Ci jość płahijat u dysiertacyjach biełaruskich čynoŭnikaŭ?
U susiedniaj Rasii praciahvajecca baraćba z «lipavymi dypłomami». Jana dajšła da samaha vysokaha ŭzroŭniu — prem'
Rasijskija błohiery z dapamohaj
Što rabić z hetaj infarmacyjaj, pakul nichto nie viedaje. U dziasiatka falšyvych navukoŭcaŭ zvańni adabrali.
«Imidžavyja straty ahromnistyja, choć ich zamoŭčvajuć, — raskazvaje adzin z hałoŭnych rasijskich „palaŭničych“ na psieŭdanavukoŭcaŭ Andrej Rastoŭcaŭ. — Niadaŭniaja rezkaja źmiena kandydatury na pasadu adnaho z hubiernataraŭ była źviazanaja mienavita z hetym skandałam».
«Naša Niva» vyrašyła pravieryć na płahijat dysiertacyi biełaruskich čynoŭnikaŭ i nabližanych da ŭłady asobaŭ. A zaadno daviedacca, pra što pišuć navukovyja pracy hetyja ludzi.
Dzie znajści biełaruskija dysiertacyi?
U Biełarusi navukovyja zvańni prysudžaje Vyšejšaja atestacyjnaja kamisija (VAK). Jana ž vystaŭlaje na svaim sajcie aŭtarefieraty abaronienych dysiertacyj.
Heta ścisły pierakaz struktury, źmiestu i vysnovaŭ raboty. Dla paraŭnańnia, niadaŭna abaronienaja doktarskaja dysiertacyja deputata Hienadzia Palčyka składajecca z 273 staronak, aŭtarefierat maje 41 staronku.
Adnak u ahulnadastupnaj bazie na sajcie VAK pradstaŭlenyja ŭsiaho 10 aŭtarefierataŭ doktarskich dysiertacyj i 116 — kandydackich. Siarod ich aŭtaraŭ nivodnaj ź viadomaściaŭ niama.
Dyskaŭ z bazami dysiertacyj nie znajšłosia ni ŭ internecie, ni na staličnych rynkach. Adznačym dobruju pracu pravaachoŭnych orhanaŭ — u Rasii takija bazy možna nabyć na kožnym kroku.
Što ž, rušym dalej. Aŭtarefieraty i dysiertacyi znachodziacca i ŭ Nacyjanalnaj biblijatecy. U elektronnym vyhladzie tut zachoŭvajecca kala 13 500 aŭtarefierataŭ. Zrešty, praviarać aŭtarefieraty na płahijat — niaŭdziačnaja sprava. Dakumient zanadta karotki dla paŭnavartasnaha analizu.
Aznajomicca z samimi dysiertacyjami jašče składaniej. Dla hetaha ŭstanova adukacyi albo inšaja arhanizacyja musić napisać śpiecyjalnaje chadajnictva, jakoje dazvalaje trapić u zału dysiertacyj. U elektronnym vyhladzie tut zachoŭvajucca tolki raboty, abaronienyja paśla 2005, i toje nie ŭsie. Dastupnyja tolki 4 000 dysiertacyj. Astatnija adskanavać pakul što nie paśpieli. Ich možna prahartać, ale tolki ŭ drukavanym vyhladzie.
Skapijavać nivodzin z fajłaŭ nielha, možna za płatu paprasić razdrukavać peŭnyja staronki. Choć pry minimalnym vałodańni techniki hetaje abmiežavańnie lohka abychodzicca. U vyniku ŭ našych rukach apynulisia elektronnyja viersii niekalkich «śviežych» dysiertacyj. Ich aŭtary — hałoŭnaja doktarka Lečkamisii Iryna Abielskaja, praŭładny palitołah Siarhiej Kizima, były dyrektar Nacparka «Biełaviežskaja pušča» Mikałaj Bambiza, a taksama zhadany vyšej deputat Hienadź Palčyk.
Patenty doktara Abielskaj i prahnozy kandydata Kizimy
Doktarskaja praca Iryny Abielskaj nazyvajecca «Šyjny asteachandroz: pramianiovaja vizualizacyja i technałohija miedyčnaj reabilitacyi pacyjentaŭ».Jaje navukovy kansultant — doktar miedycynskich navuk Anatol Michajłaŭ. Va ŭstupie tłumačycca, što Abielskaja samastojna praviała renthienałahičnaje abśledavańnie 421 pacyjenta ź nieŭrałahičnymi prajavami šyjnaha asteachandrozu. «Uniosak suiskalnika ŭ napisańnie sumiesnych publikacyj» skłaŭ 75%.
