«Ciapier užo možna kazać…» — były v.a. kiraŭnika dziaržavy, jaki de-fakta ŭziaŭ na siabie kamandavańnie armijaj u samy, mabyć, dramatyčny momant ukrainskaj historyi, časta paŭtaraŭ hetuju frazu.
Pieradaŭšy styrno praŭleńnia krainaj lehitymna abranamu piatamu Prezidentu Piatru Parašenka, Alaksandr Turčynaŭ, bieź pierabolšańnia, zvaliŭ haru ź plačej. Pry hetym jon i siońnia zastajecca adnym z samych infarmavanych piersanažaŭ adnosna taho, što nasamreč adbyvałasia i adbyvajecca na ŭschodnim froncie.
I, pa spraviadlivaści, nielha skazać, što na ŭschodnim froncie bieź pieramienaŭ. Naadvarot, situacyja, jak dla Ukrainy, jakasna palepšyłasia (choć, viadoma, praciahvaje zastavacca vielmi napružanaj. Da poŭnaj rašučaj pieramohi jašče vielmi daloka). Palepšyłasia, šmat u čym dziakujučy Turčynavu.
Navat siońnia jaho śpikierski kabiniet bolš nahadvaje staŭku Hienštaba. Paŭsiul — vajennyja karty, na kožnaj — apieratyŭnyja paznaki, jakija abaznačajuć dysłakacyju ŭkrainskich vojskaŭ i raźmiaščeńnie sił praciŭnika.
«Płany maštabnaha ŭvarvańnia vystrojvalisia jašče da Majdanu», — uspaminaje Alaksandr Valancinavič.
I pra ruskija tanki, pafarbavanyja ŭ kolery miratvorčaj misii AAN («błakitnyja kaski» tak zvanyja); pra toje, jak «sychodzili my z Kryma»; jak šuhaŭ paŭdniovy ŭschod i jak my rospačna sprabavali vyjhrać čas…
Pra ŭsio heta Alaksandr Valancinavič upieršyniu raspaviadaje hetak adkryta i pradmietna.
«Tak, heta — vajna»
— Hałoŭnych tem dla razmovy ŭ nas z vami dźvie: vajna i palityka. Z čaho pačniem?
— Z ATA. Heta važniej.
— Zhodna. Jak vykanaŭca abaviazkaŭ prezidenta na praciahu troch miesiacaŭ, vy byli adnym z samych daśviedčanych ludziej u tym, što tyčycca Kryma, ATA, stanovišča na ŭschodnim froncie. Ci možacie skazać u dvuch słovach — z taho, što kazać možna, — u jakim stanie pieradali spravy hałoŭnakamandujučamu Parašenku?
— ATA pačynałasia vielmi niaprosta. Na toj momant u nas de-fakta nie było dziejazdolnaj armii; armii, hatovaj vajavać z terarystami. Nachvardyja, bataljony śpiecyjalnaha pryznačeńnia tolki prachodzili bajavoje chryščeńnie.
Usio heta — na fonie poŭnaj ekanamičnaj razruchi; abjektyŭnaj niemahčymaści dziaržavy zabiaśpiečyć jaho abaroncaŭ nieabchodnym.
Heta značyć, z adnaho boku, faktyčnaje adsutnaść armii, z druhoha — vostry deficyt resursaŭ dla jaje adradžeńnia. Tym nie mienš, za niekalki miesiacaŭ nam udałosia stvaryć paŭnavartasnaje vojska, paŭnavartasnuju Nachvardyju.
— Toje, što adbyvajecca siońnia na ŭschodzie my nazyvajem antyterarystyčnaj apieracyjaj, ale na samaj spravie heta — sapraŭdnaja vajna. Tak?
— Siońnia maje miesca poŭnamaštabnaje ŭmiašańnie Rasijskaj fiederacyi. Jaho možna nie dapuścić, tolki začyniŭšy vojskami miažu.
— Chiba my jaje pierakryli?
— Pa miery sił.
Va ŭsiakim razie, heta dakładna nie paraŭnalna z tym, što było raniej. Jašče niadaŭna praź miažu čaradoj išli tanki, «hrady» (sistemy załpavaha ahniu), BTRy, PZRK, zienitnyja ŭstanoŭki. Heta značyć, z terytoryi adnoj krainy bajeviki i ciažkaje ŭzbrajeńnie pierakidvalisia na terytoryju inšaj krainy. Što heta, kali nie poŭnamaštabnaje vajennaje ŭmiašańnie? I ŭ hetaj situacyi možna vyrazna kanstatavać: dziejańni Rasijskaj fiederacyi ŭ dačynieńni da Ukrainy — heta vajna.
