Karotkaja historyja biełaruskamoŭnaha pachavańnia
Kali rusifikacyja dakaciłasia da viaskovych mohiłak?
Niadaŭna pryjšłosia naviedać viaskovyja mohiłki na Vilejščynie. Nievialikaja vioska Barancy niedaloka ad rajonnaha centra. Jak praviła, kali traplaju na pachavańni, starajusia pahladzieć, na jakoj movie pomniki. Zrazumieła, što amal usie — pa-rasijsku. Ale časam sustrakajucca i biełaruskamoŭnyja. Ich i šukaju.
Voś i ciapier ubačyŭ takoje pachavańnie. Čatyry mahiły. Baćka, dačka, žonka i syn. Dvoje apošnich adyšli, jak vyhladaje, nie pa svajoj voli. Hod śmierci — 1918: chłopcu było 20, a maci bolš — dakładny hod naradžeńnia nie zapomniŭ. Haspadar pamior u 1950-m. Dačka — u 1987. Apošniaja naradziłasia za hod da śmierci maci i brata. Poźniaje dzicia.
Što adrazu vyklikała ŭvahu? Hod śmierci supadaje z abviaščeńniem niezaležnaści BNR. Adrazu, kaniečnie, padumałasia, što heta mahło b być zabojstva praz palityčnaje raznahałośsie: čas ža byŭ palityčna niestabilny. Što zrobiš, chočacca mieć svaich hierojaŭ-pakutnikaŭ. Tolki heta nie tak. 1918 — jašče i hod zakančeńnia Pieršaj suśvietnaj vajny. Tut blizka i niemcy stajali praciahły čas. Vierahodna, heta akurat achviary vajny. Albo prosta viaskovaja trahiedyja — pažar, naprykład.
Što b nie zdaryłasia, źviartaje na siabie ŭvahu biełaruskaja mova na troch nadmahillach. Ścipłyja kryžy ź mietaličnymi blachami, na jakich vybity litary i ličby.
Vyhladaje, što pachavańnie nieadnarazova ŭparadkavali. Ale padobna, što na pieršych troch mahiłach šyldy źjavilisia akurat paśla pachavańnia haspadara. Jany adnatypnyja. Chto heta rabiŭ? Mahčyma, dačka. A voś užo na jaje nadmahilli ŭsio pa-rasijsku. Vidać, jaje dzieci pierajechali ŭ horad i zrusifikavalisia. A mova z mohiłak, prynamsi z hetych, tak i syšła ŭ 1950-ch.
PS: Kali pakidaŭ kłady, usio-tki ŭbačyŭ pa-biełarusku pachavańnie i našaha času.
A Vy dzie bačyli pachavańni z nadpisami na biełaruskaj movie?
Były aficer abiacaŭ chłopcam u kałonii, što vyzvalić ich. Ale novaja realnaść Biełarusi jaho šakavała4
Kamientary