Pa temie dysiertacyi Abielskaja napisała 57 navukovych prac, 24 artykuły ŭ recenzavanych navukovych časopisach, 30 publikacyj u zbornikach navukovych prac. Bolšaść ź ich byli apublikavanyja na terytoryi Biełarusi i Rasii, adna — ŭ Polščy. Aproč taho, Abielskaja źjaŭlajecca źjaŭlajecca aŭtarkaj čatyroch patentaŭ i troch instrukcyj pa ŭžyvańni piaci racyjanalizatarskich prapanovaŭ.
Aceńvać uzrovień jaje doktarskaj dysiertacyi — praca prafiesijanałaŭ. Padčas abarony jany adzinahałosna vykazalisia za prysudžeńnie Irynie Abielskaj navukovaha zvańnia. Rasijskaja sistema «Antypłahijat» vystaviła dysiertacyi indeks «99% aryhinalnaha tekstu». Praŭda, paraŭnańnie idzie tolki z rasijskimi krynicami.
«Paśla prezidenckich vybaraŭ 1994 hoda biełaruskaja nacyja viarnułasia da najlepšych idej, jakija ŭsprymalisia z uchvaleńniem i ŭ XIV stahodździ, i ŭ savieckija hady — patryjatyzmu, altruizmu, talerantnaści, adkrytaści, salidarnaści i internacyjanalizmu», — piša Kizima va ŭstupie. Jahonaja rabota pisałasia jašče da abvalnaha kryzisu biełaruskaj ekanomiki. Tamu palitołah rabiŭ śmiełyja prahnozy, jakija nie prajšli vyprabavańnia časam. «Patencyjał biełaruskaj madeli z kožnym hodam budzie ŭsio bolš zapatrabavany inšymi niezachodnimi krainami». «Zachodniaja ekanamičnaja madel budzie zbližacca ź biełaruskaj madellu za košt pavieličeńnia dziaržaŭnaha siektara… Adzinym srodkam zabieśpiačeńnia nacyjanalnaj biaśpieki zachodnich krain stanie šyrokaja nacyjanalizacyja kamiercyjnych pradpryjemstvaŭ». «Novaja realnaja mahutnaja niezachodniaja alternatyva… užo zaradžajecca ŭ vobrazie rostu papularnaści Kitaja, Vieniesueły, Balivii, Biełarusi, Kuby».40-hadovy Siarhiej Kizima — zahadčyk kafiedraj mižnarodnych adnosinaŭ Akademii kiravańnia. U 2008 hety łukašenkaviec staŭ doktaram palitałahičnych navuk, abaraniŭšy dysiertacyju na temu «Raźvićcio nacyjanalnaj dziaržavy va ŭmovach hłabalizacyi: hieapalityčny aśpiekt».
Takija tezisy śpisać u kahości było b składana. «Antypłahijat» vystaŭlaje Kizimie «88% aryhinalnaha tekstu». Ale rešta — paźniejšyja
Aŭtar nastupnaj raboty — deputat Hienadź Palčyk, jaki doŭhija hady byŭ dyrektaram Liceja BDU — badaj, samaj paśpiachovaj daŭniviersiteckaj navučalnaj ustanovy krainy. Jahonaja doktarskaja rabota nazyvajecca «Tearetyčnyja i«Antypłahijat» pretenzij da jaje nie maje. Pytańni zastajucca chiba što da kiraŭnictva Biełarusi, jakoje, niahledziačy na pazityŭny dośvied pracy liceja BDU i asabista Palčyka dahetul nie moža pryjści da vysnovy, ci patrebnyja krainie himnazičnyja i licejskija kłasy, a taksama profilnaje navučańnie.arhanizacyjna-piedahahičnyja asnovy licejskaj adukacyi ŭ Respublicy Biełaruś».
Narešcie, kandydat ekanamičnych navuk Mikałaj Bambiza pryśviaciŭ svaju navukovuju rabotu «Ekanamičnamu miechanizmu zachavańnia bijaraznastajnaści Nacyjanalnaha parka «Biełaviežskaja pušča». Jon doŭhija dziesiać hadoŭ byŭ dyrektaram Puščy. Paśla zvalnieńnia jaho padabraŭ «Biełahraprambank», dzie adzin z pradstaŭnikoŭ kłana Bambizaŭ staŭ namieśnikam upraŭleńnia inavacyjnaha raźvićcia.