Z našaha boku supraćstajańnie źniešniaj i ŭnutranaj ahresii prachodzić u farmacie antyterarystyčnaj apieracyi. Heta abumoŭlena śpiecyfikaj ŭkrainskaha zakanadaŭstva. Pakolki da momantu, pakul na dadzienaj terytoryi nie ŭviedziena vajennaje stanovišča, my možam pravodzić tolki ATA.
— Jak vy dumajecie, vajennaje stanovišča na Danbasie ŭvodzić treba? Raniej była admazka — vybary, ciapier hety faktar adsutničaje.
— My pahavorym ab vajennym stanoviščy, ale pierš, dazvolcie, skonču dumku. Hałoŭnaje, što nam udałosia realizavać u maju bytnaść viarchoŭnym hałoŭnakamandujučym — zabiaśpiečyć adsiačeńnie terarystyčnaj puchliny ad inšych rehijonaŭ Ukrainy. My nie dali Rasii padpalić Charkaŭ, Adesu i inšyja vobłaści paŭdniovaha ŭschodu Ukrainy.
— Spynili pahrozu pa paŭnočna-zachodniaj miažy Danbasa?
— Pieršapačatkova — tak, ale paźniej nam udałosia vyzvalić zachodni Danbas, poŭdzień i poŭnač Danieckaj vobłaści. Plus — usiu paŭnočnuju častku Łuhanskaj vobłaści. Ciapier našy błokpasty nablizilisia ŭščylnuju da Danieckaj i Łuhanskaj. Zadača, jakaja realizujecca siońnia, — całkam zamknuć koła, zamknuć pa ŭschodniaj miažy našaj krainy, atačyŭšy bajevikoŭ i adrezaŭšy ich ad padsiłkoŭvańnia z Rasii.
«Ruskija farbavali svaje tanki ŭ kolery miratvorčaj misii AAN»
— Usio ž taki, nakont miažy. Chiba ž my całkam jaje kantralujem? Lasnych ściežak, pa-mojmu, nichto nie admianiaŭ.
— Žaleznuju zasłonu my pakul nie vybudavali, heta praŭda.
—Ličycie, jaje treba budavać?
— Miarkuju, nieabchodnaść u hetym jość.
— Pa scenary, prapanavanym spadarom Kałamojskim?
— Anałahičnuju pa sutnaści zadaču ja pastaviŭ našym słužbam jašče da pačatku aktyŭnaj fazy bajavych dziejańniaŭ. Anałahičnuju, padkreślivaju, pa sutnaści, nie pa formie. Kali vy pamiatajecie, u pieršyja tydni kanfliktu my litaralna z chviliny na chvilinu čakali poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia rasijskaj armii, i ŭžo tady ŭzdoŭž uschodniaj miažy pačali kapać 4-mietrovy supraćtankavy roŭ, stvarać umacavanyja abaronnyja pazicyi ŭ napramku vierahodnaha ŭvarvańnia praciŭnika.
— Pastaŭlenaja vami zadača była vykanana?
— Ja ŭžo nie maju absalutna poŭnaha — jak prezident Ukrainy — abjomu infarmacyi, ale, pa maich dadzienych, siońnia miaža ŭžo dosyć abaroniena. Kab vy prosta razumieli: doŭhija hady miažy, jak takoj, naohuł nie było. Bolš za toje, Rasieja da hetaha času admaŭlajecca prymać udzieł u pracesie demarkacyi, i my, pa sutnaści, pačali jaho ŭ adnabakovym paradku.
Paśla padzieńnia režymu Janukoviča raniejšaja ŭłada rassypałasia, novaja — jašče nie sfarmavałasia. Mienavita ŭ hety čas, vydatna razumiejučy, u jakim ciažkim stanoviščy znachodzicca Ukraina, Rasieja ŭvarvałasia ŭ Krym. Uvarvałasia, raźličvajučy na toje, što ŭ vyniku praljecca kroŭ i na hetaj padstavie — nibyta abarony suajčyńnikaŭ — možna budzie ŭvieści vojski na kantynientalnuju Ukrainu… My hetaj infarmacyjaj vałodalii i, takim čynam, prykładali maksimum namahańniaŭ dla padrychtoŭki da adbićcia ahresii.
