39-hadovy Siarhiej Žadan — papularny ŭkrainski piśmieńnik. Jon žyvie ŭ Charkavie, a miesiac tamu śviet ablacieli kadry, na jakich jaho da paŭśmierci źbivajuć rasijskija šturmaviki.
Siarhiej Žadan
Siarhiej Žadan byŭ žorstka źbity 1 sakavika
Akryvaŭlenaje abličča ŭkrainskaha piśmieńnika stała abliččam Jeŭropy XXI stahodździa, jakoj znoŭ pahražaje pieradzieł miežaŭ i nacyzm. Ciapier chvala idzie z uschodu. My patelefanavali Siarhieju Žadanu, kab jon raskazaŭ pra situacyju va Uschodniaj Ukrainie i nastroi nasielnictva.
«Naša Niva»: Nie tak daŭno Vy kazali, što sieparatyzm na ŭschodzie Ukrainy nie projdzie. Nie admaŭlajeciesia ad svaich słovaŭ?
Siarhiej Žadan: Kali mieć na ŭvazie pad sieparatyzmam nastroi nasielnictva ŭ rehijonach, to ja i nadalej trymajusia svajho punktu pohladu.
Heta nie sieparatyzm — heta dobra spłanavanaja śpiecapieracyja, jakuju pravodzić susiedniaja dziaržava. Ja pamiataju, jak hetyja sieparatysckija mitynhi pačynalisia, pieršapačatkova jany byli bolš šmatlikimi, tam było bolš idejnych ludziej.
Siońnia ž tam zadajuć ton bajeviki, jakija nieviadoma adkul uzialisia, mnohija ź jakich nie hramadzianie Ukrainy. Metaj takich mitynhaŭ źjaŭlajecca tolki destabilizacyja situacyi.
«NN»: Zdajecca, destabilizavać udajecca. Na vychadnych u Charkavie było horača. Vaśmiora čałaviek dahetul znachodziacca ŭ špitalach.
SŽ: Tak, pabili kala 50 čałaviek. Razhramili stancyju mietro. Uzbrojenyja bitami i pałkami bajeviki bili mirnych demanstrantaŭ, žančyn. Sprabavali zachapić budynak harsavieta. Paśla ŭ ich byŭ pikiet la SIZA, dzie siadzieli aryštavanyja sieparatysty. A skončyłasia ŭsio bojkaj ź miascovymi futbolnymi ultras charkaŭskaha «Mietalista».
«NN»: Što za ludzi z hieorhijeŭskimi stužkami vychodziać na vulicy ŭkrainskich haradoŭ pratestavać za Rasiju?
SŽ: Mnie navat ciažka acanić. Raniej, sapraŭdy, vychodzili miascovyja ludzi z prarasijskimi i prasavieckimi pohladami, ale jany byli nastrojenyja na dyjałoh.
Ciapier ža ŭsio bolej ludziej, što vychodziać na vulicy jak na bajavuju apieracyju.
Udarnyja atrady antymajdanu stanoviacca ahresiŭnymi, niekantralavanymi. Chacia niechta ž ich kantraluje, chto tyja lalkavody — najbolšaja intryha.
«NN»: Lalkavody ž usie ŭ Kramli, nie?
SŽ: Vidavočna. Ale ja maju na ŭvazie navat nie Kreml i tych, chto hetuju apieracyju prydumaŭ. Ja chaču viedać kankretna, chto ich u Charkavie kantraluje. Nie Pucin ža im telefanuje pa mabilnym telefonie, pravilna? Mnie cikava, chto niepasredny načalnik bajevikoŭ, chto zajmajecca ahienturaj, kaardynuje ich. Hetaje pytańnie da SBU.
«NN»: Čytaŭ, što ŭ Charkavie vialikaja prablema ź milicyjaj, jakaja praciahvaje padtrymlivać Janukoviča.
SŽ: Jany nie padtrymlivajuć siońniašniuju ŭładu, siońniašniaha ministra ŭnutranych spravaŭ, a ci padtrymlivajuć Janukoviča — heta ŭžo inšaje. Ja pastajanna čuju ab sabatažy milicyi, što jany padtrymlivajuć sieparatystaŭ. Šmat u čym heta praŭda. Ale razam z tym charkaŭskaja milicyja staić la abłasnoj administracyi i abaraniaje jaje.
