Niekampietentnaść pad vyhladam restaŭracyi 9

Niekalki dzion tamu «Hrodzienskaja praŭda» nadrukavała artykuł «Jak adbyvajecca rekanstrukcyja pałacava-parkavaha kompleksa ŭ Śviacku?»

U tekście idzie razmova pra, zdavałasia b, całkam pazityŭnuju padzieju — zakančeńnie ačystki vodnaj sistemy Śviacka i pierachod da restaŭracyi pałaca.

Jak ža doŭha haradziency čakali hetaha dnia, hadami zmahajučysia chacia b za adnaŭleńnie źliŭnych sistem pałaca, adsutnaść jakich biaźlitasna niščyła budynak i halerei! Jašče b, bo pałacava-parkavy ansambl u Śviacku, uźviedzieny italjanskim architektaram Džuzepe Saka dla mahnataŭ Vałovičaŭ, — unikalny dla vakolic Hrodna. Heta adzinaje tvareńnie Saka, jakoje dajšło da nas u pieršapačatkovym vyhladzie, i ci nie adziny na Haradzienščynie pałac, dzie navat zachavalisia interjery niekatorych załaŭ!

Adnak pieršapačatkovaja radaść chutka azmročyłasia paśla ŭvažlivaha razhladu prajekta restaŭracyi pałaca

i frazy aŭtara ab tym, što «płanirujetsia osvobodiť osnovnoje zdanije ot mansardy — nadstrojki trieťjeho etaža sovietskich let». Takim čynam, u pałaca buduć demantavać najbolš charakternuju jahonuju asablivaść — tak zvany «łamany» baročny dach, charakterny dla pabudoŭ epochi baroka! Pryčym vydajuć hety dach za «nadbudovu savieckich časoŭ». Tak vyhladaje pałac u Śviacku z ptušynaha palotu siońnia:

A taki vyhlad prapanujuć jamu nadać restaŭratary. Prosim źviarnuć uvahu na dach pałaca:

Paśla spraviadlivych kamientaroŭ haradzienskich historykaŭ i demanstracyi fotazdymka pałaca pačatku 1930-ch hh. (usio z toj samaj mansardaj), žurnalistka Śviatłana Muryna źmianiła arhumientacyju, napisaŭšy ŭ dadatak da svajho ŭłasnaha artykuła nastupnaje (mova i arfahrafija zachavanyja):

«Pri napisanii matieriała ja […] učła kompietientnoje mnienije naučnoho rukovoditiela, hłavnoho architiektora projekta Ludmiły Ivanovoj i iskusstvovieda Olhi Kikunia (OAO «Biełriestovracija»).

Pri izučienii istorii dvorca Vołovičiej byli najdieny fotohrafii 20-ch hodov minuvšieho vieka, hdie dvoriec nie imiejet mansardy. Ona pojaviłaś v 30-je hody i była priednaznačiena dla raźmieŝienija bolničnych pałat. Riekonstrukcija žie priedusmatrivajet vozvraŝienije zdaniju piervonočalnoho oblika 18 vieka. Etot projekt utvierždion Biełorusskoj riespublikanskoj naučno-praktičieskoj Radoj po voprosam istoriko-kulturnoho naśledija pri Ministierstvie kultury Riespubliki Biełaruś."

Fotazdymak pałaca ŭ Śviacku z kłasičnym baročnym dacham. Pačatak 1930-ch hh. Vychodzić, što mansarda ŭsio ž nie «nadbudova savieckich časoŭ» a vynik rekanstrukcyi 1930-ch hh.! Pavierym na słova, ale paŭstaje pytańnie — jak možna na asnovie hipatetyčnaha zdymka 1920-ch hh. (kali jon isnuje) mierkavać pra vyhlad pałaca ŭ 1770-ch hh.? Heta jak mierkavać pa malunku Kałožy siaredziny XIX stahodździa, što carkva vyhladała hetaksama ŭ momant jaje pabudovy ŭ CHII stahodździ. Vidavočny absurd.