— Heta značyć, uvarvańnie pavinna było adbycca z boku Kryma?
— Nie tolki. Rasijskija vojski byli skancentravanyja ŭzdoŭž našaj miažy z poŭnačy, uschodu i poŭdnia. Heta byli mahutnyja hrupoŭki z braniatankavaj technikaj, artyleryjaj, avijacyjaj i h.d. Pieradavyja padraździaleńni, pierafarbavanyja ŭ kolery miratvorčaj misii AAN («błakitnyja kaski»).
— Voś vy i paćvierdzili! Ja pisała tady pra heta na fejsbuku, ale mała chto vieryŭ, što RF zdolnaja na takoje.
— Što my mahli im supraćpastavić? Tolki ŭ adnym Krymie ŭ ruskich było 46 tysiač čałaviek, a Minabarony zmahło sabrać z usioj krainy zvodnuju hrupoŭku, jakaja naličvała kala 5 tysiač čałaviek. I što było rabić? Pad tanki ich kidać, pasyłać na harantavanuju śmierć? Nam treba było lubym sposabam vyjhrać čas, kab adnavić abaranazdolnaść krainy.
— Što spyniła rasiejcaŭ? Čamu nie adbyłosia ŭvarvańnie?
— U Kramli byli pierakananyja, što va ŭmovach poŭnaha razvału ekanomiki, pry adsutnaści hatovaj da vajny armii, poŭnaj demaralizacyi siłavych struktur, pry samasudzie i masavych biesparadkach, ułada ŭ Kijevie nie pratrymajecca i dvuch tydniaŭ. Jany spadziavalisia, što Ukraina zahraźnie ŭ chaosie, i jany biez asablivaha supracivu akupujuć amal usiu krainu.
Dla takich prahnozaŭ sapraŭdy byli padstavy
Ale nam udałosia vyjhrać čas. Za hety čas — reanimavać parłamient, sabrać Kabmin, adnavić viertykal na miescach, sfarmavać bajazdolnuju armiju, zaniać bajavyja pazicyi.
Pry Janukovičy siłavyja struktury rychtavalisia dla vykanańnia jakasna inšych zadač. Lepšy tamu dokaz — krymski bierkut, jaki, razam z rasiejcami, staŭ adnoj z klučavych sił u zachopie Kryma. Nam treba było adnavić pracu siłavych struktur. Elemientarna — milicyi, DAI, patrulnych słužbaŭ, jakija paprostu bajalisia vychodzić na vulicy haradoŭ.
Viadoma, siedziačy ŭ Fejsbuku, usio zdajecca prostym i łahičnym, vielmi prosta — z takoj pazicyi — asudžać, krytykavać. Tak, i nie tolki ŭ Fejsbuku. Budziem adkrytyja: mnohija pravakatary — a inakš ich nazvać nielha, — jakija tady krykam kryčali, zaklikali da eskałacyi kanfliktu; u teleefirach — vypisvali tysiaču i adzin recept taho, jak «vybić ruskich z Kryma», niekatoryja ź ich viedali ŭsiu składanaść situacyi, ale praciahvali raschistvać situacyju.
… Voś čamu našym vajskoŭcam ŭ Krymie, chto zastaŭsia vierny prysiazie, chto nie zdradziŭ, była pastaŭlena zadača trymacca. Trymacca z apošnich sił. Niahledziačy na šmatlikija pravakacyi. U pryncypie, sałdaty i aficery hetuju zadaču vykanali.
… Darečy, vielmi niebiaśpiečny byŭ učastak pa poŭnočnaj miažy.
— Z boku Čarnihava?
— Tak. Tamu što pry ŭvarvańni adtul, ruskija tanki ŭžo praz paru hadzin mahli być u Kijevie. Razumiejučy heta, my, paŭtaraju, rabili maksimum dla abarony miažy, stvarali ŭmacavanyja rajony; rychtavali liniju abarony, zdolnuju supraćstajać ŭvarvańniu i h.d.
«Rasiejskija tanki ŭščylnuju padychodzili da miažy, ździajśniali manieŭry i, mietraŭ za sto ad kardona, razvaročvalisia»
— Pieršy čas vy byli i śpikieram, i v.a. prezidenta, i kabinietam ministraŭ kamandavali. Vy naohuł, na tym etapie, zrazumieli, u što ŭviazalisia?
