodu ŭmoŭna z vypłataju hrašovaha spahnańnia.

2. Kino/śpiektakl.

Tut jašče praściej. Kino — heta hrošy najpierš i napierad, bo z usich vidaŭ mastactva jaho najciažej realizavać našča. Hrošy na jakasnaje biełaruskaje kino moža dać dziaržava (ale nia našaja, bo jana nie atajasamlivaje siabie ź biełaruskaj nacyjaj i kulturaj) ci biznes. Ale biznes zachoča hrošy atrymać z pracentami nazad — a adkul ich uziać, kali biełaruskaje kino patrebnaje tym samym 5%, jakija čytajuć biełaruskija niedabestselery? Adkul kasa?… Možna źniać «obščepaniatnaje» meła — kasa takaja-siakaja budzie, ale ci budzie heta JAKASNAJE BIEŁARUSKAJE KINO?… Nakont «niedaroblenaści», uličvajučy adsutnaść zacikaŭlenaści z boku dziaržavy i biznesu: darablać kino tyja, chto im zajmajecca, palublajuć za miažoj. Čamuści.

3. Pomnik.

«Čałavieku z hustam ciažka jeździć u Synkavičy, bo, prabačcie, załataja cybulina ślepić vočy», — fraza, jakoj sp. Marcinovič tupa vykreślivaje sa śpisu pomnikaŭ perlinu biełaruskaha dojlidztva. Ach! Reža vočy! Hańba!… Moža i tak, ale skažu, što prykraja cybulina źjaviłasia tam mienavita tamu, što «ludzi z hustam» jeździli hladzieć Chatyń z Bresckaj krepaściu i nasypali Kurhan Słavy, zamiest taho kab apiekavacca pomnikami — jakich niama. Zaraz niama.

Chacia čamu niama?! Jość u nas pomniki, jakija adpaviadajuć stanu myśleńnia sučasnaje Biełarusi. Jak možna było zabycca na takoje? U nas ža Illičy stajać va ŭsich pozach kamunistyčnaj kamasutry u kožnym miastečku i rajcentry dla kaho? Lubujciesia! Pryhoža, dyj jeździć nia treba daloka.

4. Prastora.

Prastora jość, ale jana, kirujučysia fizyčnaju terminałohijaj, razredžanaja. To bok, usio u joj jeść, ale ŭ małoj kolkaści i znachodzicca na vialikaj adlehłaści. A čamu mała? Tamu što nia moža być šmat sapraŭdnych litarataraŭ pry adsutnaści čytačoŭ, šmat krytykaŭ pry adsutnaści litarataraŭ i h.d.

Nu, a spažyŭcy ŭsiaho vyšej zhadanaha? Sa škołki treba hadavać spažyŭcoŭ — VUČYĆ BYĆ BIEŁARUSAMI, tady i prastora pačnie napaŭniacca. I, jak skazaŭ sp. Šałkievič, «i biez našaha kryku ŭstanie z kaleniaŭ zaniadbany zabity narod».

A tak, pole jość, i hnoju davoli. Ziarniataŭ małavata. Brakuje.

Kamientary da artykuła