Jahonaja dysiertacyja padzialajecca na try častki: asnovy zachavańnia bijaraznastajnaści, ciapierašniaja situacyja ŭ Biełaviežskaj puščy (pa stanie na 2009), a taksama pryniataja stratehija zachavańnia bijaraznastajnaści. Usio nadzvyčaj prosta. Pakolki faktura pryviazanaja da kankretnaj miascovaści, pretenzij da tekstu być nie pavinna. Adnak «Antypłahijat» raptam vydaje: «21% aryhinalnaha tekstu». Nasamreč usio tłumačycca prosta — pa internecie ŭžo hulaje kopija jahonaj dysiertacyi. Inšych zapazyčańniaŭ nie znojdziena.
Biez elektronnych śviedčańniaŭ
Pačynajem čytać aŭtarefieraty dysiertacyj čynoŭnikaŭ. Samy stary ź ich naležyć aŭtarstvu śpikiera savieta respubliki Anatola Rubinava.
Jon abaraniŭ kandydackuju dysiertacyju pa temie «Mietady vyvučeńnia aptyčnych ułaścivaściaŭ rečyva pry vialikich aśvietlenaściach» jašče ŭ 1965.Praz vosiem hadoŭ jon staŭ doktaram
«Čym daŭniejšaja dysiertacyja, tym składaniej ź joj pracavać, — tłumačyć Andrej Rastoŭcaŭ. — Reč u tym, što ŭsie pieršakrynicy biarucca ź internetu albo z płatnych baz. I tam, i tam kolkaść zadakumientavanych krynic mocna ŭzrastaje z časam. Šansaŭ znajści bahaty materyjał navat dla kanca
Šukać płahijat bieśpierśpiektyŭna: tahačasnych krynic nie zastałosia.
Prem'Z nazvaŭ navukovych rabot Miaśnikoviča stanovicca zrazumieła, što pierad nami zaciaty rynačnik. Kandydackaje zvańnie jamu pryniesła dysiertacyja «Umovy i faktary stanaŭleńnia rynkavaj ekanomiki ŭ Biełarusi» (1994). Dla doktarskaj ekanamičnaj raboty daviałosia abrać bolš ahulnuju temu: «jer-ministr Michaił Miaśnikovič i ministr abarony Leanid Malcaŭ abaranialisia ŭ Rasii ŭ1990-ja .
Što da Malcava, to jon spačatku staŭ kandydatam sacyjałahičnych navuk z daśledavańniem «Dziejnaść orhanaŭ vajskovaha kiravańnia pa padtrymcy i ŭmacavańni vajskovaj dyscypliny» (1999). A voś doktarskuju rabotu ministr abaraniaŭ palitałahičnuju: «Stratehija vajskovaha budaŭnictva ŭ Biełarusi ŭ sučasnych umovach» (2004).
Niekalki čynoŭnikaŭ stali daktarami navuk u Biełarusi. Hubiernatar Viciebščyny, miedyk Alaksandr Kosiniec, pryśviaciŭ pracu prafiłaktycy nahnajeńnia ranaŭ, a ministr adukacyi fizik Siarhiej Maskievič — ułaścivaściam vytvornych tyjaminu.Na žal, ich raboty adsutničajuć u elektronnym varyjancie ŭ Nacyjanalnaj biblijatecy, tamu pravieryć ich nie ŭjaŭlajecca mahčymym.
Ad daśledavańnia hubiernatara Hrodzienščyny Siamiona Šapiry («Kiravańnie ŭ ahrapramysłovym kompleksie pry farmiravańni rynkavych adnosin»), abaronienaha ŭ 1999, zastaŭsia tolki aŭtarefierat, ale ŭ drennaj jakaści.
Doktarskaja rabota byłoha sudździ i prakurora Ryhora Vasileviča razhladała «Prablemy zakonatvorčaj dziejnaści Viarchoŭnaha Savieta Biełarusi» (1993).Elektronnych krynic taho času taksama nie zastałosia. Zrešty, jak i ŭ namieśnika kiraŭnika Administracyi Andreja Tura. U 1980 jon staŭ kandydatam ekanamičnych navuk z krytyčnym analizam «Sučasnaj buržuaznaj palitekanomii Anhlii ab nacyjanalnym dachodzie». U pieršyja hady niezaležnaści Biełarusi mierkavańnie Tura pra anhlijskuju ekanomiku istotna źmianiłasia. Hetamu ŭ 1992 była pryśviečana jaho doktarskaja dysiertacyja.