— Treba było trymać siabie ŭ rukach i dziejničać. Było niaprosta, viadoma. Z adnaho boku, treba było adnavić usie instytuty dziaržaŭnaj ułady, adnavić sistemu kiravańnia krainaj. Ź inšaha boku, va ŭmovach ekanamičnaha kryzisu i deficytu ŭsich nieabchodnych resursaŭ, padrychtavać krainu da abarony. U toj pieryjad my pa niekalki razoŭ na dzień atrymlivali infarmacyju ab padrychtoŭcy ŭvarvańnia. I heta, na žal, nie byli fejki. Kali, maŭlaŭ, ukrainskija vajskoŭcy ŭ Krymie nie vykanajuć čarhovy ŭltymatum, nie pačnuć razzbrajeńnie… Amal kožnuju noč my pravodzili ŭ kamandnym punkcie, armija — u akopach ŭzdoŭž miažy…
— Adnosna ŭvarvańnia. Siońnia čakać jaho jašče davodzicca?
Kab paźbiehnuć treciaha etapu sankcyj, Saviet Fiederacyi admianiŭ rašeńnie, jakoje dazvalaje ŭvieści vojski na terytoryju Ukrainy. Ale ŭzbrojenyja siły RF pa-raniejšamu stajać la našych miežaŭ. Dla paŭtornaha pryniaćcia takoha rašeńnia treba tolki niekalki hadzin.
… Dazvolcie, viarnusia da temy vajennaha stanovišča. Biezumoŭna, jaho daŭno nieabchodna było ŭvodzić na terytoryi Danieckaj i Łuhanskaj abłaściej. Heta dazvoliła b bolš efiektyŭna vykarystoŭvać užo najaŭnyja ŭ nas resursy.
— Čamu hetaha da hetaha času nie adbyłosia?
— Vy ž viedajecie: nieabchodna było pravieści prezidenckija vybary. A ŭ vypadku ŭviadzieńnia vajennaha stanovišča na asobna ŭziataj terytoryi spyniajecca nie tolki lubaja palityčnaja dziejnaść — z vybarami ŭklučna, — ale ŭvodzicca šerah inšych abmiežavańniaŭ, u pryvatnaści cenzura ŭ ŚMI.
Ale vybary sapraŭdy byli nieabchodnyja. Nam treba było całkam lehitymizavać centralnuju ŭładu. Z zadačaj my spravilisia.
Siońnia prezident šukaje sposaby ŭrehulavańnia situacyi mirnym šlacham. Va ŭsiakim vypadku, nichto potym nie zmoža skazać, što jon nie sprabavaŭ heta zrabić.
Kali ž mirnyja inicyjatyvy kiraŭnika dziaržavy nie buduć padtrymanyja, u nas nie zastaniecca alternatyvy ŭviadzieńniu vajennaha stanovišča i vyrašeńnia situacyi siłavym šlacham.
— U takim vypadku, my pavinny być hatovyja da poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia.
— Hetaja pahroza pastajanna visić nad našaj krainaj užo try miesiacy.
Ja kazaŭ, što jašče ŭ pačatku vajny našy vojski byli pryviedzieny ŭ poŭnuju bajavuju hatoŭnaść. Dobra pamiataju, jak pa načach — kali prychodziła, čarhovy raz, infarmacyja ab mahčymym uvarvańni, — rasijskija tanki ŭščylnuju padychodzili da našaj miažy, ździajśniali manieŭry i, mietraŭ za sto ad miažy, razvaročvalisia. Heta byŭ taki psichałahičny cisk. Potym na ranicu rasijski bok zajaŭlaŭ pra niejkija nibyta čarhovyja vučeńni.
Zrazumieła, tady publična my nie mahli vydavać usie padrabiaznaści taho, što adbyvałasia, naadvarot — abaviazanyja byli spyniać paničnyja nastroi.
— Vy koratka abmovilisia ab tym, što ŭ pačatku kanfliktu ŭ Krymie my nie hatovyja byli vajavać…
— U nas faktyčna nie było bajazdolnaj armii. I, tak, vajskovyja častki, raźmieščanyja ŭ Krymie, taksama byli nie hatovyja vajavać. Niehatoŭnaść stralać — nie takaja ŭžo dziŭnaja abo asablivaja prablema. Pahutarycie ź vieteranami VAV… Mnohija tady hinuli, tak i nie nacisnuŭšy na kurok. Stralać u inšaha čałavieka, navat kali heta vorah, psichałahična zaŭsiody vielmi składana.
