Mnostva krynic vady ŭ Biełarusi surjozna zabrudžanyja nitratami, paviedamiŭ vykładčyk kafiedry chimii Mahiloŭskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta imia Arkadzia Kulašova Andrej Pachomienka, pradstaŭnik Mahiloŭskaha ekałahičnaha hramadskaha abjadnańnia «ENDO».
30 žniŭnia ŭ miežach III Ahrakulturnaha fiestyvalu ŭ staličnaj halerei sučasnaha mastactva «Ŭ» jon pravioŭ publičnuju lekcyju, pryśviečanuju jakaści vady.
Pachomienka nahadaŭ słuchačam, što ŭsie samyja hałoŭnyja krynicy zabrudžvańnia vady znachodziacca na pavierchni ziamli. Razam z daždžami i tałym śnieham zabrudžvalniki, pieravažna antrapahiennaha pachodžańnia, pranikajuć uhłyb hleby, atručvajučy padziemnyja vadanosnyja sistemy. Jakaść vady naŭprost zaležyć ad hłybini jaje zalahańnia.
«Samy vyšejšy vodny słoj źvierchu ničym nie abaronieny, — zaŭvažyŭ chimik. — Bolš hłybokija słai ziamli abaronieny, mienavita tudy viaduć kałodziežy i śvidraviny, ź jakich my biarem vadu. Jość taksama słai, jakija nazvajucca vadaŭpornymi haryzontami, jakija nie dazvalajuć zabrudžanaj vadzie z pavierchni chutka pranikać uhłyb ziamli. Samaja čystaja vada — artezijanskaja, jakaja abaroniena jašče i słajami vapniaku. Ale vapniak utrymlivaje kalcyj, mahnij, i takaja vada budzie bolšaj žorstkaści».
Pry stvareńni kałodzieža naturalnaja abarona vady razburajecca, tamu vakoł vadanosnaj truby abo bietonnych kolcaŭ kałodzieža nieabchodna stvarać hliniany zamok — štučny słoj hliny, jaki budzie pieraškadžać zabrudžanaj vadzie z pavierchni praciakać na hłybiniu.
Tym nie mienš, kab minimizavać mahčymaść zabrudžańnia vady, vakoł luboj hłybinnaj krynicy nieabchodna stvaryć sanitarnuju zonu, dzie nie viadziecca nijakaja haspadarčaja dziejnaść abo budaŭnictva. «Raniej u vioskach kapać kałodziež źbiralisia ŭsim miram, jaho budavali daloka ad žylla, ciapier ža kałodziež kapajuć u dvary, dzie čałavieku zručna», — adznačyŭ chimik.
Takim čynam, kab nie dapuścić zabrudžvańnia krynicy vady, vakoł jaje nie pavinna być ničoha ŭ radyusie 50 mietraŭ. «Hetu terytoryju možna zasiejać travoj, zrabić tam łužajku, adpačyvać na joj, ale nielha ničoha budavać abo vieści tam haspadarčuju dziejnaść», — papiaredziŭ jon.
Adkaznaść za surjoznaje zabrudžvańnie vady ŭ Biełarusi lažyć taksama na pradpryjemstvach APK. Praźmiernaje ŭniasieńnie ŭhnajeńniaŭ u hlebu, pierahnivajučaja trava, raźlivy hnoju na žyviołahadoŭčych kompleksach, zvałki — usio heta pryvodzić da praniknieńnia ŭhłyb ziamli nitrataŭ, jakija cudoŭna rastravajucca ŭ vadzie. Pachomienka prademanstravaŭ spadarožnikavyja zdymki, zroblenyja nad terytoryjami niekatorych biełaruskich pradpryjemstvaŭ. Kałasalnyja raźlivy hnoju bačnyja navat z kosmasu. Jon skazaŭ, što adnojčy ŭ Vałožynskim rajonie ŭtvaryłasia «raka hnoju šyrynioj 60 mietraŭ». Ścioku adchodaŭ žyćciadziejnaści navat nie abaviazkova pranikać u hlebu, bo niaredka jon ciače niepasredna ŭ vadajomy.
Chimik adznačyŭ, što niadaŭna było praviedziena daśledavańnie, u miežach jakoha žycharam Biełarusi prapanoŭvałasia samastojna zrabić prosty test na vyznačeńnie ŭzroŭniu nitrataŭ u svaich krynicach vady. Udzielniki daśledavańnia zanosili vyniki testaŭ razam z ukazańniem łakacyi, adkul bralisia proby vady, u śpiecyjalizavanuju bazu. Da hetaha momantu było zroblena 2.255 prob krynic vady pa ŭsioj Biełarusi. Daśledavańnie pakazała, što ŭ 66,3% vypadkaŭ pakazčyki pieravyšali hranična dapuščalnuju kancentracyju, jakaja roŭnaja 45 mh nitrataŭ na litr vady, nastolki, što pić takuju vadu niebiaśpiečna.
«Nitraty ŭ vadzie surjozna ŭpłyvajuć na naša zdaroŭje, — skazaŭ Pachomienka. — U vypadku z darosłymi havorka idzie ab pavyšanaj ryzycy ankałahičnych zachvorvańniaŭ, dla dziaciej niebiaśpieka zaklučajecca ŭ tym, što atručeńnie nitratami moža vyklikać zachvorvańnie kryvi, pry jakim hiemahłabin nie moža pieranosić kisłarod».