«NN»: Ź Biełarusi zdajecca, što padziei va Uschodniaj Ukrainie vielmi dramatyčnyja, što Ukrainie ciažka adstajać Danbas.
SŽ: Pa-lubomu budzie ciažka adstajać. I Danieckuju, i Łuhanskuju vobłaści. Dy i z Charkaŭskaj ničoha nieviadoma. Rasija pravodzić absalutna nachabnuju, cyničnuju palityku.
Razam z tym my majem spravu ź niajasnaj palitykaj Kijeva. Jany abviaščajuć ultymatum, a pa skančeńni času zabyvajuć pra jaho. Jany zajaŭlać ab pačatku antyterarystyčnych apieracyj, ale znoŭ zabyvajucca. Takaja niepaśladoŭnaść pakidaje šmat pretenzij.
«NN»: Słuchajučy takoje, uźnikaje pytańnie: ci nie rasčaravanyja Vy vynikami Majdanu?
SŽ: Vynikaŭ pakul što niama. Situacyja nie vyrašyłasia. Postrevalucyjnaja faza źjaŭlajecca całkam naturalnaj. Mnohija chacieli ŭžo na druhi dzień paśla ŭciokaŭ Janukoviča pabačyć va ŭładzie novyja tvary, novyja pryncypy žyćciadziejnaści ŭłady. Plus pahroza z boku Rasii, anieksija Kryma. Mnohich heta zahaniaje ŭ depresiju. Ale ciapier čas nie dla rasčaravańnia, a dla mabilizacyi. My ryzykujem zhubić vielmi šmat, my ryzykujem zhubić Radzimu.
«NN»: U apošniaj svajoj kałoncy na sajcie Tsn.ua Vy pisali, što ŭsio tolki pačynajecca.
SŽ: Kaniečnie. Heta nie 2005-y hod. Ukraincy, jakija ŭsiu zimu vychodzili na vulicy, padstaŭlali siabie pad kuli, dla ich havorka nie išła pra źmienu prezidenta, ministraŭ. Havorka išła pra sistemnyja źmieny ŭ krainie. Pakul jany nie pačnucca, hramadstva nie supakoicca i Majdan nie razydziecca. Majdan, kaniečnie, nie fizičny, a jak niejki simvał baraćby i hramadskaha supracivu.
«NN»: Vy asabista na Majdanie stajali dziela čaho?
SŽ: Stajaŭ za svaju budučyniu, za svaju krainu. Mnie zdavałasia, što my jaje hublajem. Toje samaje mnie zdajecca i ciapier.
«NN»: Pra Majdan pisalisia vieršy i pieśni. Pra siońniašnija padziei na ŭschodzie taksama buduć pisać?
SŽ: Usio zaležyć ad taho, jak heta skončycca. Padručniki pa historyi pišuć pieramožcy. Mnie b nie chaciełasia, kab maje dzieci pa takich padručnikach vučyli fakty ab hieraičnym paŭstańni naroda Danbasa suprać «fašysckaj akupacyi», jakaja pryjšła z Kijeva. Ja ŭsio ž spadziajusia, što situacyja budzie ŭrehulavanaja mirna. A vieršy i pieśni buduć pra ščaślivuju i mirnuju budučyniu. Choć siońnia takija prahnozy i vyhladajuć utapičnymi.
«NN»: Moŭny faktar va Uschodniaj Ukrainie važny?
SŽ: Zusim nie važny. Ja žyvu ŭ Charkavie i ŭ štodzionnym žyćci razmaŭlaju tolki paŭkrainsku. Ja nie pamiataju, kali apošni raz u mianie byli praz heta prablemy. Ja mahu surjozna pastavicca da patrabavańniaŭ sieparatystaŭ pa decentralizacyi ŭłady, ale kali jany pačynajuć havaryć pra ŭcisk ruskamoŭnych, to heta śmiešna. Pahroza isnuje dla ŭkrainskaj movy, a nie dla ruskaj.
«NN»: Darečy, a sieparatysty nijak nie vykarystoŭvajuć ukrainskuju movu?