Tamu kali pačalisia zachopy voinskich častak, tak, zhodna sa Statutam, našy vajskoŭcy nie prosta mahli, jany pavinny byli ŭžyvać zbroju ŭ adkaz. Tym nie mienš, hetaha nie adbyvałasia.
— Vajennyja kazali, što im nie było zahadu stralać.
— Heta nie tak. Paśla hibieli našaha vajskoŭca, ja naŭprost daŭ zahad užyvać zbroju. Kiraŭnictva Minabarony paprasiła pradublavać jaho ŭ piśmovym vyhladzie. I ja padpisaŭ hety zahad.
— Praŭda?! Čamu nie było pra heta viadoma?
— Tamu, što vajna i pijar niesumiaščalnyja.
…Z usimi kamandzirami našych krymskich častak my ŭvieś čas byli na suviazi. Pastajanna pravodzilisia — z udziełam Hienštaba — sielektarnyja narady. Kamandziram niepasredna davodzilisia zahady i stavilisia zadačy.
Čamu jany nie stralali? Vy ž pamiatajecie, jakaja była situacyja. Z adnaho boku — pravodzilisia rasśledavańni adnosna prymianieńnia zbroi siłavikami na Majdanie, ź inšaha — hety moj zahad… I voś kamandziry vajskovych čaściej nie toje, kab bajalisia, nie, ale aścierahalisia, što ŭ vypadku prymianieńnia zbroi ich potym zrobiać «krajnimi»… Uličycie, što ŭsich ich atačaŭ našmat bolšy pa kolkaści praciŭnik, tamu kamandziry pavinny byli addavać zahad na ŭžyvańnie zbroi tolki ŭ krajnim vypadku, kali była realnaja pahroza dla žyćcia asabistaha składu.
I jašče momant. Našy častki ŭ Krymie na 80% kamplektavalisia kantraktnikami ź miascovych. Heta byli krymčaki, jakija sami žyli na paŭvostravie, ich siemji tam znachodzilisia. Dla ich heta była zvyčajnaja praca. I voś nastupiŭ momant, kali jany — sa zbrojaj u rukach — pavinny byli abaraniać Ukrainu. Byli tyja, chto adrazu pierajšoŭ na bok akupantaŭ abo skłaŭ zbroju pry pieršaj niebiaśpiecy. Ale byli i tyja, chto vystajaŭ. Tak ci inakš, pa fakcie bolšaść z krymskich kantraktnikaŭ zastalisia ŭ Krymie.
Ci moh ja tady pra heta kazać publična? Zrazumieła, nie moh. Naadvarot, ja, jak mantru, paŭtaraŭ słovy pra vysoki bajavy duch našaj armii. I nielha było, u tych abstavinach, inakš.
— Zrazumieła, što na vas heta ciśnie …
— Padčas šmatlikich sielektarnych narad z kamandzirami jany prasili dać zahad na adstupleńnie, na vyvad vojskaŭ z Kryma …
— I kali jany kazali, što im nie dajuć zahad, miełasia na ŭvazie, nie dajuć zahad adychodzić. Tak, ci što?
— Mienavita.
— Kchm. Heta surjoznaja zajava.
— Pasłuchajcie, siły praciŭnika značna pieraŭzychodzili našyja i pa ŭzbrajeńni, i pa kolkaści asabovaha składu. Našy častki znachodzilisia ŭ poŭnym ačapleńni na terytoryi, dzie bolšaść nasielnictva aktyŭna padtrymlivała akupantaŭ.
Padčas voś hetych sielektarnych narad, kamandziry tłumačyli: u nas bolš za pałovu bajcoŭ — miascovyja, jany nie hatovyja vajavać… Nie hatovyja nie toje, što abaraniać častki, ale navat rabić vyhlad, što abaraniajuć.
Ale byli i aficery-hieroi, sapraŭdnyja hieroi — Mamčur, Varončanka, Hajduk i inšyja hatovyja stajać da kanca. Pry hetym, jany taksama razumieli, što ich siemji — Krymie, i ŭ vypadku abvastreńnia situacyi ich blizkija mohuć apynucca ŭ zakładnikach.
A nam treba da zarezu vyjhrać čas. U nas jašče armija nie hatovaja była trymać paŭnavartasnuju abaronu. Tamu ja moh dać tolki adzin zahad — trymacca, trymacca i jašče raz trymacca. I jany vystajali stolki, kolki nam było treba, kab adnavić vojska i pravieści mabilizacyju.
— Ź jakoha momantu možna kazać pra toje, što naša armija była ŭžo hatovaja. Nu, plus-minus?
— Za miesiac dzieści my zmahli padrychtavacca. Heta značyć, kaniec sakavika — pačatak krasavika.
— Zaraz ja zadam vielmi prymityŭnaje — z žurnalisckaha punktu hledžańnia,— ale całkam spraviadlivaje, z punktu hledžańnia abyvaciela, pytańnie. Mienavita: čamu my zastalisia z rasijskaj pahrozaj adzin na adzin? Bo byli ž Budapiešckija pahadnieńni i h.d. Čamu mižnarodny faktar nie spracavaŭ?
— Jeŭropa i ŭvieś cyvilizavany śviet nie byli hatovyja da ahresii. Jany bajalisia maštabnaj kantynientalnaj vajny. Bajalisia, što vajna pryjdzie ŭ Jeŭropu, jakaja sama vajavać nie hatovaja.
Tak, na papiery jość krainy-haranty (biaśpieki i terytaryjalnaj cełasnaści Ukrainy), ale na spravie ŭsio, što my atrymali — spačuvańnie i suchija pajki. Usio.
Zrešty, maralnaja padtrymka, cisk hramadskaj dumki ŭsiaho cyvilizavanaha śvietu, adyhrali, biezumoŭna, taksama surjoznuju rolu. Asabliva — na pačatkovym etapie. Nas publična padtrymali ŭsie demakratyčnyja krainy, i Ukraina vielmi ŭdziačnaja za heta.
Adyhrała rolu i pahroza ekanamičnych sankcyj.
Pry hetym ja sustrakaŭsia z mnohimi kiraŭnikami jeŭrapiejskich krain, ZŠA, Kanady, prasiŭ dać nam dapamohu ŭ vyhladzie ŭzbrajeńnia, techničnych srodkaŭ. Najaŭnaść novaj zvyšdakładnaj zbroi dazvoliła b nam nie tolki bolš efiektyŭna vajavać, ale bolš efiektyŭna abaraniać hramadzianskaje nasielnictva. Na žal, my nie atrymali ad ich navat rahatki. Heta praŭda.
«Kroŭ ukraincaŭ — na sumleńni palityčnaha kiraŭnictva Rasiei»
— Adkrucim trochi nazad. Kaniec sakavika, vy de-fakta ŭznačalnajecie ŭrad. U Krymie pačynajucca chvalavańni, adbyvajecca zachop parłamienta ARK. Ci sprabavali vy tady źviazacca sa spadarom Pucinym, vyśvietlić, što naohuł adbyvajecca?
— Pucin admoviŭsia vychodzić na suviaź. A Fiederalny Schod daŭ jamu prava ŭvodzić va Ukrainu vojski.
Jany demanstratyŭna nie pryznavali lehitymnaść kijeŭskaj ułady (uśmichajecca). Za vyklučeńniem, chiba što, parłamienta. I voś sa mnoj, jak kiraŭnikom parłamienta, dazvolili parazmaŭlać śpikieru Dziarždumy Naryškinu.
Litaralna adrazu ž paśla pačatku akupacyi Kryma, zachopniki pieršy raz vystavili nam ultymatum — skłaści zbroju. Ja pamiataju, jak mnie patelefanavali ŭ try hadziny nočy, paviedamili pra heta. Jakija našy dziejańni? Ja daju kamandu abaraniać našy častki, karabli, techniku i h.d. Sam, tak, nabiraju Pucina. Naturalna, u try hadziny nočy nas nie złučyli, ale mnie ŭdałosia pahavaryć z Naryškinym. Jon sprabavaŭ rabić vyhlad, što nie razumieje ŭ čym sprava, jon nie viedaje pra toje, što adbyvajecca i h.d. Na što ja jamu skazaŭ: vajennyja złačynstvy nie majuć terminu daŭnaści, vaša kraina ciapier pierachodzić vielmi niebiaśpiečnuju rysu…
…Chaču skazać, što pieršapačatkova Krym razhladaŭsia imi jak płacdarm. Płacdarm dla paŭnavartasnaha ŭvarvańnia, z zachopam Danieckaj, Łuhanskaj, Charkaŭskaj, Adeskaj, Dnieprapiatroŭskaj, Chiersonskaj i Mikałajeŭskaj abłaściej.