Staršynia Vyšejšaha haspadarčaha suda Viktar Kamiankoŭ u 2003 davioŭ da abarony doktarskuju temu «Pravavyja harantyi abarony intaresaŭ jurydyčnych asobaŭ i hramadzian u haspadarčym pracesie».
Ad kampartyi da kamiercyjnych bankaŭ
Nie zroblena elektronnych kopij i bolšaści kandydackich dysiertacyj biełaruskich čynoŭnikaŭ.Reč u tym, što ŭ apošnija hady kolkaść abaronienych rabot rezka skaraciłasia. I siarod niešmatlikich navukoŭcaŭ pradstaŭniki ŭłady nie vidać.
U kancyKiraŭnik Banka raźvićcia Biełarusi Siarhiej Rumas u 2001 znajšoŭ «Šlachi aptymizacyi struktury resursaŭ kamiercyjnaha banka».1990-ch — pačatku2000-ch abaranicca było praściej. Tady staŭ kandydatam piedahahičnych navuk namieśnik kiraŭnika Administracyi prezidenta, lidar «Biełaj Rusi» Alaksandr Radźkoŭ (rabota nazyvałasia «Navukovyja sistemy teściravańnia ŭ sistemie niaspynnaha navučańnia matematycy» (1996)). U 1998 ciapierašniaja daradca Łukašenki Natalla Piatkievič abaraniła jurydyčnuju dysiertacyju «Zamiežnaekanamičnyja ździełki: pravavyja aśpiekty».
AU savieckija časy heta dazvalałasia.vice-prem jer Anatol Tozik staŭ kandydatam histaryčnych navuk jašče ŭ 1974. Tema jahonaj raboty tady była ŭ favory: «Dziejnaść kampartyi Biełarusi pa ŭmacavańni svaich šerahaŭ va ŭmovach padpolla ŭ hady Vialikaj Ajčynnaj vajny». Doktarskuju jon abaraniać nie staŭ, ale paśpieŭ staŭ prafiesaram.
Prykładaŭ płahijatu nie znajšłosia — mahčyma, čynoŭniki nadzvyčaj sumlennyja, a praviły abarony dysiertacyj vielmi strohija. Zrešty, paŭnavartasnuju karcinu možna budzie ŭbačyć tolki paśla poŭnaj aličboŭki ŭsich biełaruskich dysiertacyj. Jana i pakaža, chto čaho varty.
Ale što źviartaje ŭvahu: vialikaja dola čynoŭnickich prac, choć farmalna i biezdakornyja, ale, pa sutnaści, psieŭdanavukovyja. Sapraŭdnych adkryćciaŭ u daśledavańniach niama.Stać doktaram navuk u ZŠA z takimi dysiertacyjami naŭrad ci mahčyma.
* * *
Kolki płaciać u Biełarusi za navukovyja stupieni?
Štomiesiačnyja dapłaty kandydatam i daktaram navuk zaležać ad taryfnaj staŭki pieršaha razrada, a taksama miesca ich pracy. Naprykład, supracoŭniki dziaržaŭnych navučalnych ustanoŭ i navukovych arhanizacyj atrymlivajuć $170 (daktary) i $110 (kandydaty). U astatnich biudžetnych arhanizacyjach daktaram navuk dapłačvajuć pa $80, a kandydatam — pa $40. Hrošy vydzialajucca pa rašeńni Prezidyuma Nacyjanalnaj akademii navuk. Kab atrymać dapłaty, treba štohod prachodzić pieraatestacyju. Dla hetaha varta napisać nie mienš za try navukovyja teksty.
Płahijat u Hiermanii
Ministr adukacyi Hiermanii Aneta Šavan abaraniła ŭ 1980 dysiertacyju «Asoba i sumleńnie» na fiłasofskim fakultecie Dziusieldorfskaha ŭniviersiteta. Kali letaś u internecie źjavilisia paviedamleńni, što dysiertacyja ŭtrymlivaje płahijat, u VNU była sklikanaja śpiecyjalnaja kamisija. Jana zabrała ŭ ministra navukovuju stupień.
Ministr abarony Hiermanii Karł Teador cu Hutenbiernh u 2007 abaraniŭ doktarskuju dysiertacyju ŭ Bajrojckim univiersitecie. Jak vyjaviłasia, mnohija kavałki tekstu byli skapiravanyja z čužych navukovych prac. Praz tydzień u Cu Hutenbierha adabrali navukovuju stupień. Jašče praz šeść dzion jon dobraachvotna syšoŭ u adstaŭku z pasady ministra.
«Antypłahijat»
Heta
Krytyki spraviadliva ŭkazvajuć na niekatoryja niedachopy sistemy.