Navat kali dapuścić, što taki zdymak isnuje (padkreślim jašče raz, my jaho nie viedajem), to heta zusim nie značyć, što pałac nie pierabudoŭvaŭsia ciaham XIX stahodździa, nie ciarpieŭ padčas Pieršaj suśvietnaj vajny i što nizki dach 1920-ch hh. nie moža być prosta časovym pakryćciom pierad navukovaj restaŭracyjaj.

Tak źmienicca vyhlad pałaca ŭ vypadku pierabudovy dachu.

Dokazam najaŭnaści takoha nizkaha dachu ŭ pałaca pavinnyja być jak minimum prajektnyja malunki budynka kanca XVIII stahodździa abo chacia b raboty jakoha mastaka pačatku XIX st. Dzie jany? Pierakanany, što ŭ sabranych navukoŭcami-prajektantami materyjałach takich vyjavaŭ niama.

Moža, varta zapluščyć vočy, skazaŭšy sabie: chaj robiać jaki zachočuć dach, aby adnavili sam budynak? Ale heta było b biezumoŭnym złačynstvam. Kožny, chto byŭ u Śviacku, bačyŭ, što vysoki dach — heta hałoŭnaje, što nadaje pałacu ŭračystaści i vieličnaści.

I narešcie, samaje hałoŭnaje — taki dach — nieadjemnaja rysa stylu pierachodnaha ad baroka da kłasicyzmu i rysa tvorčaści samoha karaleŭskaha architektara Džuzepe Saka. Hlaniem na jahonyja tvareńni: Novy Zamak abo kryvuju aficynu (muzyčny filihiel) na płoščy Tyzienhaŭza, abo na haradzienskija pałacy Sanhušak, Sapiehaŭ, Radziviłaŭ — usie jany ŭ XVIII stahodździ mieli mienavita takija mansardnyja «łamanyja» baročnyja dachi.

Kłasičnaja haradzienskaja kamianica XVIII st. z łamanym baročnym dacham.

Taki samy baročny dach mieŭ budavany Dž. Saka Novy Zamak u Hrodnie:

Na malunku Ju.Pieški 1840-ch hh. Novy Zamak u Hrodnie jašče maje baročny dach.

Pieršapačatkovy vyhlad sprajektavanaha i pabudavanaha Dž. Saka muzyčnaha flihiela na Płoščy Tyzienhaŭza.

Hlaniem narešcie na acaleły šedeŭr vialikaha architektara — pałac paznanskich biskupaŭ. Jon amal jak Śviack i taksama maje baročny dach. Chočacca spytać šanoŭnych daśledčykaŭ, a razam ź imi i aŭtara artykuła: heta taksama «nadbudovy savieckich časoŭ»?

Pabudavany Dž. Saka pałac paznanskich biskupaŭ u Cionžnie. Heta faktyčna pałac u Śviacku z adnym dadatkovym paviercham. Jak bačym, u pałaca ŭsio toj ža baročny dach, nazvany žurnalistkaj «HP» «mansardaj savieckich časoŭ».

Hrodzienskija historyki ŭ samym chutkim časie źviernucca ŭ Ministerstva kultury pa aficyjnyja tłumačeńni na pradmiet zapłanavanaj «rekanstrukcyi» pałaca. A pakul spadziajemsia, što žurnalisty, jakija ŭzialisia za aśviatleńnie situacyi na staronkach ŚMI, nadrukujuć bolš hruntoŭny materyjał, dzie dakažuć, što ŭ XVIII stahodździ pałac u Śviacku nie mieŭ cudoŭnaha mansardnaha dachu.

Mienavita taki vyhlad pałaca ŭ Śviacku najbolš adpaviadaje duchu epochi i jahonamu sapraŭdnamu histaryčnamu abličču.

Jan Plebanovič, t-styl.info

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH