Biełaruskaja hłybinia. Śviedčańnie Łazara

Ja i viedaŭ, što Ty zaŭsiody pačuješ Mianie,
ale skazaŭ heta dla naroda,
jaki tut staić, kab pavieryli,
što Ty pasłaŭ Mianie.
Skazaŭšy heta, Jon uskliknuŭ mocnym hołasam:
Łazar! Vychodź.
Jana 11:42­43 

U «Złačynstvie i pakarańni» hłybinnaha biełarusa Dastajeŭskaha jość klučavaja scena — błudnica Sonia i zabojca Raskolnikaŭ unačy, u pakoi ź nizkaj stollu pry śviečcy čytajuć biblejskuju historyju pra Łazara. Jevanhielle vyvaročvaje dušu, złačynca kajecca — i pačynaje šlach da vykupleńnia.

Isus uvaskresiŭ Łazara ŭ prysutnaści vialikaj kolkaści śviedkaŭ na čaćviorty dzień paśla śmierci, kali cieła, pakładzienaje ŭ piačory, užo pačało hnić i śmiardzieć. Mnohija pavieryli ŭ Boha praz hety cud — ale načalniki naroda mienavita tady kančatkova pastanavili Jaho zabić.

Lohka ŭjavić: dla ksiandza Uładzisłava, jaki ŭžo katory miesiac tryvaje ŭ piačory turmy KDB, adzinaccaty padraździeł Jevanhiella pavodle Jana adna z ulubionych.

Tak šmat znakaŭ… Łazar — prosta skrazić.

Tut jość i dźvie siastry, Janina i Iryna, jakija, niby Marta i Maryja, płačuć dy molacca za brata, i vierniki, jakija smutkujuć, i, viadoma, načalstva, jakoje lepš za ŭsich viedaje: kali Boh raptam pačynaje tvaryć cudy, treba prymać miery.

…I ciažkoje, napružanaje maŭčańnie nadaje jašče bolšaje padabienstva jevanhielskaj historyi: maŭčać, byccam pa pamierłym.

Mienavita ŭ domie Łazara, dzie jahonaja siastra Maryja pamazała Hospada kaštoŭnym miram, vycirajučy ŭłasnymi vałasami pierad ukryžavańniem, serca apostała Judy razadrała zdrada.

Mistyka spravy Łazara prymušaje stojvać dychańnie: nieŭzabavie paśla ŭvaskrašeńnia pachavanaha — uvachod u Jerusalim.

Čamu Isus tak doŭha čakaŭ, čamu nie išoŭ dapamahčy siabru ŭ śmiarotnaj chvarobie? Marudziŭ, pakul Łazar nie pamre, pakul svajaki nie adčujuć straty, pakul nie pierakanajucca vučni…

Ciažka pazbycca pačućcia, što i zaraz Hospad čakaje, kab dajšło.

Kamiennaja piačora stalinskich časoŭ, kudy pierad śmierciu pamiaščali biełaruskich śviataroŭ, paetaŭ i dziejačaŭ, — u samym centry stalicy. Voś užo try hady mienavita jana — skryžavańnie malitvaŭ i čakańniaŭ, serca strachu i pakutlivaj adzinoty, u jakim štodnia čujucca zvany Archikatedralnaha kaścioła Najvialikšaj Panny Maryi z płoščy Voli.

Što choča skazać Jon siońnia nam, biełarusam, praz samotu Łazara?

Akuratny, jašče ŭ škole prazvany «Paničom» za biezdakorny vyhlad, Uładzimir pastupiŭ u sieminaryju i staŭ ksiandzom Uładzisłavam. Spadčynu, sabranuju dla jaho matulaj u załatych upryhožańniach, abmianiaŭ na hrošy i ŭkłaŭ u budaŭnictva kaścioła ŭ Marjinaj Horcy, kudy nakiravali słužyć. Ad paniča nie zastałosia i śledu: sam pravodziŭ na kaścielny padvorak vadu, vaziŭ tačkami ziamlu, vysadžvaŭ kvietki… Davodziłasia samomu łatać svaju adzinuju kurtku — usie hrošy, zaroblenyja ci achviaravanyja, išli na parafiju, dobraŭparadkavańnie ci śviatočnyja padarunki dzieciam.