SŽ: Nie. U ich, naadvarot, ahresiŭnaje staŭleńnie da ŭkrainskaj movy, kultury, ideałohii, historyi, dziaržaŭnaści.
«NN»: Siarhiej, ja tak razumieju, što Vy nie vyklučajecie taho, što vaš horad moža akazacca ŭ inšaj dziaržavie?
SŽ: Nie vyklučaju. Ale ja vieru, što taki scenar pryviadzie da vializnaha supraćstajańnia i adporu zachopnikam. Uschod Ukrainy — heta nie Krym. Miascovyja žychary nie harać žadańniem pierachodzić u padparadkavańnie kramloŭskim kiraŭnikam. Bolšaść nasielnictva ŭschodu adčuvaje siabie ŭkraincami. Heta ich kraina, ich Radzima. Ja ŭpeŭnieny, što jany buduć bicca za Ukrainu. Navat kali Rasii ŭdasca zachop, to heta ŭsio nie skončycca małankavaj pieramohaj, a moža pieraraści ŭ kryvavyja i trahičnyja nastupstvy.
«NN»: Prabačcie, kali ŭsio budzie raźvivacca pa najhoršym scenary i Charkaŭ usio ž vyjdzie sa składu Ukrainy, što asabista Vy budziecie rabić?
SŽ: Ščyra kažučy, nijakaha płana nie maju. Praz dva tydni ja źbirajusia jechać u Łuhansk [były Varašyłaŭhrad. U Žadana adzin z ramanaŭ nazyvajecca «Varašyłaŭhrad» — NN]. Z zamiežnymi siabrami ładzim tam artprajekt. Darečy, u im buduć brać udzieł biełaruskija muzyki. Pakul jość mahčymaść, ja rychtujusia da hetaha prajekta.
«NN»: Rasijskaja prapahanda niaredka vykarystoŭvaje štamp, što žychary Uschodniaj Ukrainy adčuvajuć siabie «ludźmi druhoha hatunku».
SŽ: Heta sapraŭdy štamp. Pahladzicie na skład Viarchoŭnaj Rady Ukrainy. Tam, zdajecca, tracina deputataŭ z Uschodniaj Ukrainy.
Kazać, što uschod byŭ abdzieleny, — absalutnaje hłupstva. Ułada ŭ nas była całkam z Uschodniaj Ukrainy.
Heta taki kiepska prydumany manipulacyjny miechanizm, kab vyklikać uzbudžeńnie ŭ ludziach, što nie chočuć dumać. Što značyć — jany byli pakryŭdžanyja? Danieck i Łuhansk — datacyjnyja rehijony z Kijeva. Charkaŭskaja ž vobłaść datacyjnaj nie była. Nielha kazać, što da ich nichto nie prysłuchoŭvajecca. Heta taki infantylizm, jaki moža kiepska skončycca, kali Achmietaŭ kaža, što ŭsie pavinny prysłuchoŭvacca da Danbasa. Dyk a chto kryŭdzić Danbas?
«NN»: Čym biełarusy siońnia mohuć dapamahać Ukrainie?
SŽ: Mnie zdajecca, što biełarusam nie Ukrainu treba padtrymlivać, a dumać pra zachavańnie ŭłasnaj dziaržaŭnaści. Apietyty Kramla vielmi naściarožvajuć. U ich pačynajucca pretenzii da Bałtyi. Nieviadoma, što staić za pieramiaščeńniem rasijskich vojskaŭ la biełaruskaj miažy. I vaš narod, i naš znachodziacca pad pastajannym presinham uschodniaha susieda. Nam treba vučycca na pamyłkach adzin adnaho. Treba abaraniać svaju krainu, pakul jana isnuje.
***
Siarhiej Žadan naradziŭsia ŭ 1974 u Łuhanskaj vobłaści (Ukraina). Paet, prazaik, pierakładčyk. Adzin z najbolš papularnych tvorcaŭ Ukrainy. Jahonyja ramany «Depieš Mod» i «Anarchy in the UKR» vychodzili pabiełarusku. Kolki tydniaŭ tamu śviet pabačyła novaja kniha Žadana «Dynama Charkaŭ». Žyvie ŭ Charkavie.