Kali płan pramoha ŭvarvańnia byŭ sarvany, jany zapuścili płan maštabnaj destabilizacyi ŭ hetych rehijonach.
Pačałosia z Charkava. Vy pamiatajecie, jak niekalki razoŭ zachoplivali tam abdadministracyju. Ja adpraviŭ u Charkaŭ ministra ŭnutranych spraŭ Avakava i siońnia mahu adznačyć, što, šmat u čym, dziakujučy jaho namahańniam, udałosia adstajać horad. ADA apieratyŭna vyzvalili, putčystaŭ aryštavali, a potym, pakrysie naładzili situacyju ŭ vobłaści ŭ cełym.
Pazityŭnym faktaram stała pryznačeńnie ŭ Dnieprapiatroŭsk Ihara Kałamojskaha, jaki taksama chutka navioŭ paradak na daručanaj terytoryi.
— Nakolki ja viedaju, jon sam padachvociŭsia hubiernatarstvavać i prapanavaŭ vam svaju kandydaturu.
— U adroźnieńnie ad mnohich, jon nie chavaŭsia, nie čakaŭ, a zajaviŭ pra hatoŭnaść abaraniać krainu.
— Dobra. Vy zaraz zakranuli važnuju temu. Adnosna maštabu ahresii, jakaja rychtavałasia. Nakolki ja viedaju, płanavałasia jana zadoŭha da Majdanu. Majdan prosta staŭ katalizataram. Nie tak daŭno vy sustrakalisia z prezidentam Biełarusi Łukašenkam. Pavodle majoj infarmacyi, padčas sustrečy jon pakazvaŭ vam vajskovyja karty, datavanyja jašče vosieńskimi miesiacami, na jakich čyrvonymi strełkami byli adznačany kirunki ŭvarvańnia. Tam ža paznačalisia miescy dysłakacyi rasijskich vojskaŭ la našych miežaŭ. Pa dziŭnym źbiehu abstavinaŭ, vojski zaraz raźmieščanyja mienavita tam, dzie pakazana było na hetych kartach.
— Sapraŭdy, Rasija razhladała ŭładu Janukoviča jak maryjanietkavuju, zaklikanuju zabiaśpiečyć usie ich žadańni, ale ŭsio roŭna da zachopu Kryma jany rychtavalisia zahadzia. Bolš za toje, kali Majdan jašče tolki pačaŭsia, a Janukovič jašče zachoŭvaŭ ŭsiu paŭnatu ŭłady, kolkaść ablotaŭ našaj miažy rasiejskaj avijacyjaj pavialičyłasia ŭ sto razoŭ. Kali zusim dakładna, to heta pačałosia ŭ druhoj pałovie 2013-ha.
— Heta značyć, ruskija jamu nie daviarali.
— Nie, viadoma. Bolš za toje, raźviedka Janukoviču ŭsio dakładvała, ale ŭ jaho tady byŭ inšy pryjarytet — uładu svaju ŭtrymać. U tym liku tamu jon išoŭ na lubyja sastupki ruskim: uzhadajcie ekanamičnyja damovy, jakija byli padpisany ŭ toj čas.
— Pryvatyzacyja šerahu stratehičny pradpryjemstvaŭ. Jakija, darečy, na paŭdniovym uschodzie znachodziacca.
— Kali b režym nie abrynuŭsia, hetyja pradpryjemstvy, u tym liku i hazatranspartnaja sistema, — niesumnienna — adyšli b ruskim.
…Usio ž taki praciahniem nakont płanaŭ Rasiei adnosna Ukrainy. U Maskvie praduhledžvali vierahodnaść taho, što kijeŭskaja ŭłada pierastanie być padkantrolnaj. Na hety vypadak byŭ praduhledžany režym ŭvarvańnia i vajennaj akupacyi. Što, ułasna, častkova realizavałasia.
— Našto im heta?
— Kab adradzić impieryju. Jak tam: ad mora da mora. Dla Pucina heta litaralna naviaźlivaja ideja.
Što jon siońnia prapanuje rasijskamu narodu? Reformy, raźvićcio ekanomiki? Dla hetaha nieabchodnaja demakratyja, prazrystaść, kankurentnaść, jakich u Rasii niama, tamu rasiejcam prapanujuć vobraz źniešniaha voraha, im prapanujuć vajnu, iluziju siły.