«My hetaha ksiandza atrymali ź nieba», — kazali marjinahorskija parafijanie.

U minskuju Katedru, dzie małady ksiondz Uładzisłaŭ kazaŭ pa­biełarusku, šmat chto prychodziŭ admysłova, kab pasłuchać jahonuju navuku.

Nie bajaŭsia kazać praŭdu. Za heta mnohija jaho i nienavidzieli.

Aryšt takoha ksiandza — vyklik Kaściołu ŭ hetkaj ža stupieni, u jakoj aryšt hiendyrektara «Urałkalija» — vyklik Rasii, a palitviaźni Płoščy — Jeŭropie.

Bolš za toje, sprava Łazara — vyprabavańnie dla ŭsioj Carkvy. Chopić maŭčać pra toje, što tvorycca ŭ krainie, — voś, zło ŭžo pryjšło pa ciabie.

Hospad dapuskaje, kab praz pakuty i bol adnaho ŭvieś Kaścioł zrazumieŭ: kali sapraŭdy staiš na kaleniach pierad Boham, a nie pierad dyktataram — čakaj palityčnaha abvinavačvańnia ŭ zamachu na carskuju ŭładu, abvinavačvańnia, vyniesienaha Samomu Chrystu. Tutejšamu Piłatu abaviazkova padkažuć: «Kali adpuściš jaho — ty nie siabar kiesaru».

Hod tamu dziasiatki tysiačaŭ jevanhielskich viernikaŭ pa ŭsioj Biełarusi malilisia za pratestanta Źmitra Daškieviča, źniavažanaha načalnikam Mazyrskaj kałonii. Carkva zapatrabavała spynić ździek; dziela adnaho źjadnalisia ŭsie. Tady režym adstupiŭ, Źmitra pakinuli ŭ spakoi i pieraviali.

Łohika zła niaŭmolnaja: sproba pryniać jaho jak normu, zrabić vyhlad, što «tak i treba», abo damovicca viadzie da parazy dabra. Niepryniaćcie zła, jakoje vyjaviŭ Isus, — adzinaje vyjście, ale kudy jano viadzie, my ŭžo dźvie tysiačy hadoŭ viedajem. Jano viadzie na kryž.

Uvohule, najlepšyja biełaruskija ksiandzy hnili ŭ turmach za praŭdu i krainu ŭsio apošniaje stahodździe: i zasnavalnik BCHD Vincent Hadleŭski, što aburaŭ ułady biełaruskimi kazaniami ŭ Žodziškach, i Kazimir Śviontak, abvinavačany ŭ tym ža špijanažy, i Stanisłaŭ Łazar, probašč Pružanskaha, a potym i Bieraściejskaha kaściołaŭ, aryštavany za prysutnaść na imšy školnikaŭ dy krytyku kałhasaŭ.

Zrazumieła, paśla spravy Hajdukova viery ŭ «špijanaž» ksiandza Uładzisłava niama.

Zrazumieła, rodnym i viernikam «chto treba» ŭvieś čas padkazvaje, što ahałoska škodnaja, cicha­cicha, aby čaho horšaha nie było.

Ksiandzy i vierniki pierašeptvajucca. Sprava Łazara ŭvaskrašaje ideju aktyŭnaj palityčnaj katalickaj siły, jakoj była lehiendarnaja Biełaruskaja Chryścijanskaja Demakratyja 1920—30­ch.

Štodnia zvany ad Katedry bjuć, prabivajucca va ŭnutrany dvor KDB — ich čuvać u kožnaj kamiery «amierykanki».

Viedaj, kožny katalik, kožny chryścijanin, — hety zvon zvonić pa tabie.

Bo dziela taho, kab Isus vyzvaliŭ Łazara z zatchłaj piačory, Marcie treba było paklikać dy vyjści sustreć Jaho, Maryi: malicca i vieryć, vučniam — być pobač, razam, a narodu, jaki sabraŭsia suciašać siostraŭ, — advalić ad piačory kamień.

— Łazar! Vychodź.

I tady chaj zamiraje dy achaje lud, chaj farysiei da bolu zapluščvajuć vočy i chaj hladzić usia kraina, jak pad pierazvon zvanoŭ z płoščy Voli vyzvalaje Boh.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0