Sapraŭdy hetak ža było kaliści ŭ fašysckaj Hiermanii. U tatalitarnych režymach zaŭsiody tak: kahości źniščyć, kahości — pastavić na kaleni. Ale Ukrainu jany pastavić na kaleni i nie zmahli. Bolš za toje, jak ni paradaksalna prahučyć, źniešniaja ahresija tolki paskoryła farmiravańnie sapraŭdnaj mocnaj nacyi va Ukrainie. Nacyi, dla jakoj «svaboda» — nie pusty huk, nacyi, hatovaj siabie abaraniać.
— Naprykancy «vajennaj» častki razmovy. Jak vy dumajecie, padziei stanuć raźvivacca dalej, jaki vaš prahnoz? Ci sapraŭdy nam udasca apieratyŭna zavieršyć ATA?
— Kroŭ ukraincaŭ — na sumleńni palityčnaha kiraŭnictva Rasii. Na žal, ja nie vieru, što jany admoviacca ad svaich impierski zamašak, ad dalejšaj ahresii. Im prapanavany mirny šlach, ale ci pojduć jany hetaj darohaj?
Na siońnia hałoŭnaje, što nam udałosia — zamknuć koła vakoł bajevikoŭ, u tym liku istotna abmiežavać ich źniešnija kanały pastaŭki padmacavańnia, zbroi i h.d. Kali my ŭtrymajem situacyju na ŭschodniaj miažy, to — ja ŭpeŭnieny — zmožam, pa fakcie, całkam jaje kupiravać.
Važna zrabić heta da kanca leta. Tak, kab pieršuju pałovu vosieni pryśviacić adnaŭleńniu pravaparadku na vyzvalenych terytoryjach, adnaŭleńniu infrastruktury, abjektaŭ kamunalnaj haspadarki, paśpieć padrychtavacca da zimy. Vy ž razumiejecie, što terarysty nie stanuć zajmacca pytańniami kacielniaŭ, aciapleńnia, asudžajučy sotni tysiač ludziej na nievynosnyja ŭmovy isnavańnia. Miž tym, na hetych terytoryjach žyvuć našy hramadzianie…
«Nie fakt, što ja naohuł budu ŭdzielničać u vybarach»
— Pierachodzim da palityčnaj častki razmovy. Kali vy prahnazujecie datu daterminovych parłamienckich vybaraŭ? Kali prahnazujecie ich naohuł?
— Daterminovyja vybary patrebnyja, ale ich možna pravodzić tolki paśla stabilizacyi situacyi na ŭschodzie. Vajna i vybary — katehoryi niesumiaščalnyja.
— Jasna. Heta značyć, nie raniej za viasnu. U jakim farmacie Alaksandr Turčynaŭ moža pajści na hetyja vybary? Vidavočna, što vašy darohi ź Julijaj Cimašenka ŭžo kančatkova razyšlisia. A moža, nie zusim kančatkova?
— Nie, nie razyšlisia. Ja pierakanany, što ŭsie, chto žadaje krainie dabra, usie ruchajucca ŭ adnym kirunku …
— Oho. Značyć, sapraŭdy i nazaŭsiody razyšlisia.
— Vy pamylajeciesia. Praŭda ŭ tym, što ŭ nas sapraŭdy była niaprostaja hutarka napiaredadni startu vybarčaj kampanii. Ja kazaŭ, što Julii Uładzimiraŭnie, na moj pohlad, nie varta bałatavacca. Jana da majoj dumki nie prysłuchałasia, nu i ja prosta pierastaŭ aktyŭna raić, voś i ŭsio.
— Jakija kontrarhumienty — u adkaz na vašyja dovady — jana pryvodziła?
— Julija Uładzimiraŭna była pierakananaja ŭ svajoj pieramozie. Tady jak ja razumieŭ, što pieramoha pavinna była być atrymana ŭžo ŭ pieršym tury. Pryčyna taja ž: vajna. Bo, kali b hetaha nie zdaryłasia, u nas da hetaha času, udumajciesia, nie było b novaha kiraŭnika dziaržavy. U hetych umovach demakratyčnyja siły pavinny byli abjadnacca vakoł adnaho kandydata.
Bolš za ŭsio šancaŭ na pieramohu mieŭ Piotr Parašenka. Tak jano, ułasna, i atrymałasia.
— U jakoj jakasci, pa śpisie jakoj partyi vy budziecie ŭdzielničać u nastupnych vybarach?
— Nie fakt, što ja naohuł u ich budu ŭdzielničać. Jość šmat spraŭ, bolš važnych i patrebnych.
